Nước mắt người trồng vải
Cuối tháng 6 đầu tháng 7 là thời điểm vải thiều vào chính vụ. Ngày 4.7, dọc tuyến Quốc lộ 31 từ TP.Bắc Giang lên Lục Ngạn chỉ 40km nhưng phải mất gần 3 tiếng đồng hồ tôi mới thoát khỏi những khu chợ nườm nượp người và vải. Vải được chất thành đống to như những quả núi nhưng ở phía xa xa, trên các triền đồi vẫn đỏ rực một màu vải của các gia đình chưa kịp hái đi bán.
Sôi nước mắt
Gạt những giọt mồ hôi trên khuôn mặt đem nhẻm sau những ngày phơi nắng dầm mưa vật lộn với 2ha đồi vải, ông Vũ Công Huệ ở thôn Đồng Quýt, xã Tân Mộc (Lục Ngạn) thở dài: “Con đường từ nhà ra tới thị trấn Chũ là điểm cân vải chưa đầy 8km, vậy mà vợ chồng tôi hì hục hái vải từ chiều hôm trước để sáng dậy đi từ gà gáy nhưng cũng phải tới gần trưa mới đến được điểm thu mua vì... tắc đường. Dù khéo xếp, mỗi ngày ông Huệ cũng chỉ mang được 1 tạ vải đến chợ”.
 |
Mọi ngả đường đều tắc nghẽn vì vài thiều (ảnh chụp sáng ngày 1.7). |
Vào chính vụ, vải mang thương hiệu 100% Lục Ngạn cũng vẫn bị ép giá. Chẳng biết ngoài Thủ đô người ta bán được bao nhiêu, ở đây người trồng vải như chúng tôi phải “đổ mồ hôi sôi nước mắt” mà giá mỗi cân vải chỉ bằng 1 cốc trà đá ngoài Hà Nội” - ông Huệ than.
Tôi hỏi chuyện “sôi nước mắt” là thế nào, bà Nguyễn Thị Huê - vợ ông Huệ giải thích: Cả năm trời vun xới, bón phân, tỉa cành, phun thuốc trừ sâu, tưới nước... đến mùa vụ, hái được vải xuống nhiều lần say nắng ốm hàng tuần, thậm chí nhiều khi bị bọ xít đái cho sưng hết cả mặt mũi, có người còn đau mắt phải nằm ở nhà nửa tháng trời. Bọ xít mà đái vào mắt không “sôi nước mắt” mới là lạ...”.
Nghe cách giải thích của bà Huê tôi chỉ còn biết cười gượng gạo khi nghĩ tới nỗi nhọc nhằn của những người trồng vải. Bà Huê đưa cho tôi chùm vải chín đỏ, dù không lạ gì với loại hoa quả này nhưng có lẽ đây là lần đầu tiên tôi cảm nhận được hương vị của vải thiều chín trên cây ngon đến thế! Bà Huê bảo: “Chú thấy đấy, vải ngọt là thế nhưng chúng tôi thấy đắng cả... lòng”.
Giải thích cho nguyên nhân giá thấp, ông Vũ Công Thạc – Trưởng thôn Đồng Quýt cho rằng, một phần là do loại quả chín mọng này khó bảo quản, sau một vài ngày là đổi màu, vỏ thâm lại thì bán được cho ai. Ngoài Lục Ngạn và Thanh Hà (Hải Dương) là có thương hiệu, hầu như ở khắp các tỉnh miền Bắc đều trồng vải theo “phong trào” nên khó tiêu thụ. Vào chính vụ, người dân ở khu vực lân cận còn mang vải tới Lục Ngạn để cân, nhằm mượn thương hiệu cho... được giá cao. Chuyện “chở củi về rừng” dẫn tới tắc đường và càng làm cho các thương lái ép giá.
Nhớ lại những năm trước, nhiều gia đình ở các xã heo hút, giao thông cách trở, vải có thời điểm giảm xuống còn 500 đồng/kg, nếu thuê người hái cũng mất 100 nghìn đồng/người/ngày nên đành chọn phương án mặc cho vải rụng đỏ gốc. Có người tiếc của đã đầu tư thêm mấy cái lò, mua than về sấy dù chưa biết vải khô có bị ép giá hay không.
