Phát triển ngành trái cây: Ý tưởng nhiều, triển khai ít khả thi

Đó là thông tin được đưa ra tại Hội nghị Thúc đẩy phát triển sản xuất, xuất khẩu trái cây, được tổ chức ở Tiền Giang mới đây.

Quá ít vùng chuyên canh trái cây chuẩn

Ông  Nguyễn Hồng Sơn – Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NNPTNT) cho biết, thời gian qua, những nỗ lực xây dựng vùng nguyên liệu tốt cho chế biến xuất khẩu đã góp phần hình thành được nhiều vùng cây ăn quả tập trung. Có thể kể đến như các vùng trồng xoài cát Hòa Lộc (Tiền Giang), thanh long (Bình Thuận), vải thiều (Bắc Giang, Hải Dương), nho (Ninh Thuận), bưởi Năm Roi (Vĩnh Long)…

Theo thống kê, lượng tiêu thụ trái cây tươi tại các kênh phân phối hiện đại chỉ mới đáp ứng 10% nhu cầu của người dân tại các thành phố lớn.  Ảnh: T.H

Tuy vậy, diện tích các vùng chuyên canh còn chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng diện tích hơn 857.000ha cây ăn quả hiện có trên cả nước, phần lớn diện tích vẫn là vườn tạp, phát triển theo quy mô hộ gia đình.

Việc quy hoạch chưa có trọng tâm, chưa tập trung tối ưu để tạo ra những vùng sản xuất có tính cạnh tranh là nguyên nhân khiến xuất khẩu trái cây chưa ổn định. Số vùng chuyên canh còn quá ít nên khi khách hàng cần sản lượng lớn, thời gian giao hàng ngắn khó có thể thu gom đủ. Ngoài ra, giống và quy trình chăm sóc không đồng đều, nguồn nguyên liệu lại không ổn định nên ảnh hưởng đến chất lượng trái cây chế biến.

Bộ NNPTNT cũng nhận định, bức tranh xuất khẩu đang rất sáng sủa nhưng ngành nông nghiệp vẫn còn nhiều khó khăn. Các hàng rào kỹ thuật trong kiểm dịch thực vật đang được các nước nhập khẩu dựng lên rất nhiều nhằm thay thế hàng rào thuế quan trong thương mại quốc tế, khiến việc đàm phán xuất khẩu rất khó khăn, kéo dài nhiều năm trời.

Nông dân xã Vĩnh Kim (Châu Thành, tỉnh Tiền Giang) thu hoạch vú sữa. Ảnh: I.T

Việc tiêu thụ tại thị trường nội địa cũng chưa tốt, có đến 90% sản lượng trái cây tiêu thụ trong nước qua kênh chợ truyền thống, thương lái, bán lề đường… khiến giá thành đội lên trong khi giá trị gia tăng chưa nhiều.

Trong khi đó, các kênh phân phối hiện đại như siêu thị, cửa hàng tiện lợi… tiêu thụ trái cây trong nước còn rất hạn chế, chưa đáp ứng được 10% sản lượng tiêu thụ của người tiêu dùng tại các thành phố lớn.

Cần chớp lấy cơ hội mới

Ông Cao Văn Hóa – Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Tiền Giang, cây ăn quả là cây trồng chủ lực của Tiền Giang. Tuy nhiên, việc liên kết giữa các thành phần trong chuỗi giá trị chưa tốt, từ đầu vào đến đầu ra. Đây cũng là “vấn đề lớn” đối với ngành nông nghiệp hiện nay.

Tại Tiền Giang, có đến 98% sản lượng trái cây nhà vườn phải bán cho thương lái, chỉ có 2% được bán cho doanh nghiệp xuất khẩu. Các thương nhân phân loại bán cho 3 đối tượng, gồm công ty xuất khẩu, chợ đầu mối và người bán lẻ.

Ông Phạm Thanh Tuấn - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang thông tin, cuối tháng 9 vừa qua, Cơ quan Kiểm dịch động thực vật Hoa Kỳ (APHIS) đã có công văn đồng ý cho Việt Nam xuất khẩu quả vú sữa sang Hoa Kỳ. Đây là kết quả sau 10 năm đàm phán, đấu tranh cũng như phấn đấu của ngành nông nghiệp, là niềm vui của nông dân trồng vú sữa ở Tiền Giang và cả nước. Cuối tháng này, các doanh nghiệp sẽ chính thức xuất khẩu lô hàng vú sữa đầu tiên vào Hoa Kỳ.

Dẫu vậy, theo ông Tuấn, tình hình trồng vú sữa tại Tiền Giang đang đối mặt nhiều khó khăn khi sau thời gian dài khó tiêu thụ, diện tích đã giảm rất mạnh. Tỉnh này đã tổ chức nhiều hội thảo, nhiều biện pháp để phát triển vùng chuyên canh vú sữa nhưng chưa khả thi...

Thứ trưởng Bộ NNPTNT Lê Quốc Doanh cho biết, trái cây là sản phẩm nông nghiệp có mức tăng trưởng mạnh trong thời gian gần đây, thu hút nhiều doanh nghiệp quan tâm đầu tư và mang lại hiệu quả kinh tế cho người nông dân.

Tổ chức Nông - Lương Liên Hợp Quốc (FAO) đánh giá, nhu cầu tiêu thụ rau quả, cả tươi và chế biến trên thị trường thế giới dự báo đang tăng trưởng tích cực, mức tăng cao hơn so với sản xuất toàn cầu. Dân số thế giới đông lên và thu nhập tăng cao hơn khiến nhu cầu rau quả tươi và giá rau quả ngày càng cao. Đặc biệt, nhu cầu và khả năng cung ứng các sản phẩm chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (có chứng nhận chất lượng) đang tăng nhanh chóng.

“Do đó, Việt Nam cần chớp lấy cơ hội này, đẩy mạnh phát triển ngành sản xuất, chế biến và xuất khẩu trái cây. Dự kiến, trong năm 2017 xuất khẩu rau quả của Việt Nam sẽ đạt kim ngạch từ 3,5 -3,6 tỷ USD, tăng 41 – 48% so với năm 2016. Đây là ngành hàng có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh trong những năm gần đây, bình quân mức tăng trưởng đạt 32,2%/năm trong giai đoạn 2011-2016” – Thứ trưởng Lê Quốc Doanh nhấn mạnh.