Từ vụ HS giỏi quốc gia tự tử: Khi những nơi bấu víu rơi rụng...

Nỗi đau bất ngờ

Dư luận đang hết sức bàng hoàng khi nghe tin một học sinh trường chuyên chăm ngoan, học giỏi, đạt nhiều giải cao bất ngờ treo cổ tự tử tại nhà riêng ngày 9.5 mới đây. Nam sinh được xác định là em V.N.T.T – học sinh Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn, TP. Quy Nhơn, Bình Định. Điều đáng buồn là trước khi tìm đến cái chết, người thân, bạn bè, thầy cô... không một ai nhận thấy T có biểu hiện tâm lý gì khác thường.

TS Vũ Thu Hương – Giảng viên Trường ĐH Sư phạm Hà Nội dạy kỹ năng cho trẻ.  ảnh: T.L

Các trường hợp học sinh “bỗng dưng” tự tử gây sốc nhưng không mới. Thông tin về kết quả thực hiện y tế trường học giai đoạn 2011 – 2015, Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, số học sinh có ý định tự tử cả nước ngày càng tăng cao (16,9%), trong đó 21,8%  học sinh phải đến điều trị tại bệnh viện. Một số liệu điều tra khác với mẫu nhỏ hơn của Bộ Y tế, Tổ chức Unicef và WHO trên 3.000 học sinh Hà Nội trong độ tuổi từ 10 - 16 cũng chỉ ra rằng, có trên 19% học sinh có vấn đề về sức khỏe tâm thần, 9% học sinh cho biết từng có ý định tự tử và 6% đã có kế hoạch thực hiện cái chết.

Bà Nguyễn Vân Anh – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giới, gia đình, phụ nữ và vị thành niên (CSAGA) nhận định: “Khi thanh thiếu niên tự tử thì đừng trách các em mà hãy trách chính chúng ta – những người lớn”. Bà Vân Anh phân tích, lứa tuổi thanh thiếu niên, đặc biệt tuổi vị thành niên (13-17) phải giằng xé, “chiến đấu” quyết liệt với những thay đổi từ bên trong (cả về hình thức, tâm lý) cũng như phải tiếp nhận những thay đổi từ bên ngoài. Các em chưa đủ sức mạnh để chống chọi, đối phó, xử lý với tất cả các xung đột, mâu thuẫn, cũng như áp lực từ bên ngoài. Đây là lứa tuổi rất mong manh, dễ tổn thương. Nhưng người lớn lại không chuẩn bị cho các em các kỹ năng đối mặt với những khủng hoảng cá nhân và những thay đổi. Do đó, các em rất dễ cô đơn, suy sụp, trầm cảm khi gặp các cú sốc đầu đời. “Chúng ta đều nói đến thanh thiếu niên với những điều to tát như tương lai, lý tưởng phấn đấu. Nhưng để các em biến giấc mơ, hoài bão thành hiện thực, chúng ta phải giúp các em bằng việc đơn giản, cụ thể nhất như: Làm chủ cảm xúc của mình, bảo vệ được mình. Bản thân các em không an toàn, bị bạo lực, bị xâm hại, trầm cảm đến mức tự tử thì làm sao có thể tiếp tục xây dựng lý tưởng” – bà Vân Anh chất vấn. 

Theo bác sĩ Nguyễn Đăng Luyện - Phó Trưởng khoa khám bệnh tổng hợp Bệnh viện Tâm thần T.Ư 1, ngày càng có nhiều thanh thiếu niên bất ổn về tâm lý đến khám tại bệnh viện, đặc biệt là vào mùa thi. Các em bị các triệu chứng như:  Đau đầu, buồn chán, mệt mỏi, có em khóc cười bất chợt, ngại tiếp xúc, có em lại làm đau mình bằng cách gí thuốc lá vào người, cứa tay chân... Đặc biệt vào mùa thi, số ca stress, đau đầu mất ngủ ở tuổi thanh thiếu thiên càng nhiều. “Sức khoẻ tâm thần của thanh thiếu niên khá yếu, lại không có các kỹ năng xử lý các mâu thuẫn, nỗi buồn, vì thế dễ bị trầm cảm, nghĩ quẩn vì những lý do bé xíu” – bác sĩ Luyện cho biết.

Chới với tư vấn học đường

TS Vũ Thu Hương – Giảng viên Trường ĐH Sư phạm Hà Nội cho rằng, có rất nhiều tác nhân có thể gây nên áp lực tâm lý nặng nề cho học: Sự kỳ vọng của cha mẹ, áp lực học hành, nghề nghiệp, công việc tương lai, những xung đột với bạn bè, thầy cô và tác động xấu từ xã hội, internet... Đối diện với những điều này, nếu không có kỹ năng xử lý các em dễ rơi vào trạng thái buồn bã, cô đơn, dễ bị kích động, trầm cảm và tìm đến cái chết.

Theo bà Hương, học sinh Việt Nam ngoài học tập, bạn bè, gia đình, có rất ít mối quan tâm ngoài xã hội. Còn ở nước ngoài, lứa tuổi này các em thường tham gia rất nhiều câu lạc bộ, các hoạt động từ thiện... tìm được niềm vui, học được những bài học về ý nghĩa cuộc sống. Khi buồn chán, các em có thể tìm đến để giải tỏa. “Ở độ tuổi học sinh, các em có những thay đổi về tăng trưởng trong giai đoạn dậy thì khiến khả năng kiềm chế tâm lý của các em rất kém. Khi có biến cố, thường các em sẽ không đủ bình tĩnh để phân tích đúng sai và đưa ra quyết định tự tử rất nhanh. Vì vậy, sự quan tâm của bố mẹ, thầy cô và bạn bè là những cánh tay vững chắc nhất níu các em lại với cuộc sống” – bà Hương nói.

 Tuy nhiên, bà Hương cũng thừa nhận, hiện tại nhiều bậc cha mẹ vì quá bận rộn mà đôi khi không có thời gian chia sẻ cùng các con, trong khi rất ít trường học quan tâm đến việc tư vấn tâm lý, hướng nghiệp cho các em. “Một số học sinh chia sẻ rằng, trường các em có giáo viên tâm lý nhưng các cô thường rất trẻ nên các em không thấy... có uy tín và tin tưởng. Trong khi đó, rất nhiều học sinh cho biết các em không có thói quen tìm đến phòng tư vấn của trường vì sợ thông tin chia sẻ không được giữ bí mật” –bà Hương cho biết.

Đồng tình với quan điểm này, TS Nguyễn Tùng Lâm – Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Hà Nội cho rằng, học sinh đang rất thiếu những chỗ dựa tâm lý thích hợp khi phải đối diện với những biến cố ở độ tuổi nhạy cảm. “Chỉ rất ít trường ở thành phố có phòng tâm lý giáo dục. Ở nông thôn thì hoàn toàn không. Nhưng, giáo viên làm tư vấn tâm lý phần lớn là kiêm nhiệm, có trường là giáo viên thể dục, giáo viên giáo dục công dân, cán bộ đoàn... biên chế không có, thiếu chuyên môn vì không được đào tạo bài bản. Đây chính là rào cản khiến các em khó mở lòng và tìm đến để chia sẻ” – ông Lâm nói.