Phát triển vùng cây ăn trái Nam Bộ: Chờ nhà buôn bắt tay nông dân

Vấn đề đặt ra cho các nhà vườn, cơ quan chức năng, địa phương là: Giải pháp nào để phát triển bền vững vùng cây ăn quả đảm bảo về sản lượng lẫn chất lượng cho vùng Nam Bộ? Đó cũng là chủ đề của diễn đàn được Trung tâm Khuyến nông quốc gia phối hợp Cục Trồng trọt, Sở NNPTNT tỉnh Vĩnh Long tổ chức cuối tuần qua tại Vĩnh Long.

Diễn đàn có sự tham gia của các diễn giả từ Trung tâm Khuyến nông quốc gia, Cục Trồng trọt, Viện Cây ăn quả miền Nam, Sở NNPTNT Vĩnh Long, các trung tâm khuyến nông và gần 200 nông dân các tỉnh, thành Nam Bộ.

Chạy theo số lượng buông dần chất lượng

 Các đại biểu thăm mô hình sản xuất bưởi da xanh sử dụng hệ thống tưới tiết kiệm nước tại Bình Minh, Vĩnh Long.  Ảnh: H.C

Phát biểu tại diễn đàn, TS Trần Văn Khởi - quyền Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia, cho biết: Những năm gần đây ngành hàng rau quả nước ta phát triển vượt bật, trong đó tăng trưởng chủ yếu là mặt hàng trái cây. Hiện cả nước có trên 850.000ha cây ăn quả, tăng 10% diện tích trong 5 năm, tập trung chủ yếu vào 10 loại cây chủ lực: Xoài, chuối, cam, bưởi, quýt, thanh long, nhãn, chôm chôm, sầu riêng và thanh long.

Đặc biệt giá trị kim ngạch xuất khẩu rau quả, chủ yếu là trái cây những năm gần đây tăng trưởng rất mạnh, cao điểm là năm 2017 kim ngạch xuất khẩu đạt 3,45 tỷ USD, tăng 2 tỷ USD so với năm 2016.

Theo Cục Trồng trọt, riêng vùng Nam Bộ có 431,4 ngàn ha diện tích trồng cây ăn trái, chiếm 46,84% diện tích cây ăn trái của cả nước. Những năm gần đây, diện tích cây ăn trái vùng Nam Bộ tiếp tục xu hướng tăng. Song song đó năng suất, chất lượng các loại trái cây không ngừng tăng lên nhờ việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, tăng cường đầu tư thâm canh, sử dụng giống mới...

“Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi tình hình sản xuất trái cây của các tỉnh Nam Bộ vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún; tình hình sâu bệnh ngày càng phức tạp; diện biến được mùa mất giá liên tiếp xảy ra… Đặc biệt thời gian gần đây nhiều địa phương xuất tình tình trạng một số nhà vườn chạy theo lợi nhuận, tăng số lượng, buông dần chất lượng, khiến chất lượng một số loại cây ăn quả bị ảnh hưởng, giảm dần niềm tin và thương hiệu. Nhận thấy ngành hàng trái cây khu vực Nam Bộ còn nhiều tiềm năng phát triển trên cơ sở liên kết, sắp xếp, kéo doanh nghiệp vào để tạo chuỗi liên kết bền vững”- ông Khởi nhấn mạnh.

Tại diễn đàn, đại diện tỉnh có diện tích vườn cây ăn quả lớn thức 2 khu vực ĐBSCL, ông Nguyễn Văn Liên - Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Vĩnh Long, cho biết: “Vĩnh Long có nhiều loại cây ăn quả có chỉ dẫn địa lý, tạo được thương hiệu, trong đó cây có múi được tỉnh xác định là cây chủ lực. Tuy nhiên, do sản xuất thâm canh nên thời gian gần đây xuất hiện nhiều dịch bệnh, giá cả bấp bênh, tình trạng được mùa mất giá liên tiếp diễn ra. Gần đây một số nhà vườn vì chạy theo thị trường mà bỏ quan chất lượng, đặc biệt là trái cam Vĩnh Long bị thị trường đánh giá chất lượng không như trước. Đó là vấn đề mà ngành chức năng tỉnh đang rất lo lắng”.

Theo Trung tâm Khuyến nông tỉnh Hậu Giang, tỉnh có 36,6 ngàn ha cây ăn trái nhưng diện tích trồng vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún nên khó áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật; trình độ dân trí thấp nên am hiểu khoa học kỹ thuật chưa cao nên chưa nhiệt tình tham gia các hoạt động, ảnh hưởng rất lớn đến tình hình sản xuất.

Liên kết sản xuất theo chuỗi phát triển

TS Nguyễn Như Hiến- Cục Trồng trọt, cho biết: Định hướng phát triển sản xuất cây ăn trái vùng Nam Bộ đến năm 2020 là hình thành vùng trồng cây ăn quả chủ lực trồng tập trung và định hướng rải vụ một số cây ăn quả theo hướng đảm bảo năng suất, chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh, trên cơ sở đổi mới phương thức tiếp cận thị trường, kết hợp ứng dụng nhanh các thành tựu khoa học, công nghệ, khai thác có hiệu quả lợi thế và điều kiện sinh thái mỗi vùng, mỗi địa phương đối với từng loại cây; quan tâm đến cây ăn quả đặc sản nổi tiếng có lợi thế cạnh tranh cao ở từng địa phương.

Tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, chuyển giao công nghệ, tổ chức lại sản xuất theo hướng hàng hóa lớn, hình thành quan hệ hợp tác liên kết theo chuỗi giá trị ngành hàng, góp phần tăng hiệu quả kinh tế cho người sản xuất...

Để thực hiện được định hướng trên, theo TS Hiến, cần phải liên kết sản xuất. Địa phương phải vận động nông dân tham gia các hình thức hợp tác liên kết hình thành “tổ chức sản xuất của nông dân” như: Câu lạc bộ, tổ hợp tác, HTX, doanh nghiệp cổ phần. Khuyến khích các doanh nghiệp liên kết với “tổ chức sản xuất của nông dân” theo chuỗi giá trị cây ăn quả chủ lực trồng tập trung, từ sản xuất đến thu mua, bảo quản, chế biến và tiêu thụ; tạo điều kiện khuyến khích doanh nghiệp liên doanh, liên kết trực tiếp với các đối tác nước ngoài, đặc biệt là khâu bảo quản và tiêu thụ trái cây tươi...

Phát biểu kết thúc diễn đàn, TS Trần Văn Khởi đề nghị ngành nông nghiệp, trung tâm khuyến nông các tình, thành vùng Nam Bộ cần thúc đẩy tổ chức nông dân sản xuất cây ăn quả theo hướng liên kết thông qua các câu lạc bộ, HTX, tổ hợp tác...; hình thành và phát triển chuỗi giá trị sản xuất; quản lý chặt cây giống, cần truy xuất nguồn gốc rõ ràng trước khi cung ứng cho người dân trồng. Tập trung nâng cao năng lực sản xuất của người dân; thông tin kịp thời các chính sách của nhà nước, địa phương đến nông dân.