“Báo động đỏ” về ô nhiễm rác thải nhựa tại Biển Đông

Hạt nhỏ, vấn đề lớn

Cuối tháng 11.2018, dư luận thế giới xôn xao trước thông tin trong dạ dày xác một chú cá voi chứa 6kg chai lọ, túi, dép xăng đan, 115 chiếc cốc nhựa và một bao tải đựng hơn 1.000 mảnh nhựa, được phát hiện ở vùng biển gần đảo Kapota thuộc Công viên quốc gia Wakatobi, ở Đông Nam đảo Sulawesi, Indonesia. Đây là công viên khá nổi tiếng, thu hút nhiều thợ lặn vì có hệ sinh vật biển đa dạng và rạn san hô lớn. Vụ việc một lần nữa khiến dư luận chú ý về tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa trên biển thời gian gần đây.

Rác thải nhựa được xem là vấn đề “báo động đỏ” cần các nước chung tay giải quyết. Ảnh: M.N

Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, mỗi năm, lượng rác thải nhựa thải ra trên khắp thế giới đủ để bao quanh Trái Đất 4 lần. Mỗi phút có 1.000 túi nhựa được tiêu thụ nhưng chỉ có 27% trong số chúng được xử lý và tái chế. Rác thải nhựa nằm lại rất nhiều dưới đáy đại dương và trở thành thức ăn đầu độc các loại sinh vật biển. Một báo cáo của Diễn đàn Kinh tế thế giới cho rằng, năm 2050, tổng khối lượng rác thải nhựa trên đại dương thậm chí còn có thể lớn hơn tổng trọng lượng của các loài cá. Rác thải nhựa đã khiến cho sinh kế của các ngư dân đánh bắt quy mô nhỏ ở ven biển bị đe dọa rất nghiêm trọng. 

Mới đây, các nhà khoa học dựa trên việc xét nghiệm mẫu chất thải của người tình nguyện tại châu Âu, Nhật Bản và Nga phát hiện tổng cộng 9 loại hạt vi nhựa trong cơ thể người, trong đó, phổ biến nhất là nhựa PP và nhựa PET thường được sử dụng trong các loại bao bì đồ ăn, thức uống. Các hạt vi nhựa này có thể xâm nhập vào mạch máu, hệ bạch huyết, thậm chí là gan của con người, gây mất cân bằng hormone, kéo theo nguy cơ mắc hàng loạt những căn bệnh về thần kinh, hô hấp, ảnh hưởng đến cấu trúc não bộ…

Theo một nghiên cứu ở châu Âu, trung bình một công dân châu Âu mỗi năm đưa vào cơ thể theo thực phẩm 11.000 mảnh vi nhựa. Từ kết quả xét nghiệm, các tác giả báo cáo ước tính có đến hơn 50% dân số thế giới có thể có các hạt vi nhựa trong chất thải.

Tại khu vực Đông Nam Á, theo Giáo sư Lagman, các hạt vi nhựa hiện đã trở thành vấn nạn vì tỷ lệ ô nhiễm chất thải nhựa ở khu vực của chúng ta hiện nay đang cao hơn nhiều so với mặt bằng chung của thế giới. “Chúng ta đang ngày càng phải lo ngại hơn về khả năng các vi nhựa xâm nhập vào cơ thể qua những đường khác nhau. Ví dụ, các loài sinh vật biển vốn thân thuộc với chúng ta như cá, vì không phân biệt được vi nhựa với thức ăn nên đã hấp thụ vi nhựa vào cơ thể. Trong bối cảnh các nước ở khu vực không chỉ đánh bắt được nhiều cá mà còn ăn nhiều cá, tiêu thụ hải sản nhiều gấp 3 ở các khu vực khác, vấn đề phát thải nhựa là báo động đỏ với các quốc gia trong khu vực” - vị giáo sư nhấn mạnh.

Cần sự chung tay đối phó

Theo PGS-TS Nguyễn Chu Hồi - giảng viên Khoa Môi trường, Đại học tự nhiên, ĐHQG Hà Nội, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Biển Đông là một trong những khu vực có lượng rác thải nhựa lớn trên thế giới. Trong khi đó, do vấn đề xuyên biên giới của động lực học, hoàn lưu dòng chảy Biển Đông biến đổi theo mùa cộng với việc vật liệu nhựa thường nhẹ và rất dễ di chuyển trong điều kiện động lực học mạnh ở khu vực, tác động của vấn đề rác thải nhựa ở một nước có thể ảnh hưởng đến nước khác rất nhanh.

Do đó, sự hợp tác giữa các nước trong khu vực Biển Đông để chung tay cùng giải quyết không chỉ là nguyên tắc chung mà còn là thực tiễn hết sức cấp thiết hiện nay.  Ông Nguyễn Chu Hồi cho rằng, việc tăng cường hợp tác thông qua các vấn đề môi trường, đặc biệt là rác thải nhựa cũng tạo dựng được lòng tin, thể hiện những dấu hiệu về thiện chí chính trị trong việc giải quyết những vấn đề còn lại ở Biển Đông.

Xử lý rác thải nhựa là vấn đề rất lớn vì việc đầu tư để nghiên cứu và xử lý các vấn đề trên biển nói chung ở góc độ kinh tế lớn khác hẳn trên đất liền. Việc hợp tác cần phải đi từng bước, trước hết có thể là chia sẻ những bài học kinh nghiệm.