Lộ diện những thiên đường thuế tồi tệ nhất trên thế giới

Lộ diện những thiên đường thuế tồi tệ nhất trên thế giới

15 thiên đường thuế tồi tệ gây thiệt hại hàng tỷ USD

Báo cáo “Cuộc đua thuế” của Oxfam cho biết cách thức các thiên đường thuế đang dẫn dắt cuộc đua xuống đáy toàn cầu về thuế thu nhập doanh nghiệp làm thất thoát của các quốc gia hàng tỷ USD cần cho công cuộc xóa nghèo đói và bất bình đẳng.

Danh sách đầy đủ các thiên đường thuế tồi tệ nhất trên thế giới xếp theo mức độ nghiêm trọng như sau: Đầu tiên là Bermuda, Quần đảo Cayman, Hà Lan, Thụy Sỹ, Singapore, Ireland, Luxembourg, Curaçao, Hồng Kông, Cộng hòa Síp, Bahamas, Jersey, Barbados, Mauritius và Quần đảo British Virgin.

Vương quốc Anh không xuất hiện trong danh sách, nhưng bốn vùng lãnh thổ thuộc quốc gia này lại có tên trong danh sách: Quần đảo Cayman, Jersey, Bermuda và Quần đảo British Virgin.

Oxfam cũng cho biết, đã xây dựng danh sách “Thiên đường thuế tồi tệ nhất trên thế giới” bằng cách đánh giá trên ba tiêu chí: Thuế thu nhập doanh nghiệp bằng 0%, có các ưu đãi thuế không công bằng, thiếu hiệu quả và thiếu hợp tác quốc tế trong việc chống lại hành vi tránh thuế (bao gồm các biện pháp tăng cường minh bạch tài chính).

Nhiều quốc gia trong danh sách “tồi tệ nhất” đã bị nghi vấn có liên quan trong các vụ bê bối về thuế. Ví dụ như, Ailen với thỏa thuận thuế với Apple, cho phép công ty công nghệ toàn cầu khổng lồ chi trả mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 0,005% tại quốc gia này. Quần đảo British Virgin là nơi tọa lạc của hơn một nửa trong số 200,000 công ty ”ma” do Mossack Fonseca thành lập – là một công ty luật có vai trò trọng tâm trong vụ bê bối Hồ sơ Panama.

Esme Berkhout, Cố vấn chính sách thuế của Oxfam nói: “Thiên đường thuế đang giúp các doanh nghiệp lớn chiếm đoạt từ các quốc gia hàng tỷ USD mỗi năm. Các doanh nghiệp đang tiếp tay cho một hệ thống kinh tế vô cùng bất công, khiến hàng triệu người mất đi hầu hết các cơ hội cải thiện cuộc sống tốt hơn.”

Hành vi trốn thuế của các công ty đa quốc gia khiến các nước nghèo mất đi ít nhất 100 tỷ USD hàng năm. Số tiền này đủ để tạo cơ hội cho 124 triệu trẻ em thất học được đến trường và cứu sống ít nhất 6 triệu trẻ em mỗi năm.

Tuy nhiên, báo cáo của Oxfam chỉ ra rằng thiên đường thuế chỉ là một phần của vấn đề. Các quốc gia trên khắp thế giới đang cắt giảm thuế cho doanh nghiệp để cạnh tranh thu hút đầu tư. Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp trung bình của các nước nhóm G20 là 40% vào 25 năm trước. Hiện nay, con số này xuống dưới 30%. Ưu đãi thuế tốn kém và không hiệu quả đang được sử dụng  rộng rãi, đặc biệt là tại các nước đang phát triển. Ví dụ như, ưu đãi thuế khiến Kenya tốn 1,1 tỷ USD một năm – gần gấp đôi toàn bộ ngân sách cho y tế của quốc gia này. 

Khi đã cắt giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, các quốc gia cân đối tài chính bằng cách giảm chi tiêu công hoặc tăng thuế, như thuế giá trị gia tăng (GTGT), mà phần lớn do người nghèo chi trả. Ví dụ, song hành với cắt giảm 0,8% thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp từ năm 2007 đến 2014, các quốc gia thành viên Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD)  đã tăng 1,5% thuế suất thuế GTGT từ năm 2008 đến 2015.  

Việt Nam có bị ảnh hưởng không?

Theo Oxfam, ở mức độ toàn cầu, các chuyên gia ước tính thiệt hại từ những hoạt động lợi dụng các thiên đường thuế gây thiệt hại ít nhất 100 tỷ USD cho các quốc gia đang phát triển hàng năm, trong đó có Việt Nam.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đến từ các thiên đường thuế càng ngày càng thường xuyên hơn, tăng 47% chỉ trong vòng một năm. Một số vùng lãnh thổ nằm trong danh sách thiên đường thuế tồi tệ nhất của Oxfam đang tăng cường các hoạt động và ngày càng trở thành nguồn đầu tư thường xuyên tại Việt Nam (K, Singapore, BVI, Jersey, Luxembourg, Quần đảo Cayman hoặc Bermuda).

Không có cơ chế quản lý phù hợp sẽ dẫn đến rủi ro là lợi nhuận của các khoản đầu tư này sẽ không được giữ tại Việt Nam. Nghiên cứu sắp được công bố của Oxfam tại Việt Nam cho thấy mặc dù ưu đãi thuế được sử dụng rộng rãi, có ít bằng chứng cho thấy ưu đãi thuế giúp tăng đầu tư hoặc tăng trưởng kinh tế.

Các ưu đãi thuế lớn nhất, cụ thể là miễn thuế có thời hạn, được dành cho khoản đầu tư lớn trong sản xuất và bất động sản. Các khoản đầu tư này vẫn được thực hiện cho dù không có các ưu đãi này, làm thất thoát một khoản doanh thu đáng kể mà không mang lại lợi ích kinh tế đi kèm. Tính phức tạp của quy định ưu đãi thuế của Việt Nam và việc thiếu thông tin, số liệu, đã gây khó khăn cho nhà nghiên cứu và nhà đầu tư phân tích chính xác chi phí và lợi ích của ưu đãi thuế.