Doanh nghiệp khỏe sẽ góp phần cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia

“Năng lực cạnh tranh nói chung của đất nước - bao gồm năng lực cạnh tranh quốc gia, ngành, doanh nghiệp, sản phẩm có ý nghĩa sống còn với nền kinh tế thị trường” - TS. Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển phát biểu tại tọa đàm.

Ông cho biết thêm, Diễn đàn Kinh tế Thế giới xếp hạng năng lực cạnh tranh kinh tế toàn cầu dựa trên 12 yếu tố trụ cột như: Cơ sở hạ tầng, môi trường kinh tế vĩ mô, y tế và giáo dục, phát triển thị trường tài chính, quy mô thị trường, đổi mới sáng tạo... “Đây là năng lực cạnh tranh quốc gia nhưng trong từng yếu tố đều có bóng dáng doanh nghiệp, liên quan đến doanh nghiệp”.

Ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)

Từ góc độ doanh nghiệp, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng cũng khẳng định, doanh nghiệp khỏe sẽ góp phần cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia. Những năm qua, số lượng doanh nghiệp của nước ta tăng trưởng ngoạn mục, có những doanh nghiệp đủ sức cạnh tranh trên thương trường quốc tế nhưng “tiếc rằng con số này chưa nhiều”.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Đức Kiên, doanh nghiệp Việt Nam khi vươn ra biển lớn phải đối mặt với 5 nhóm thách thức. Đầu tiên, chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp thường không rõ ràng. Tiếp đến, trình độ công nghệ khoa học của doanh nghiệp trong nước đi sau doanh nghiệp nước ngoài 2 đến 3 thế hệ. Về năng lực, người Việt Nam vào môi trường công nghiệp thì thành công nhân chuyên nghiệp, nhưng nếu ở trong nước thì lại vẫn giữ thói quen sản xuất nhỏ. Chế độ đãi ngộ đối với lãnh đạo doanh nghiệp cũng “có vấn đề” ở chỗ chúng ta nhìn những người quản trị doanh nghiệp giống như một công chức trong khi ở các nước chỉ nhìn vào hiệu quả sử dụng đồng vốn. Và cuối cùng, sự liên kết của doanh nghiệp Việt Nam cả trong khâu sản xuất và cạnh tranh với các nước khác rất kém.

TS. Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn có sự đồng cảm với ông Kiên khi “chụp cắt lát” doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Theo ông, thời gian đầu có cạnh tranh không công bằng giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân. Bây giờ trong bối cảnh hội nhập mạnh mẽ, doanh nghiệp trong nước lại “chới với, vất vả” để cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài. Vì lẽ đó, doanh nghiệp Việt Nam đã nhỏ rồi lại còn muốn nhỏ hơn, muốn giấu mọi thứ, muốn ngắn hạn thay vì hướng về công nghệ, thị trường, cải thiện quan hệ với người lao động… “Điều này ảnh hưởng rất lớn đến cung cách hoạt động của doanh nghiệp, tác động xấu đến năng lực cạnh tranh, thậm chí là kéo nhau đi xuống”.

TS. Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn.

Tuy vậy, những rào cản không chỉ đến từ nội tại doanh nghiệp. Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng cho rằng, “yếu tố cản trở năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp một phần còn do môi trường kinh doanh”. TS. Đặng Kim Sơn thì cho biết, “doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp sợ nhất là không có đất để làm nhà máy và không thể liên kết được nhiều hộ nông dân có diện tích đất nhỏ lẻ”. Đặc biệt, có những vùng nông nghiệp rất quan trọng, nổi tiếng như Tây Nguyên, đồng bằng sông Cửu Long lại không có đường sắt và hầu như không có đường cao tốc…

Cảm nhận rằng “áp lực đối với vĩ mô là rất lớn và gian khó”, TS. Lưu Bích Hồ gợi ý “trong lúc này về phần vi mô doanh nghiệp phải tự vươn lên”. Theo ông, doanh nghiệp muốn phát triển được phải có chiến lược phù  hợp với điều kiện mới, hướng vào những ngành có lợi thế; hoàn thiện năng lực quản trị; đầu tư cho công nghệ… 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Đức Kiên.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Đức Kiên cũng cho rằng, để thành công, những doanh nghiệp như Vietjet, Vingroup, Hòa Phát, Vinamilk, Tân Hiệp Phát… đều có sự chuẩn bị nội lực kỹ càng, biết người biết ta. Ví dụ thành công của Tập đoàn nước uống Tân Hiệp Phát, theo ông Kiên, là nhờ vào 3 yếu tố. Thứ nhất, họ chọn được thị trường đúng, đi vào thị trường từ trước đến nay đang bỏ ngỏ và có thị phần để mở rộng.

Yếu tố thứ hai giúp họ trở thành doanh nghiệp đầu đàn trong lĩnh vực đồ uống là đi thẳng vào công nghệ hiện đại ngay. Công nghệ sản xuất của họ trình độ tương đương với các nước tiên tiến. Thứ ba, họ biết họ yếu ở đâu. “Trong khi nhiều doanh nghiệp vẫn theo đuổi mô hình quản trị gia đình, hoặc cho rằng trong nước cũng có nhiều người có thể đảm nhận việc quản trị doanh nghiệp, thì Tân Hiệp Phát chọn nhân sự cấp cao nước ngoài để quản trị doanh nghiệp của mình. Đây cũng là một trong những yếu tố giúp họ chuyển mình thành công”.