Nghề săn ong "tử thần"

Trời mưa rả rích, trong khoảnh khắc ngắn ngủi cả khu rừng già ở thung lũng Măng Đen (huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum) chuyển sang màu đen đặc. Anh Nguyễn Văn Toàn đứng run trong cái lạnh tê tái chìa bàn tay ra trước đám lá, nói: “Ong vào lỗ hết rồi, chuẩn bị “đánh thôi”.

Đạp rừng đuổi theo ong

Anh Nguyễn Văn Toàn dùng khói thổi vào tổ ong để khai thác tổ. (Ảnh: Thái Bá Dũng).

Đang quan sát hai chú ong mật đập cánh dưới cành cây dại, Toàn bỗng giật bắn mình khi nghe tiếng ù ù xuất hiện xung quanh lùm cây. Toàn đứng bất động, rồi lấy cành cây vót nhọn một đầu, buộc một con châu chấu nhỏ làm mồi nhử ong "tử thần". Chỉ vài ba phút, chú ong độc phát hiện thấy mùi thịt côn trùng liền lao tới, cắn xé con châu chấu. Tiếng đạp chân kết hợp với vỗ cánh của chú ong to gần bằng một đốt tay này phát ra những âm thanh ghê rợn. Ôm trọn con mồi, chú ong lao vút đi rồi mất hút giữa rừng. Toàn không rời mắt nhìn theo rồi hét lớn: “Chạy! Đuổi theo thật nhanh kẻo mất dấu”.

Thật khó tưởng tượng được giữa rừng núi thâm u, nhìn lá cây đã khó nhưng Toàn vẫn theo sát được chú ong rừng dựa trên hướng bay. 11 giờ trưa cho đến gần 15 giờ, sau gần 5 km rượt đuổi giữa rừng, chú ong đã bị “bắt tại trận” khi đang tiếp đất về một hang tổ khổng lồ dưới khu rừng thông. Người săn ong lò dò bước chân để không phát ra tiếng động rồi đưa tay ngăn tôi lại: “Tổ ong bắp cày đấy. Cứ nhìn đống đất chúng đào lên là biết tổ đông cỡ nào, ong thợ phải đến cả ngàn con”.

Sau khi xác định được tổ ong nằm sâu dưới lòng đất, bên cạnh hốc cây lớn Toàn hạ trại, nhóm lửa để đợi trời tối hẳn. Khi những chùm lá chỉ còn lại tiếng động, không một kẽ sáng nào len qua nữa Toàn mới bắt đầu “vào trận”.

Một ống thổi to bằng bắp tay được nhét đầy vỏ trấu, Toàn gắp hai hòn than đang cháy đỏ thả vào đám trấu rồi ghé miệng vào đầu ống rướn sức thổi cho lửa bén vào trấu. Trong khoảnh khắc ngắn ngủi, ngọn đuốc được đốt lên cháy nghi ngút giữa màn đêm rồi bất ngờ được nhét thẳng vào cửa tổ ong bắp cày. Ống trấu được dúi xuống lòng đất, dẫn thẳng qua khe hở đủ để khói phả vào lòng đất nơi tổ ong đang đóng. Toàn lấy sức thổi hơi, tổ ong đang yên lặng bỗng phát ra những tiếng ù ù như vỡ tổ, một thứ âm thanh ma quái và đầy chết chóc.

Sau khoảng mười phút phả khói vào tổ, khi những tiếng ù ù đã ngưng bặt, người săn ong dùng xẻng khoét một lỗ lớn rồi ghé tai áp xuống lòng đất một lần nữa. Ong đã “say khói”, hàng ngàn chú ong hung dữ chết chóc đã ngả nghiêng ra mặt đất thì Toàn bắt đầu công việc còn lại của mình là khoét lỗ, đào tổ. Dưới lòng đất chỉ nửa gang tay, một tổ ong khổng lồ to bằng chiếc mâm lộ ra những tầng sáp lớn; hàng ngàn ong mẹ to bằng ngón tay nằm la liệt trong trạng thái “chết tạm thời” sau khi bị người thợ ong phả khói “trúng độc”. Toàn nhặt những chú ong mẹ đang bám vào tổ ra bên ngoài rồi khẩn trương lấy tổ, bỏ vào sọt và nhanh chóng rời khỏi tổ. “Tất cả phải làm thật nhanh, không được quá 10 phút nếu không ong mẹ sẽ tỉnh dậy”, Toàn nói trong sự gấp gáp.

Câu… ong

Một tổ ong bắp cày. (Ảnh: Thái Bá Dũng).

Để bắt được loài ong độc này, dụng cụ hàng ngày của Toàn chỉ là cuốc xẻng, vỏ trấu, ống thổi khói và vốn “mẹo vặt” được chắt lọc từ hàng chục năm đi bắt ong rừng. “Quê mình ở tận Mai Châu, Hòa Bình nên từ nhỏ đã theo người làng đi bắt rắn độc, bắt đủ các loài ong rồi. Người ta chỉ dám bắt ong mật ít độc nhưng mình thì biết mẹo nên bắt được cả ong bắp cày”, Toàn vừa nói vừa chìa bàn tay ra, chỉ vào những vết lủng để lại sẹo sau những lần bị ong chích. “Bình thường một con trâu mộng chỉ khoảng 10 vết đốt của loài ong này là lăn ra chết, còn người khỏe mạnh thì chỉ vài ba phát là “chết lâm sàng” nếu không biết cách chữa kịp thời thì nguy cơ bỏ mạng là rất cao”.

Bắt được ong trong tổ đã khó, nhưng làm sao để phát hiện ra tổ ong ở giữa rừng mênh mông lại càng như chuyện đi “mò kim đáy bể”. Nhưng người săn ong "tử thần" này gần như ngày nào cũng đào được ong đem về bán.

Toàn cười rung lên: “Có nghề hết”. Loài ong này thường đi lẻ bầy đến các vùng có hoa để tìm bắt ong nhỏ và côn trùng. Người câu ong chỉ cần dùng một cành cây vót nhọn, buộc một con côn trùng có thắt sợi chỉ mỏng để dụ ong tới ăn mồi. Chú ong sà đến ôm con mồi rồi cắn xé lao đi giữa không trung. Người thợ săn chỉ cần đứng nhìn hướng ong bay, trạng thái ong mệt mỏi hay bay thẳng người là có thể đoán được tổ ong lớn hay nhỏ, cách nơi kiếm ăn xa hay gần. Sau khi quan sát, việc còn lại là… đuổi theo hướng ong bay để dò đến nơi làm tổ.