Lên xứ Tuyên xem dân trèo dổi hái "vàng đen" trong vườn nhà

Những hạt dổi sau khi người dân xứ Tuyên thu nhặt trong vườn, trên đồi rừng phơi khô chuyển từ màu đỏ tươi sang màu đen, giá bán từ 2-3 triệu đồng/kg. 

Hạt dổi là thứ gia vị cho nước chấm, ướp thực phẩm. Những ai đã từng thưởng thức hương thơm ngào ngạt của hạt dổi, được nếm những món ăn có ướp gia vị hạt dổi sẽ thấy chúng quý giá đến nhường nào.

Với độ che phủ rừng lớn, nhiều cánh rừng nguyên sinh, điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu phù hợp nên rừng ở tỉnh ta có nhiều cây dổi. Người ta vẫn “kháo” nhau rằng gỗ dổi chỉ xếp sau gỗ đinh và trên cả gỗ lát. Chính vì giá trị của gỗ dổi chắc, bền, vân hoa, màu sắc đẹp nên được cánh thợ mộc săn lùng để đóng các món đồ quý. Từ đó, dổi bị khai thác bừa bãi, số lượng suy giảm nghiêm trọng.

Chị Lý Thị Bọc, thôn An Phong, xã Tân Thịnh, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang thu hoạch hạt dổi. Những hạt dổi thơm ngào ngạt, quý đến từng hạt được ví như "vàng đen" của xứ Tuyên.

Không chỉ cho gỗ tốt, đẹp, cây dổi còn cho hạt có giá trị. Giá 1 kg hạt dổi trên thị trường dao động từ 2-3 triệu đồng. Có cây dổi cho thu hoạch mỗi vụ trị giá 2-3 cây vàng nên người ta ví hạt dổi như “vàng đen”.

Vớ “bẫm” nhất là những hộ giữ được những cây dổi cổ thụ mọc ở quanh nhà. Mỗi năm thu hoạch cũng được vài chục triệu đồng/cây. Nhà anh Ma Văn Tấu cũng có một cây dổi trên 30 năm tuổi, trước kia nhiều người tìm đến hỏi mua về đóng tủ nhưng anh nhất quyết không bán. Giờ cây càng già quả càng sai, năm nào cũng cho thu hoạch đều đặn vài chục kg quả. Cứ 3 kg quả tươi sẽ cho 1 kg quả dổi khô. Anh Tấu thấy quyết định giữ lại cây dổi của mình đến giờ là rất đúng đắn.

Theo những người có kinh nghiệm đi lấy hạt dổi rừng, hạt dổi có 2 loại. Loại hạt nhỏ thường có màu vàng, đen. Loại này rất thơm, được ưa chuộng nhất, thường gọi là dổi nếp. Còn loại kia hạt to, đen, ngửi kỹ thì có mùi hắc khá khó chịu, ít được ưa chuộng, giá bán rẻ, gọi là dổi tẻ.

Nhận dạng cây dổi tẻ chỉ khác là lá to hơn và xanh hơn cây hạt dổi nếp. Chị Nguyễn Thị Nga, một người hay buôn đồ khô ở chợ Phan Thiết (TP Tuyên Quang) bật mí, chị vẫn bán cho khách giá 2.000 đồng/hạt dổi ngon. Chị khẳng định, đối với đồ thịt nướng mà không có hạt dổi thì mất ngon. Hạt dổi còn làm gia vị cho đồ chấm thêm hấp dẫn. Cách chế biến hạt dổi đạt yêu cầu nhất vẫn là nướng trên than hồng, mang ra giã rồi trộn với thực phẩm, gia vị. 

Cây dổi trên 30 năm tuổi mỗi mùa cho cả chục kg quả của gia đình anh Ma Văn Tấu, dân tộc Tày,thôn An Phong, xã Tân Thịnh, huyện Chiêm Hóa (Tuyên Quang).

Anh Trần Văn Tuyên, một thực khách Hà Nội thưởng thức món vịt luộc Minh Hương chấm gia vị có hạt dổi nhận xét, ai “xơi” món này vào thì thật khó quên. Lần trước, ăn xong anh xin địa chỉ mua 2 lạng hạt dổi giá 350.000 đồng/lạng ở chợ Tam Cờ. Về nhà anh biếu mỗi người mấy hạt, ai cũng thích. Mọi người dặn lần sau anh lên Tuyên Quang nhớ mua hộ làm quà. 

Lên xã Thổ Bình (Lâm Bình) chúng tôi tình cờ gặp anh Hoàng Văn Chung là người địa phương chuyên đi buôn hạt dổi. Anh Chung bảo, vợ chồng anh lặn lội đi khắp các cánh rừng, bản làng để tìm mua hạt dổi. Sau đó mang về chợ Chiêm Hóa, chợ Tam Cờ, chợ Đoan Hùng giao buôn cho các ki ốt. Nói chung hạt dổi rừng càng ngày càng hiếm, trong khi nhu cầu thị trường rất lớn nên giá hạt dổi ngày càng tăng. Trước có 1 triệu đồng/kg, rồi lên 2 triệu đồng, loại tốt giờ bán với giá 3 - 4 triệu đồng. Tết Nguyên đán đang tới gần, giá hạt dổi sẽ còn tăng…   

Hiện nay, nhận thấy giá trị của cây dổi một số người dân đã đánh cây dổi con về trồng. Nếu trồng cây dổi bằng hạt thì 7 năm mới bói quả. Trên địa bàn tỉnh đã có nhiều nhà vườn bán cây dổi ghép, chỉ 3 năm là bói quả. Nhưng để hạt dổi ngon nhất thì cây dổi ít nhất phải có tuổi đời trên 30 năm.