Xuất khẩu nông sản đầu năm 2019: Nhiều dư vị ngọt - đắng!

Đình Thắng 13/04/2019 19:40 GMT+7

Năm 2018, xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam đạt con số kỷ lục với hơn 40 tỷ USD. Nhưng bước sang quý I.2019, những khó khăn về mặt thị trường, dịch bệnh và rào cản kỹ thuật đã khiến kim ngạch xuất khẩu quý I giảm 2,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây cũng là thách thức lớn ngành nông nghiệp phải vượt qua để hoàn thành mục tiêu xuất khẩu 43 tỷ USD.

Lúa gạo, rau quả tụt dốc

Ngay từ đầu năm, nhiều chuyên gia đã nhận định năm 2019 là năm rất khó khăn với sản xuất và tiêu thụ nông sản. Bắt đầu từ năm nay, nông sản Việt Nam sẽ tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng nông sản toàn cầu, vì vậy sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức hơn.

Lúa gạo là một trong số các mặt hàng nông sản chính gặp nhiều khó khăn và đang tụt giảm về kim ngạch xuất khẩu. Ảnh: I.T

Ông Nguyễn Quốc Toản – Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT) cho rằng, sự sụt giảm xuất khẩu lúa gạo do tác động của các thị trường lớn của Việt Nam.

Thị trường Trung Quốc xuất hiện thách thức mới, thị trường truyền thống như Philipines, Indonesia đều đã nhập khẩu nhiều trong năm ngoái và hiện chưa có nhu cầu nhập khẩu thêm. Malaysia cũng vừa tăng 5% diện tích sản xuất lúa gạo với mong muốn giảm phụ thuộc vào gạo nhập khẩu.

Thị trường đầu ra cho nông sản Việt Nam sẽ rất khó khăn do ảnh hưởng của tăng trưởng kinh tế thế giới 2019 dự báo giảm và các nước trên thế giới đều quay lại tập trung đầu tư cho phát triển nông nghiệp, nên các mặt hàng nông sản Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt trong xuất khẩu.

Các nước nhập khẩu nông sản lớn của Việt Nam đều gia tăng bảo hộ hàng hóa nông sản thông qua các tiêu chuẩn về quản lý chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm, yêu cầu truy xuất nguồn gốc.

Thực tế từ đầu năm đến nay các mặt hàng nông sản chính gặp nhiều khó khăn và đang tụt giảm về kim ngạch xuất khẩu. Điển hình là lúa gạo, trong 3 tháng đầu năm 2019 mặt hàng lúa gạo đã giảm 3,5% về khối lượng và giảm 20,2% về giá trị so với cùng kỳ năm 2018. Trong 2 tháng đầu năm, tại thị trường trong nước, giá lúa gạo tại khu vực ĐBSCL giảm khá sâu trong bối cảnh thu hoạch vụ đông xuân đang vào vụ thu hoạch rộ.

Lý giải về sự sụt giảm này, ông Nguyễn Quốc Toản – Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT) cho rằng, sự sụt giảm này do tác động của các thị trường lớn của Việt Nam. Thị trường Trung Quốc xuất hiện thách thức mới, thị trường truyền thống như Philipines, Indonesia đều đã nhập khẩu nhiều trong năm ngoái và hiện chưa có nhu cầu nhập khẩu thêm. Malaysia cũng vừa tăng 5% diện tích sản xuất lúa gạo với mong muốn giảm phụ thuộc vào gạo nhập khẩu.

Một trong những nguyên nhân khiến thị trường lúa gạo xuống dốc do Trung Quốc đột ngột áp thuế nhập khẩu gạo ở mức rất cao từ giữa năm 2018 đã ảnh hưởng đến tình hình tiêu thụ lúa gạo. Ông Nguyễn Ngọc Nam - Tổng Giám đốc Công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2), Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, kể từ tháng 6.2018 đến nay Trung Quốc đánh thuế nhập khẩu gạo Việt Nam lên mức 50%, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu mặt hàng này.

Theo báo cáo mới nhất của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, trong tháng 3, giá lúa, gạo tại khu vực ĐBSCL tăng trong bối cảnh chương trình thu mua tạm trữ 200.000 tấn gạo, 80.000 tấn lúa vụ đông xuân đang diễn ra. Tuy nhiên, tuần cuối tháng xu hướng tăng giá có phần chững lại mặc dù các doanh nghiệp xuất khẩu vẫn tích cực mua vào.

Thị trường rau và trái cây cũng có nhiều biến động từ đầu năm 2019. Trong 2 tháng đầu năm, giá trị xuất khẩu rau quả giảm 9,9%. Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản đánh giá, tháng 2.2019 được xem là tháng có nhiều biến động về thị trường rau và trái cây bởi tác động của kỳ nghỉ Tết Nguyên đán kéo dài. Vào thời điểm đầu tháng đa phần các loại rau, củ và trái cây đều tăng giá do nhu cầu tăng mạnh, nhưng sau kỳ nghỉ lễ giá các mặt hàng này đều giảm mạnh.

Đến thời điểm này, theo đánh giá của ông Nguyễn Quốc Toản, thị trường trái cây trong nước đã có dấu hiệu hồi phục sau 2 tháng đầu năm giảm vì nhu cầu giảm từ phía Trung Quốc, bởi thời điểm thu hoạch của Trung Quốc cũng trùng với thời điểm thu hoạch một số loại trái cây Việt Nam.

