Người Sán Dìu săn chuột giữ nương

Người già kể rằng, giống chuột núi từ xa xưa vốn không ưa người Sán Dìu vì nghĩ họ chiếm đất, chiếm núi của chúng. Thế nên cứ lựa đúng dịp cuối năm, khi ngô trên nương đang vào độ mẩy hạt, khoai trên rẫy củ đã đẫy đà là lũ chuột lại kéo cả đàn ra tàn phá.

Phường săn của bản.

Hễ màn đêm buông xuống là họ nhà chuột lại trở thành “chúa tể” ngự trị tại các nương ngô, rẫy khoai, lạc, vừng. Chúng tàn phá mùa màng nhanh đến mức, có những khoảnh nương chỉ sau vài ngày người chủ không lên thăm đã tan hoang. Bà con trong bản đặt bẫy, đánh bả, làm lán canh thậm chí buộc cả chó để đuổi nhưng vẫn thua giặc chuột...

Thấy con người bối rối, thần núi đã hiện về bày cho già bản cách làm nỏ, vót tên, chỉ cho hướng bắn chuột... Già bản tỉnh giấc, triệu tập đầy đủ mọi người để kể lại lời thần dạy rồi chọn trai đinh dẻo dai vào rừng đẵn gỗ, chặt tre làm nỏ, vót tên, lập phường săn chuột để bảo vệ nương rẫy. Phải là người đàn ông khỏe mạnh của bản mới được tham gia phường săn, nếu ai dám rủ người lạ theo cùng sẽ bị phạt nặng.

Phường săn chỉ thực hiện nhiệm vụ vào đêm những ngày của tháng cuối năm (thường là tháng 12 dương lịch). Trước buổi đầu tiên xuất phát, bao giờ mọi người cũng phải tập trung tại nhà trưởng bản để làm lễ xin phép (còn lễ báo công thường diễn ra vào buổi sáng ngày đầu tiên của năm dương lịch mới).

Đồng bào Sán Dìu bản Thượng đời nọ qua đời kia đều tin rằng, có phường săn, nạn tàn phá mùa màng của chuột núi mới giảm để mùa màng thêm bội thu, ngô chật cót, khoai đầy nhà. Thịt chuột núi cũng là nguyên liệu để đồng bào nơi đây chế biến nên những món ăn độc đáo mà không phải vùng miền nào cũng có. Nếu đến thăm bản Thượng đúng dịp mùa săn chuột, trên mâm cơm đãi khách bao giờ cũng có 5 món truyền thống được chế biến từ thịt chuột: Chuột hầm củ chuối, chuột nướng gia vị, chuột nấu giả cầy, chuột om măng và chuột băm cuốn lá lốt.

Bà con bản Thượng bảo, mấy năm trở lại đây, tự nhiên thịt chuột được nhiều người thích ăn, thương lái vùng xuôi tìm lên mạn này thu mua chuột với giá “ngất ngưởng” nên mỗi dịp cuối năm, không riêng gì phường săn của bản mà rất nhiều thanh niên rủ nhau trang bị đèn pin, tên nỏ để vào núi săn chuột về bán.

Anh Hoàng Chí Tín - thành viên lâu năm trong phường săn bộc bạch: “Giờ thì không thể coi thường tụi chuột hôi hám nữa rồi bởi chúng đã tạo nguồn thu không nhỏ cho chúng tôi, nhất là vào độ năm hết tết đến. Thịt chuột đang là đặc sản ở vùng xuôi, cánh lái buôn sẵn sàng mua với giá từ 120.000 - 150.000 đồng/kg. Tính sơ sơ thì chỉ trong vòng 10 đêm, anh em cũng kiếm đủ tiền để lo cho cái tết".

Còn bố anh Tín, già Hoàng Văn Vĩ - người cao tuổi nhất bản Thượng thì cứ luôn thắc mắc với con rằng, không hiểu tại sao con chuột ở núi Sáng vốn là kình địch với người lại trở thành một nguồn thu nhập thêm cho bà con nhất là vào cái độ cuối năm này...

Minh Lập