Đề nghị Chính phủ bỏ siêu dự án trên sông Hồng

Theo VRN, Dự án GTTXA dự kiến bao gồm tuyến đường thủy Lào Cai - Hải Phòng cho tàu có công suất 400-600 tấn, 6 đập dâng nước và âu tầu kết hợp 6 công trình thuỷ điện có công suất lắp máy khoảng 228 MW, xây dựng 7 cảng thủy dọc tuyến.

Dự án sẽ nạo vét một đoạn sông dài 288 km từ Việt Trì lên Lào Cai. Đây là một dự án theo hình thức xây dựng - sở hữu - vận hành (BOO) với tổng chi phí ước tính khoảng 24.500 tỷ đồng Việt Nam (tương đương 1.1 tỷ USD theo tỷ giá hiện nay) do công ty TNHH Xuân Thiện, Tập đoàn Xuân Thành đề xuất. Dựa vào kinh nghiệm phản biện các dự án ngăn dòng chảy ở các con sông tại Việt Nam và trong khu vực Mê Công, VRN đề nghị loại bỏ dự án này vì các lý do sau:

Thứ nhất, về hiệu quả điện năng từ dự án này mang lại thì quá nhỏ (228MW, tương đương với 912 triệu KW/năm), đóng góp lượng điện chưa đến 1% tổng điện năng quốc gia trong khi dự án có nguy cơ ảnh hưởng lớn khi làm thủy điện bậc thang. Trong khi đó các nguồn năng lượng sạch và tái tạo khác đang bị bỏ ngỏ chưa được đầu tư khai thác thì việc đầu tư làm thủy điện bậc thang loại nhỏ có hiệu quả kinh tế thấp trên sông Hồng không thực sự cần thiết.

Thứ hai, ảnh hưởng tới sinh kế của người dân: việc làm các đập thủy điện và nạo vét dòng chảy trên sông Hồng phục vụ giao thông thủy sẽ ảnh hưởng tới lưu lượng dòng chảy, gây ra sạt lở bờ sông, chặn lượng phù sa tại các hồ chứa và đặc biệt, gây ra các hệ lụy ảnh hưởng lớn tới hệ thống thủy lợi cấp và thoát nước phục vụ nông nghiệp trực tiếp cho 8 tỉnh thuộc ĐBSH. Như vậy, cấp phép cho dự án này sẽ đồng nghĩa với việc thiếu nước tưới cho các tỉnh ĐBSH, ảnh hưởng tới nguồn sinh kế cũng như văn hóa của hàng triệu người dân ĐBSH phụ thuộc vào dòng sông để phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và nước sinh hoạt.

Thứ ba, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học vùng sông Hồng. Thượng nguồn sông Hồng là sông Thao và sông Lô – Gâm là nơi có những bãi cá đẻ và duy trì nguồn gen cho thủy sinh. Nếu nạo vét làm âu thuyền cũng như đập thủy điện trên sông Hồng sẽ chặn đường di cư của cá và các loài thủy sinh khác vào mùa sinh sản.

Thứ tư, đối tượng hưởng lợi chính của dự án không phải là các doanh nghiệp Việt Nam. Có thể thấy rằng việc phát triển dự án sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế, giao thương ở các địa phương trong nước tại vùng ĐBSH và quốc gia láng giềng. Như vậy các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ là người được hưởng lợi nhiều nhất từ dự án này.

Thứ năm, hệ lụy và rủi ro trong việc giao quyền sở hữu dòng sông cho một công ty tư nhân quản lý là vô cùng lớn. Không thể áp dụng tư duy quản lý xây dựng - sở hữu - vận hành (BOO) hoặc xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT) của quản lý đường bộ vào đường sông, vì đường bộ chỉ phục vụ chức năng giao thông, trong khi sông ngòi còn nhiều chức năng quan trọng khác như đảm bảo an ninh tài nguyên nước, đa dạng sinh học, phòng chống thiên tai, thoát lũ, duy trì và cân bằng hệ sinh thái.

Từ các lý do về hiệu quả điện năng, ảnh hưởng sinh kế của hàng triệu người dân tại ĐBSH, ảnh hưởng tới phát triển kinh tế các ngành nghề, hệ lụy phát sinh khi giao quyền khai thác sở hữu dòng sông cho doanh nghiệp tư nhân và an ninh quốc phòng, VRN một lần nữa kiến nghị Chính phủ loại bỏ hẳn đề xuất dự án này, không yêu cầu làm bổ sung quy hoạch để tránh tốn kém không cần thiết cho ngân sách nhà nước. Có như vậy, chúng ta mới có thể giữ vẻ đẹp tự nhiên và tài nguyên của dòng sông Hồng cho các thế hệ mai sau.