Điều làm nên quyền lực tối thượng của vua Thái Lan

Tài sản của vua, gia tài của dân

Người lái xe taxi ở thành phố nghỉ dưỡng Hua Hin không ngớt lời kể công ơn của Vua Bhumibol (Rama IX) đối với nông dân Thái Lan suốt gần 70 năm qua.

Quốc vương Thái Lan Bhumibol Adulyadej (Rama IX).

“Nhà vua làm kênh rạch, nên có nước về ruộng đồng. Nước của Vua mang lại đấy, chứ không phải mưa trên trời đâu. Bây giờ, công chúa là người tiếp nối nhà vua làm những việc này” – người tài xế taxi giấu tên giải thích với khách du lịch.

Nguồn nước này chính là từ những công trình như đập Pa Sak Jolasid hay dự án “Mưa của hoàng gia” do chính Vua Bhumibol trực tiếp thực hiện và chỉ đạo.

Khi mới lên ngôi, năm nào ông cũng tự lái xe jeep đi 50.000 cây số, cùng hoàng hậu, tới những nơi hẻo lánh, xa xôi để thị sát đời sống người dân còn khốn khó.

Khi còn trẻ, Vua Bhumibol thường tự mình đi đến các vùng sâu vùng xa, tìm hiểu đời sống thực tế, đưa ra các dự án chuyển đổi canh tác để xóa nghèo cho người dân.

Ông lập ra dự án của hoàng gia, xúc tiến các kỹ thuật gieo hạt kiểu mới. Năm 1971, ông đưa ra các biện pháp giúp người dân giải hạn, đào kênh rạch trữ và điều tiết nước. Vua Thái Lan là một trong số ít người nhận được rất nhiều bằng sáng chế trong và ngoài nước, đặc biệt là về kỹ thuật, dù ông tốt nghiệp tú tài văn chương Pháp và sở trường là chơi nhạc jazz.

Sinh ra tại Hoa Kỳ, phần lớn thời niên thiếu sống ở phương Tây, nhưng từ nhỏ, ông học được rằng phải biết cội rễ của mình là nơi đâu, và trong lòng nặng gánh món nợ quê hương.

Với tư tưởng độc lập, tự chủ về kinh tế xã hội, Vua Bhumibol coi “sự hăng say làm việc của mọi người dân đất nước chính là bảo đảm tốt nhất cho tồn vong của dân tộc”.

“Chưa từng có ai trong lịch sử của Vương quốc Thái Lan đã nỗ lực để cải thiện đời sống người dân như vua Rama IX. Ông đã khởi động hàng ngàn dự án mang lại lợi ích lớn lao cho người dân và đất nước. Đó là lý do vì sao mọi gia đình, văn phòng, tòa nhà công sở đều treo ảnh nhà vua” – Maximilian Wechsler, một chuyên gia nước ngoài, nhận định về các dự án do Vua Bhumibol thực hiện.

Vương quyền trên chính trường

Tại Thái Lan đầu những năm 1930, quyền lực của nhà vua hầu như chỉ mang tính biểu tượng. Nhưng qua nhiều thăng trầm, Vua Bhumibol ghi dấu ấn của vương quyền trong những thời khắc quan trọng của đất nước.

Tờ New York Times nhận định Vua Bhumibol đóng vai trò cốt yếu cho bản sắc của Thái Lan, và là lực lượng chính gắn kết đất nước, đóng vai trò quan trọng trong quá trình Thái Lan chuyển đổi thành đất nước dân chủ.

Năm 2003, hàng trăm người Thái đã tụ tập bên ngoài sứ quán Campuchia tại Bangkok, giật đổ tường và tìm cách tràn vào tòa nhà để trả đũa vụ sứ quán Thái Lan tại Phnom Penh ở Campuchia bị đốt.

Khi đó, Tổng Giám đốc Cảnh sát Quốc gia Thái Lan thông báo cho đám đông rằng thư ký nhà vua chuyển lời của Vua Bhumibol kêu gọi bình tĩnh. Đám đông lập tức trật tự giải tán.

Thực quyền của Nhà vua có hiệu lực rõ ràng trong những tình huống chia rẽ sâu sắc, với triết lý ‘dĩ đức phục nhân’ mà cội rễ là lợi ích của cả dân tộc, chứ không của riêng phe phái nào.

Cuộc biểu tình năm 1992 nổ ra mà nguyên nhân chính là do mâu thuẫn giữa Thủ tướng Suchinda Kraprayoon và chính trị gia đối lập Chamlong Srimuang, khiến nhiều người dân Thái bỏ mạng.

Trên sóng truyền hình được phát trực tiếp, Vua Bhumibol đã kêu gọi cả hai người tới để đề xuất hợp tác, "vì đất nước của tất cả chúng ta chứ không phải vì đất nước của hai vị”.  

Vài giờ sau, đôi bên đồng loạt tuyên bố rời khỏi chính trường, quân đội buông vũ khí, người biểu tình cũng rút lui.

Sự sùng kính nhà vua là yếu tố duy nhất gắn kết đất nước Thái Lan trước nhiều rạn gãy, nhưng tương lai của nền quân chủ tại đây ngày một mơ hồ hơn, nhất là khi nhà vua yếu dần.

 Quốc vương Thái Lan Bhumibol Adulyadej cùng Hoàng hậu Sirikit.  

Theo Luật Thừa kế Hoàng gia năm 1924, Hoàng tử Vajralongkorn là người sẽ kế vị Vua Bhuminbol. New York Times cho rằng do điều tiếng liên quan tới lối sống cá nhân nên vị thái tử này rất khó để được người dân tin yêu như với vua cha.

Trong khi đó, nhiều người Thái lại dành sự cảm mến cho công chúa Sirindhorn, vì sự nghiệp từ thiện và những hành động thiết thực dành cho người nghèo. Theo Hiến pháp Nhân dân năm 1997, công chúa là nhân vật thứ hai trong thứ bậc thừa kế ngai vàng, nhưng chỉ lên ngôi trong trường hợp nhà vua không có người thừa kế.

Mỗi người dân Thái đều có nguyện vọng về người sẽ kế vị Vua Bhumibol, nhưng không thể gọi tên vì câu chuyện về hoàng tộc là “cấm kỵ” (thậm chí, chỉ một lời nhận xét về chú chó của nhà vua cũng bị coi là phạm thượng).

Vậy nên, điều duy nhất họ có thể làm trong lúc này là cầu mong cho đức vua sống càng lâu càng tốt.