Bơ sáp Mộc Châu – Thứ quả giàu dinh dưỡng trên cao nguyên

Vốn là một cây nhiệt đới nên không phải địa phương nào cũng có thể trồng được loại cây này, đa số các giống bơ đều có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới Trung Mỹ. Quả bơ là một loại quả rất phổ biến ở Việt Nam và thường được mọi người sử dụng chế biến thành một loại sinh tố bổ dưỡng hay để làm các món salat. Theo các nghiên cứu cho thấy quả bơ có chứa hàm lượng dinh dưỡng cao với hơn 14 Vitamin và khoáng chất, hàm lượng Protein cao gần tương đương với sữa nhưng lại không có cholesterol nên rất tốt cho sức khỏe. Bên cạnh đó quả bơ cũng giàu chất chống oxi hóa có tác dụng ngăn ngừa sự hình thành các yếu tố gây ung thư, đục thủy tinh thể hay lão hóa da.

Bơ Mộc Châu có thân cây to, lá xanh đậm, quả xanh mượt căng đầy, hoa bơ nở từ tháng 12 năm trước cho đến tận tháng 7 năm sau quả mới chín.

Ở Việt Nam cây bơ chỉ được trồng ở các Cao nguyên như Lâm Đồng, Đà Lạt, Mộc Châu hay vùng Tây Nguyên. Mộc Châu, Sơn La do nằm ở độ cao 1050m so với mặt nước biển có khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ nên trong những năm gần đây bên cạnh những giống cây truyền thống mảnh đất cao nguyên này đã trồng thêm nhiều giống cây mới trong đó có bơ Mộc Châu. Thường loại quả này chỉ xuất hiện ở những vùng trồng miền Trung trở vào nhưng khoảng 10 năm trở lại đây thì cây bơ đã được trồng rất thành công và phổ biến ở vùng đất Mộc Châu. Từ trồng ở những diện tích hẹp để thử nghiệm thì hiện nay diện tích trồng bơ ở Mộc Châu được tăng lên rất nhiều. Bơ là cây trồng thích hợp ở vùng nhiệt đới hoặc ôn đới, có nhiệt độ trung bình hàng năm từ 14-25 độ C, bởi vậy điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của Mộc Châu tương đối phù hợp để trồng giống cây này.

Vốn là loại cây dễ trồng hầu như không phải bón phân và mất nhiều công chăm bón nên cây bơ Mộc Châu sinh trưởng và phát triển tốt. Có lẽ bởi tích lũy lâu như thế cho nên khi ăn bơ Mộc Châu không mấy khi thấy sơ hay sượng thịt quả mềm và mịn, cắt quả bơ ra là có thể thưởng thức được ngay. Theo ông Lê Doãn Thành – chủ nhiệm HTX nông nghiệp dược liệu Mộc Châu Xanh, sản phẩm bơ của Mộc Châu trồng phục vụ theo chuỗi giá trị, do vậy quả bơ phải được bao quả để đảm bảo khi chín mới hái để chuyển về Hà Nội hoặc bán cho người dân xung quanh. Cây bơ rất dễ trồng, cây khỏe, năng suất rất cao, trồng rất nhanh, chỉ cần lưu ý chống mối, kiến khi cho phân xuống xử lý mối, kiến tại gốc luôn.

Cây bơ tại Mộc Châu từ khi giâm hạt đến lúc cho quả mất khoảng 4-5 năm, song cho quả mấy chục năm vẫn chưa già cỗi. Sau khi gieo hạt thì trồng bơ từ tháng 7 đến tháng 8 trở đi là tốt nhất, lúc này độ ẩm cao, thu hoạch bơ từ cuối tháng 7 đến giữa tháng 9, khi thu hoạch phải có kéo chuyên dụng để cắt bơ chứ không để bơ tụt nõ cuống sẽ bị nhiễm khuẩn, nếu vận chuyển về xuôi đồng bằng, gặp thời tiết nóng ẩm sẽ bị nhiễm khuẩn nhanh và quả nhanh bị thối. Cây bơ thường ra hoa thành nhiều đợt nên đòi hỏi kinh nghiệm thu bơ phải xem màu sắc vì không phải quả bơ xanh bóng là ngon mà bơ phải nổi lớp da như mụn cám lấm tấm lên thì đó mới là quả già và ngon.

 Quả bơ chuyển màu xanh vàng hoặc tím đậm tùy thuộc vào cây. Có các loại bơ dài, tròn, có quả như bóng điện và như quả hồ lô. Bởi quả bơ khá nặng nên buộc người thu hái phải cắt và có túi đựng quả khi thu hoạch, dụng cụ chuyên dụng cắt quả có thể đứng dưới gốc cắt hoặc trèo ngang lưng trừng cây để cắt và trên dụng cụ cắt này có túi đựng quả.

Hiện nay nhiều hộ nông dân tại Mộc Châu đã mở rộng diện tích trồng bơ tạo nguồn thu nhập ổn định. Đây cũng là một trong những cây nông nghiệp đang được chính quyền địa phương đẩy mạnh phát triển. Theo ông Trần Xuân Thành  - Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Mộc Châu cho biết: Hiện nay huyện có 20 cây bơ giống gốc đã được Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Sơn La công nhận là cây giống gốc đầu dòng để phục vụ cho việc lấy mắt ghép, nhân giống ra các nơi khác, đảm bảo chất lượng cây tốt nhất.

 Cây đầu dòng có thể đạt đến 5 tạ/cây, hiện nay bơ Mộc Châu đang trồng ở nhiều độ tuổi, năng suất bình quân đạt từ 13-14 tấn/ha. Giá bán bình quân dao động từ 15.000-35.000 đồng/kg, doanh thu của bà con trồng bơ đạt 200-300 triệu đồng/ha. Đây là cây mang lại giá trị hiệu quả rất cao cho người nông dân. Bên cạnh đó việc đã được công nhận giống gốc đầu dòng sẽ tạo điều kiện lấy mắt ghép, tăng thu nhập hơn nữa trong công tác làm giống cho những hộ có những cây giống chất lượng tốt.

Trong tương lai Mộc Châu sẽ trở thành vùng chuyên canh bơ góp phần đa dạng hóa cơ cấu cây trồng, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người nông dân nơi đây. Tuy nhiên năm 2014 quả bơ của Hợp tác xã nông nghiệp dược liệu Mộc Châu Xanh đã được Trung tâm Chứng nhận Phù hợp (QUACERT) cấp giấy chứng nhận VietGAP với mã số VietGAP-TT-13-03-14-0003 ngày 26/09/2014 cho diện tích 2ha. Bên cạnh đó để xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu bơ Mộc Châu rất cần các cơ quan chuyên môn khảo sát, nghiên cứu, quy hoạch và hướng dẫn người dân kỹ thuật gieo trồng để sản phẩm bơ Mộc Châu đứng vững trên thị trường.