Lâm sản, chè, cao su bứt phá mạnh mẽ

Lâm sản tăng cao nhất trong các nhóm hàng xuất khẩu trên 1 tỷ USD. Theo Tổng cục Lâm nghiệp, kim ngạch xuất khẩu quý I.2019 đạt xấp xỉ 2,4 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm 2018. Đây là mức tăng cao nhất trong nhóm các mặt hàng xuất khẩu trên 1 tỷ USD của Việt Nam trong quý I. Trong kim ngạch xuất khẩu lâm sản nói trên, giá trị gỗ và sản phẩm gỗ đạt 2,26 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ 2018. Giá trị xuất siêu ước đạt 1,82 tỷ USD, tăng 19% so với cùng kỳ năm 2018.

Đánh giá về tăng trưởng của mặt hàng lâm sản, ông Nguyễn Tôn Quyền - Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết, năm 2018 là năm thành công rực rỡ của ngành chế biến gỗ xuất khẩu của Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng gỗ đạt hơn 8,9 tỷ USD (không tính các mặt hàng lâm sản ngoài gỗ), tăng 14,5% so với năm 2017. Năm 2019 tăng trưởng xuất khẩu các sản phẩm gỗ vẫn tiếp tục được duy trì ở mức hai con số và có thể đạt 10,5 tỷ USD như ngành nông nghiệp đã đặt ra.

Đáng chú ý là nguyên liệu cho chế biến gỗ trong nước đã chiếm 75%, chỉ nhập khẩu 25% nguyên liệu. Các doanh nghiệp trong nước đã chiếm 53% tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng gỗ. Điều này cho thấy, các doanh nghiệp trong nước đã phát triển một cách toàn diện và đồng đều.

Để tiếp tục phát triển, ông Quyền cho rằng, ngành gỗ Việt Nam cần thay đổi theo hướng chuyển đổi từ các sản phẩm thô sang các mặt hàng có giá trị gia tăng cao, cần chú trọng thúc đẩy tăng trưởng về chất lượng.

Đối với mặt hàng chè, khối lượng xuất khẩu 3 tháng đầu năm 2019 ước đạt 26.000 tấn và 45 triệu USD, tăng 2,1% về khối lượng và tăng 15,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2018. Trong 2 tháng đầu năm, khối lượng chè xuất khẩu sang Pakistan - thị trường lớn nhất của Việt Nam với 34,6% thị phần - tăng 91% về khối lượng và tăng 75,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2018.

Theo Hiệp hội Chè Việt Việt, hiện nay thời tiết ấm áp và ẩm ướt của mùa xuân đang tạo điều kiện thuận lợi cho búp chè phát triển, nguồn cung hứa hẹn sẽ dồi dào giúp giá chè ổn định. Nhìn lại 3 tháng đầu năm, thị trường chè nguyên liệu trong nước không có biến động mạnh do nguồn nguyên liệu đủ để cung cấp cho nhu cầu, thậm chí nhu cầu tăng mạnh trong dịp Tết cổ truyền. Đến nay, giá chè nguyên liệu vẫn trong xu hướng ổn định và thời gian tới dự báo cũng không có biến động nhiều.

Ngoài các mặt hàng lâm sản, chè, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cũng ghi nhận sự tăng trưởng tốt của các mặt hàng cao su, thủy sản, chăn nuôi.

Thu hút đầu tư doanh nghiệp tư nhân

Năm 2019 là năm có ý nghĩa quan trọng, bứt phá để hoàn thành kế hoạch 5 năm 2016 – 2020 đối với ngành nông nghiệp. Để đạt được mục tiêu đề ra, Bộ sẽ tiếp tục triển khai mạnh mẽ cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Phát triển cơ cấu sản xuất theo 3 trục sản phẩm chủ lực; cam kết sẽ tiếp tục đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, thu hút đầu tư doanh nghiệp tư nhân, xây dựng các mô hình theo chuỗi, thúc đẩy tiêu thụ trong nước.

Ông Nguyễn Xuân Cường – Bộ trưởng Bộ NNPTNT

Thị trường lúa gạo sẽ khả quan trong quý II

Đầu năm 2019, thị trường có khó khăn nhưng dự kiến qua quý II sẽ có nhiều hợp đồng mới, do giá gạo của Việt Nam đang ở mặt bằng chung của thị trường và có sự cạnh tranh với các nước xuất khẩu khác. Hiện có một số doanh nghiệp đã tiếp cận được thị trường và tiến đến thỏa thuận ký hợp đồng, có khả năng ký hợp đồng trong quý II và giao hàng trong quý III với số lượng tương đối lớn.
Thị trường lúa gạo trong nước còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đặc biệt là những giống lúa mà trước đây có nhu cầu lớn từ các thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc… Dự báo, các thị trường nhập khẩu sẽ có những thay đổi bất lợi đối với sản xuất lúa gạo trong nước. Do vậy, cần có định hướng trong sản xuất từ vụ hè – thu 2019 và những vụ lúa tiếp theo, không nên để cho nông dân thấy loại lúa nào có giá cao thì ào ạt trồng, khi thị trường đứng lại sẽ gặp khó khăn và đó là cũng là nhưng khó khăn chung của doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo thời gian tới.

Ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA)