Câu chuyện về “điệp viên tỷ đô” của CIA tại Nga (Kỳ 2): Bí mật được bật mí
THIẾT LẬP QUAN HỆ
Ngày 1.3.1978, Tolkachev một lần nữa tiếp cận Hathaway trên đường phố Moscow sau giờ làm việc. Lần này, Tolkachev cung cấp 11 trang tài liệu viết tay, phần lớn trong số đó là thông tin chi tiết về những nỗ lực R&D của Liên Xô trong lĩnh vực máy bay quân sự. Trong tài liệu này, Tolkachev đã cung cấp đầy đủ lý lịch cá nhân, đồng thời lưu ý rằng anh ta đã phải di chuyển hàng giờ đồng hồ trên đường phố để tìm kiếm những chiếc xe ngoại giao của Mỹ, và sau khi tìm được một chiếc, anh ta đã trở lại "hàng chục lần" mà không nhận được bất cứ hồi âm nào. Tolkachev nói rằng hiện anh ta gần như tuyệt vọng khi chờ đợi một phản ứng tích cực cho những nỗ lực của mình, và nếu như không nhận được hồi âm lần này, anh ta sẽ bỏ cuộc.
Trạm xăng tại Moscow, nơi Tolkachev gặp sĩ quan CIA lần đầu tiên tháng 12.1977.
Rõ ràng Tolkachev đã “rất nhiệt tình” trong việc “tự nguyện” giúp Mỹ. Mặt khác, CIA - vì nhiều lý do - đã phải thận trọng trong việc chấp nhận đồng ý tiếp xúc với anh ta. Cuối cùng, sau nhiều do dự, CIA đã quyết định móc nối với Tolkachev và điều này đã mở ra một câu chuyện tình báo thành công ngoạn mục của CIA trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Vào khoảng 10 giờ tối ngày 5.3.1978, Guilsher, một sĩ quan CIA thông thạo tiếng Nga, sau khi xác định rằng mình không bị theo dõi, đã gọi tới nhà Tolkachev từ một trạm điện thoại công cộng tại nhà hát Bolshoi. Guilsher giới thiệu mình là "Nikolay" (như Tolkachev đã đề nghị trong mảnh giấy chuyển ngày 1.3) và khẳng định rằng “những người thích hợp” đã nhận được tất cả các tài liệu mà Tolkachev đã cung cấp. Mục đích của cuộc gọi là để khẳng định rằng Tolkachev vẫn an toàn và tình báo Mỹ đã quan tâm cũng như muốn tìm hiểu thêm về cá nhân và công việc của anh ta. Guilsher cũng thông báo sẽ gọi lại để hướng dẫn thêm về địa chỉ liên lạc trong tương lai.
Tuy nhiên, mãi đến tháng 8, kế hoạch chi tiết mới được đưa ra. Ngày 24.8.1978, Guilsher liên lạc với Tolkachev bằng điện thoại và hướng dẫn anh ta đến vị trí bí mật bên cạnh một gian hàng điện thoại gần căn hộ của Tolkachev để lấy tài liệu. Tài liệu này được giấu trong găng tay bẩn của một công nhân xây dựng, bao gồm một bản thông báo lịch hoạt động, một loạt các yêu cầu về thông tin tình báo... Sau đó, CIA xác định rằng Tolkachev đã lấy các vật liệu này.
Tài liệu chi tiết của CIA về cuộc gọi đầu tiên của nhân viên CIA cho Tolkachev.
Tháng 9.1978, CIA nhận được cả ba bức thư đã được ngụy trang của Tolkachev với những thông tin hữu ích về các hệ thống định hướng và trinh sát radar mới trên máy bay của Liên Xô, kết quả về hiệu suất các cuộc thử nghiệm của hệ thống radar máy bay mới, và hoạt động của hệ thống vũ khí nhằm trang bị cho các máy bay Xô Viết khác đang được phát triển. Tolkachev cũng cho biết có 91 trang tài liệu viết tay mà anh ta muốn gửi cho CIA. Những thông tin từ các bức thư trên đã thuyết phục giới chức cấp cao của CIA rằng nên coi Tolkachev là một “điệp viên tình nguyện” có giá trị. Kết quả là Hathaway đã được phép sắp xếp một cuộc gặp riêng với Tolkachev để xây dựng một hệ thống thông tin liên lạc nội bộ giữa anh ta và CIA.
Vào ngày đầu năm mới 1979, CIA đã tổ chức một cuộc gặp riêng với Tolkachev. Sau khi đảm bảo không bị theo dõi, Guilsher sử dụng điện thoại công cộng để gọi cho Tolkachev thông báo địa điểm gặp và nhắc nhở Tolkachev đưa 91 trang tài liệu như đã thông báo trước đó. Một cuộc gặp kéo dài 40 phút đã diễn ra khi cả hai cùng đi bộ trên đường phố của Moscow trong thời tiết lạnh lẽo.
Tolkachev đã chuẩn bị đầy đủ và trao nốt số tài liệu mô tả chi tiết các chương trình có độ nhạy cảm cao mà anh ta đã tham gia, cũng như các công thức, sơ đồ, bản vẽ, các thông số hệ thống vũ khí chính xác và điện tử, biểu đồ, và các trích dẫn từ tài liệu chính thức. Guilsher đã rất ấn tượng với thái độ bình tĩnh của Tolkachev.
Những thông tin mà Tolkachev cung cấp trong cuộc gặp đầu tiên đã nhanh chóng được chuyển cho một số quan chức cao cấp hàng đầu của chính phủ Mỹ. Nó đã có tác động ngay lập tức, như được phản ánh trong một bản ghi nhớ vào tháng 3.1979 mà người tiếp nhận thông tin từ Tolkachev gửi cho Giám đốc Tình báo Trung ương (DCI). Bản ghi nhớ nói rằng tất cả các thông tin được cung cấp bởi "nguồn tin đặc biệt" này hoàn toàn phù hợp với hình ảnh và các tin tức mà họ thu thập được từ những nguồn tin tình báo khác. Bản ghi nhớ còn kết luận rằng Liên Xô có thể sẽ bị tổn hại rất lớn khi Washington sở hữu các thông tin này. Bản ghi nhớ tiếp tục khẳng định thông tin mà Tolkachev cung cấp về số liệu chi tiết các hệ thống vũ khí mới của Liên Xô có thể sẽ không bao giờ thu thập được từ các nguồn tình báo khác dù tốn nhiều năm và nó "có giá trị không thể tính toán".
Tháng 5.1979, CIA đã tổ chức một cuộc hội thảo ba ngày với sự tham gia của một nhóm nhỏ “khách hàng cao cấp” đã dùng “sản phẩm” của Tolkachev. Những người này bao gồm các chuyên gia phân tích của cả hai cơ quan tình báo dân sự và quân sự Mỹ. Sự đồng thuận của nhóm này là: những thông tin mà Tolkachev cung cấp rất ấn tượng. Đại diện quân đội Mỹ tham dự hội thảo cho rằng các dữ liệu của Tolkachev đã “giúp họ tiến xa tới 5 năm - khoảng thời gian dành cho nghiên cứu và phát triển”. Vì vậy, Tolkachev đã trở thành một trong những điệp viên có giá trị nhất và hiệu quả nhất trong lịch sử của CIA.