Thắt nghẹn lòng
Ông Ngô Duy Long - Chủ tịch Hội Người cao tuổi của xã Quý Sơn quyết định chưa đem vải đi bán mà chỉ đi tham khảo giá, cho biết: “Tới thời điểm này đã là chính vụ, dù vải năm nay được mùa nhưng thương lái lại lên đây ít hơn những năm trước. Thời tiết vào vụ lại mưa nắng thất thường, nếu vải nắng quá thì bị héo, còn mưa không bảo quản cẩn thận là bị thối ngay nên nhiều thương lái vin vào cớ này mà ép giá, vải đẹp nhất cũng chỉ 5 - 6 nghìn đồng/kg”. Nhiều người dân mang được sọt vải ra chợ, tắc đường nên từ sáng tới chiều mới cân xong cũng chỉ được có 200-300 nghìn đồng.
 |
Ông Vũ Công Huệ ở thôn Đồng Quý, xã Tân Mộc (Lục Ngạn) nhọc nhằn đưa vải đi cân. |
Sau một ngày theo chân người trồng vải đến chợ tiêu thụ, tôi lại ngược lên Hà Nội. Tại chợ Long Biên, 12 giờ đêm là thời điểm vải được vận chuyển về nhiều nhất. Anh Trần Văn Tuyên - một tài xế chở vải thuê cho biết, với chiếc xe 2,5 tấn chở vải từ Bắc Giang về Long Biên, giá cước xe thương lái trả 1,6 triệu đồng. Lên tới chợ đầu mối hoa quả Long Biên, các thương lái xuống hàng, tuỳ từng mẫu mã, màu sắc được phân loại khác nhau đã có giá 6 nghìn đồng/kg, tính trung bình, quả vải từ quê lên đến phố đã tăng thêm 2 nghìn đồng/kg. Với mỗi xe 2,5 tấn các thương lái trừ chi phí vận chuyển (1,6 triệu đồng) cũng có hơn 3 triệu đồng tiền lãi (bằng gần 1 tấn vải).
Sáng 5.7, tìm đến các điểm bán hoa quả và một số hàng rong trên địa bàn Hà Nội mới thấy người Thủ đô muốn có một cân vải vẫn phải bỏ ra hơn 10 nghìn đồng. Thế nhưng đấy cũng chỉ là vải “mượn thương hiệu”. Vải thiều Lục Ngạn chính hiệu đi vào các nhà hàng, siêu thị với giá cao hơn nhiều.
Nghe câu chuyện hai bố con “ăn” hết chục cân vải của ông anh họ tên Hưng ở Phượng Sơn (Lục Ngạn) thì đúng là cười ra nước mắt. Bán hết vườn vải, anh Hưng đưa con gái xuống Hà Nội thi đại học. Hôm đến làm thủ tục, lúc ra về, trời mưa, anh dẫn con gái vào quán cà phê gần nơi thi để tránh mưa. Chỉ dám gọi cho con gái cốc sữa, uống hết cốc sữa mà mưa vẫn không ngớt, anh Hưng gọi đĩa vải ra ăn cho “đỡ ngượng”.
Tính toán thế bởi theo suy nghĩ của anh, trong số hoa quả bày trong tủ kính kia, chỉ có vải là rẻ nhất. Ai dè lúc tính tiền mới biết là 50 nghìn đồng/đĩa, anh Hưng trả tiền mà thắt nghẹn lòng. Số tiền ấy, tại nhà anh mua hơn yến vải, thế mới có chuyện hai bố con ăn hết hơn chục cân vải. Nghe phì cười mà đắng cả lòng.
Nghĩ tới công sức của người trồng vải phải bỏ ra nhưng chỉ thu về một khoản tiền quá nhỏ, bỗng dưng tôi nhớ câu nói nổi tiếng của V.I Lenin: “Hãy để người nông dân suy nghĩ trên chính luống cày của mình”. Kính thưa bậc tiền nhân, vậy ngoài luống cày thì ai suy nghĩ cho người nông dân đây?
Thanh Xuân