Tổng kết vụ mía đường "bão táp mưa sa", đường lậu lộng hành

Ông Phạm Quốc Doanh, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cảm thán như vậy tại Hội nghị tổng kết sản xuất mía đường niên vụ 2017 – 2018 tại Tây Ninh, ngày 13.9.

Ông Phạm Quốc Doanh - Chủ tịch Hiệp hội VSSA cho rằng chưa có bao giờ ngành mía đường gặp khó như niên vụ vừa qua. Ảnh: Nguyên Vỹ

Theo ông Doanh, đặc thù của niên vụ này là mưa chồng mưa, lũ chồng lũ khắp các vùng trồng mía cả nước. Trước đó thì nhiều nơi lại gặp hạn hán.

“Thị trường tiêu thụ thì biến động khó lường cả trong và ngoài nước. Đây là niên vụ khó khăn nhất suốt 23 năm thực hiện chương trình 1 triệu tấn đường của Chính phủ”, ông Doanh nói.

Lãnh đạo VSSA đánh giá cao các ngành, các địa phương và đặc biệt là nông dân trồng mía đã có nhiều nỗ lực vượt khó. Đây là năm mà diện tích mía đạt hơn 241.400 ha tập trung; đạt hơn 15,4 triệu tấn mía; năng suất đạt gần 64 tấn/ha.

Tuy nhiên ông Doanh cũng thừa nhận: “Tất cả các chỉ tiêu cho đến thời điểm này đã vượt xa 2 thập kỷ trước ngoại trừ việc chưa đạt được kế hoạch đặt ra của năm 2018”.

Vì thế, theo VSSA, hội nghị tổng kết lần này mong muốn nhìn lại ngành mía đường trong 1 năm qua với những tồn tại, vướng mắc còn và tìm cách tháo gỡ vì vẫn chưa hết khó khăn.

Thị trường tiêu thụ đường biến động khó lường cả trong và ngoài nước. Ảnh: Nguyên Vỹ

Hiện vẫn còn 1 số nhà máy đường (NMĐ) do giá thấp, tiêu thụ chậm, vẫn còn nợ tiền mía của nông dân. “Niên vụ mới đã sắp tới nơi rồi. Phải làm sao đẩy nhanh tiêu thụ đường là bài toán khó cần giải quyết sớm”, ông Doanh nhấn mạnh.

Năm qua thị trường chao đảo, tác động lớn đến NMĐ và nông dân. Chưa bao giờ và cũng chưa có năm nào buôn lậu nghiêm trọng vậy. Có thời điểm, đường lậu chiếm lĩnh luôn thị trường trong nước, tràn vào khắp các cửa hàng.

Vào trong cửa hàng thì thấy đường đóng bao bì Thái Lan bày bán công khai từ bán buôn tới bán lẻ. Nhiều NMĐ phải chấp nhận bán ngang hoặc bán dưới giá.

Hiện giá đường đang xuống thấp. Giá mua sắp tới sẽ khó tiếp tục như trước nữa. Tuy nhiên VSSA vẫn khuyến cáo các NMĐ đã ký hợp đồng với nông dân vẫn phải cố gắng thực hiện.

“Công việc sắp tới của các NMĐ sẽ còn nhiều bộn bề từ giải quyết bài toán nguyên liệu, giá thành tới dung hòa thị trường. Trong đó, khâu nguyên liệu vẫn là quyết định với ngành”, Chủ tịch VSSA nói.

Chia sẻ tại hội nghị, ông Võ Đức Trong – Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Tây Ninh cho rằng công tác giống mía liên quan đến chữ đường, năng suất và giá thành cũng cần được xem xét lại.

“Tuy đã có nhiều giống mía tốt được đưa vào sản xuất nhưng thực sự nhìn vào bản đồ giống hiện nay không khác nào ma trận”, ông Trong nói.

Chia sẻ vấn đề này, ông Cao Anh Đương – Viện trưởng Viện Mía đường Việt Nam (SRI) thừa nhận bản thân SRI cũng gặp không ít khó khăn trong bối cảnh khó khăn chung của toàn ngành.

Giá đường, giá mía xuống thấp kỷ lục, lượng tồn kho tăng cao khiến sản xuất đình trệ gây ảnh hưởng lớn đến công tác nghiên cứu và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật.

Diện tích, năng suất và chữ đường vẫn đạt thấp hơn kế hoạch đặt ra. Ảnh: Nguyên Vỹ

Ngoài những thiếu thốn về cơ sở vật chất, nhân lực, sự quan tâm đầu tư cho nghiên cứu khoa học ngành mía đường cũng còn nhiều bất cập. Mức đầu tư cho mía rất thấp so với các cây trồng khác và so với các nước.

Đặc thù của cây mía là nhân giống vô tính nên không thể áp dụng được quy định về bản quyền tác giả giống. “Việc bảo hộ bản quyền giống mía khó thực hiện trong khi chưa có chính sách trích lợi nhuận từ mía đường nhằm hỗ trợ ngược lại cho nghiên cứu và chuyển giao giống.

“Chúng tôi không mong nhận được tiền bản quyền nhưng ít hay nhiều phải có sự đầu ngược trở lại cho công tác nghiên cứu. Ngành mía đường phải nuôi Viện mía chứ không phải ngân sách nhà nước”, ông Đương nói.