Người dân vùng cao Nghệ An lập hương ước mua bán lợn sạch

Lợn "sạch" miền Tây chủ yếu được nuôi thả rông ở vùng đồi núi cao. Ảnh: Hồ Phương

Mường Ải là xã vùng biên giới khó khăn của huyện miền núi Kỳ Sơn. Xã chủ yếu là nơi cư ngụ của đồng bào Khơ Mú, Thái. Ngoài những phong tục tập quán về văn hóa, văn nghệ, tập tục... thì người dân nơi đây vẫn tự lập lên một hương ước về mua bán lợn “sạch”.

Theo quan niệm của bà con ở xã Mường Ải thì nguồn gốc chính là xác định được mẹ đẻ của con lợn được bán ra. Cách chứng minh nguồn gốc của những con lợn bán ra của các dân bản ở Mường Ải cũng rất hồn nhiên. 

Bằng sự chất phác của mình, họ đã thuyết phục được khách mua. Cũng theo những người sành ăn thì thịt lợn bản ở Mường Ải được ưa thích nhất ở huyện miền núi Kỳ Sơn. Không chỉ vì chúng được nuôi theo truyền thống thả rông, thức ăn tự nhiên mà còn vì cách chứng minh nguồn gốc độc đáo của chủ lợn.

Chuồng trại được dựng trên đồi, núi. Ảnh: Hữu Vi

Trưởng bản Pủng (Mường Ải), ông Lương Phò Kèo cho biết, từ lâu dân phản ánh đã có thói quen giữ lại lợn nái qua nhiều năm. Cho đến khi chúng quá già, không còn khả năng sinh sản mới bị mổ thịt. Nhiều lợn nái trong bản có trọng lượng đến 2 tạ, tuổi đời ngót nghét 20 năm.

Chính vì thế mà hầu như những con lợn bản được bán ra đều được chứng mình nguồn gốc bằng con lợn mẹ của chúng mà dân bản ai cũng có thể biết. 

Thức ăn chủ yếu của lợn là rau rừng. Ảnh: Hữu Vi

Trưởng bản Pủng, ông Phò Kèo cho biết thêm: Trong xã hầu hết các bản đều nuôi lợn thả rông. Dân bản hầu như chỉ nuôi giống lợn bản địa. Gần đây một số lái lợn chủ yếu là huyện Yên Thành có đem giống lợn từ miền xuôi lên bán cho người dân. Ban đầu, một số có mua nuôi thử. Về sau nhận ra giống lợn từ miền xuôi không phù hợp cho việc nuôi thả rông, dần dà chẳng còn mấy ai mua nữa. Nguyên nhân chủ yếu theo các diễn giải của ông trưởng bản Pủng là vì : “Chúng nó hay đi chơi xa quá.”

Ông Kèo trưởng bản Pủng cho biết, nếu xác định được ai bán đi những con lợn không rõ nguồn gốc mà không nói rõ với khách mua sẽ bị thôn bản nhắc nhở. Sau 2 lần nhắc nhở thì bị xử phạt 100.000đ để sung vào quỹ hoạt động của bản. 

Tuy nhiên theo trưởng bản Pủng thì “quy ước” đã được đưa ra đã hơn một năm nay nhưng chưa có trường hợp nào vi phạm. Khi người đứng đầu thôn bản vận động trong một cuộc họp bà con không nên bán lợn không rõ nguồn gốc, một số người đã mua lợn con từ miền xuôi về nuôi nhưng không dám bán ra nữa. “Căn bản là họ xấu hổ với làng bản”, ông Kèo tâm sự.

Những con lợn bản thường được nuôi thả rông. Ảnh: Hồ Phương

Dù không đưa ra “quy ước” như bản Pủng nhưng một số thôn bản được hỏi ở xã Mường Ải cũng không bán ra những con lợn không rõ nguồn gốc. Ông Moong Phò Vinh, trưởng bản Xốp Xăng cho biết dân bản chỉ bán ra những con lợn bản có nguồn gốc miền xuôi với mức giá thấp hơn.

Tuy nhiên chỉ có một số ít nhà nuôi loại lợn này. Bà con trong cộng đồng người Khơ Mú nơi đây vẫn giữ thói quen nuôi lợn có nguồn gốc ngay tại bản hơn là giống lợn nhập từ miền xuôi. Chính vì việc giữ chữ tín với khách mua nên “lợn bản” ở Mường Ải luôn được người mua yên tâm về chất lượng.