ASEAN có còn là trung tâm trong chính sách châu Á của Mỹ?

Hiện nay quan chức các nước ASEAN và giới quan sát đang lo ngại an ninh khu vực trước tình hình Mỹ và Trung Quốc đang có nhiều bất đồng.

Phát biểu hôm 11.2 tại Trung tâm Tiến bộ Mỹ, Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Ben Rhodes trình bày chương trình nghị sự nhấn mạnh vào tăng trưởng và phát triển kinh tế, cùng hàng loạt thách thức an ninh, bao gồm chống khủng bố và đối phó thảm họa.

Ông Obama và lãnh đạo các nước ASEAN

Ông Rhodes cũng cho biết chiến lược của chính quyền tổng thống Obama là sử dụng ASEAN như một nền tảng để tiến hành can thiệp rộng hơn trong khu vực, và đó là lí do dẫn đến Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á.

Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á, hiện bao gồm 10 nước ASEAN, Australia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Nga, Hàn Quốc và Mỹ ủng hộ quan điểm ASEAN là trung tâm, theo đó các cuộc gặp định kì ASEAN sẽ là dịp để tiến hành các hội nghị thượng đỉnh lớn hơn trong cùng thời điểm. Ông Obama cũng là tổng thống Mỹ đầu tiên tham dự hội nghị này vào năm 2011.

Quan hệ giữa Mỹ và ASEAN tạo thành một nhóm hiện đang tiến triển. Tuy nhiên, trong một cuộc họp báo, khi được hỏi về quan hệ của các nước ASEAN với Trung Quốc, cố vấn trưởng phụ trách khu vực châu Á của Nhà Trắng và ngoại trưởng khu vực châu Á  cho biết hội nghị này không bàn về Trung Quốc.

Rõ ràng, đây không hoàn toàn là sự thực. Khi được hỏi về biển Đông, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel nhận định hội nghị thượng đỉnh hiện tại là một cơ hội hiếm có.

ASEAN là tổ chức duy nhất đóng vai trò trung tâm trong việc nhóm họp chính phủ các nước khu vực, phối hợp các nỗ lực và đối phó với những thách thức.

Tại khu vực Đông Á, Trung Quốc có liên quan đến các cơ hội, thách thức, sáng kiến và tranh chấp. Quy mô của kinh tế, an ninh và ngoại giao Trung Quốc là một lí do giúp ASEAN giành được vị thế như hiện nay.

Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á 2015

Việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh lần này tại Sunnylands (California), nơi tổng thống Obama đã từng tiếp đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lần đầu năm 2013 gửi đi một thông điệp rằng Mỹ coi trọng các mối quan hệ mạnh mẽ với ASEAN.

Các quan chức chính phủ Mỹ cho biết một trong những mục tiêu của hội nghị này là để thắt chặt quan hệ Mỹ-ASEAN, từ đó tổng thống kế nhiệm có thể tiếp tục những nỗ lực của ông Obama.

Điều này có vẻ đúng, song từ đây câu hỏi về tính cam kết từ phía Mỹ cũng được đặt ra. Từ quan điểm của chính phủ Mỹ hiện thời, động thái này có thể thắt chặt quan hệ 2 bên. Với người kế nhiệm ông Obama, những kì vọng tăng lên có thể sẽ chuyển ưu tiên của Mỹ khỏi ASEAN.

Với cuộc chạy đua vào chức tổng thống Mỹ đang đến hồi quyết liệt và thậm chí ứng cử viên gần gũi nhất với chính quyền hiện tại, cựu ngoại trưởng Hillary Clinton hiện đang phản đối Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP, hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN nên được nhìn nhận trong bối cảnh những nỗ lực khiến các chính sách của ông Obama rơi vào bế tắc.

ASEAN không chỉ là trung tâm trong các ưu tiên của các nước thành viên hay trong cuộc đua giành ảnh hưởng của 2 cường quốc Mỹ và Trung Quốc, mà còn là trung tâm trong những nỗ lực đối với tương lai của ngoại giao Mỹ.