Khoa học và Công nghệ đồng hành và phục vụ xây dựng nông thôn mới

Vừa qua, tại thành phố Nam Định, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp cùng UBND tỉnh Nam Định đã tổ chức Hội thảo Lý luận và thực tiễn trong xây dựng nông thôn mới (NTM) ở Việt Nam.

Tham dự Hội thảo có Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh, Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Nam Định Đoàn Hồng Phong, đại diện Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Dân tộc, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Ban Chỉ đạo Chương trình KH&CN phục vụ xây dựng NTM, Lãnh đạo các tỉnh, thành phố, trong cả nước cùng nhiều nhà khoa học, quản lý, nhà nghiên cứu chính sách,…

Toàn cảnh Hội thảo.

KH&CN đồng hành và phục vụ xây dựng nông thôn mới

Phát biểu tại Phiên toàn thể Hội thảo, Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh cho biết, Chương trình KH&CN phục vụ xây dựng NTM được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 27 năm 2012 là một Chương trình KH&CN tổng hợp, có tính liên ngành, phục vụ trực tiếp cho Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2011-2020.

Chương trình KH&CN đã tập hợp được một lực lượng đông đảo các nhà khoa học, nhà quản lý, nhà doanh nghiệp tham gia và đồng hành, đã phát huy cao độ trí tuệ, kinh nghiệm, sức sáng tạo để đúc kết thành những luận cứ, hình thành nên nhiều cơ chế, chính sách, tạo ra những thành tựu KH&CN quan trọng đóng góp vào xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; tạo lập cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý; gắn kết phát triển nông nghiệp với công nghiệp và dịch vụ,… tạo nên giá trị, hiệu quả của Chương trình mục tiêu quốc gia NTM thời gian vừa qua.

Theo Bộ trưởng Chu Ngọc Anh, Nghị quyết số 26 của Hội nghị lần thứ 7 BCH Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã đi vào thực tiễn cuộc sống rất mạnh mẽ, sinh động với sự vào cuộc thực hiện của cả hệ thống chính trị.

Sau đó là Kết luận số 97 của Bộ Chính trị đánh giá 5 năm thực hiện Nghị quyết số 26 và đề ra một số chủ trương, giải pháp tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 26 đã chỉ ra những tác động mạnh mẽ của KH&CN trong phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu rất rõ để đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ trong sản xuất, bảo quản, chế biến nông sản.

Bên cạnh đó, Nghị quyết số 24 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 26 cũng khẳng định xuyên suốt vai trò, trách nhiệm của KH&CN.

Sau 10 năm triển khai đồng bộ các văn bản chỉ đạo nêu trên vào thực tiễn đã mang lại những kết quả toàn diện. Những kết quả đó thu được từ sự chỉ đạo xuyên suốt của toàn hệ thống chính trị, vấn đề đặt ra tiếp theo là làm thế nào để KH&CN, mà cụ thể là Chương trình KH&CN phục vụ xây dựng NTM đóng góp hơn nữa trong giai đoạn sắp tới khi bối cảnh, thách thức và yêu cầu của quốc tế và trong nước gắn với những thay đổi căn bản trong cách tiếp cận thể chế, chính sách về kinh tế, về chính trị - xã hội và về môi trường, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng cho biết, với trách nhiệm quản lý nhà nước về KH&CN, Bộ KH&CN nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong phối hợp triển khai hiệu quả Chương trình KH&CN phục vụ xây dựng NTM nói riêng và và Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới nói chung, cụ thể là: Tiếp tục rà soát, phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành liên quan bổ sung hệ thống văn bản chính sách, tạo hành lang pháp lý và môi trường chính sách thuận lợi, tạo động lực cho phát triển nông nghiệp, nông thôn; Hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương xây dựng và đề xuất các nhiệm vụ KH&CN nhằm đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp để tăng năng suất, tăng sản lượng và giá trị để tăng sức cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp;...

Diện mạo nông thôn khởi sắc nhờ xây dựng nông thôn mới

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng, khi mới thực hiện Chương trình cách đây 10 năm, nhiều ý kiến còn hoài nghi về sự thành công của Chương trình. “Sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, các ban ngành đoàn thể, doanh nghiệp, sự đồng thuận của người dân đã mang lại những đổi thay mang tính toàn diện cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn, xóa tan những hoài nghi về những mục tiêu đặt ra ban đầu của Chương trình.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh phát biểu tại Hội thảo.

Đến nay, sau gần 10 năm triển khai chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM và 6 năm thực hiện Đề án tái cơ cấu nông nghiệp, khu vực nông thôn đã có những chuyển biến mạnh mẽ cả về lượng và chất. Tính đến tháng 6/2019, cả nước đã có hơn 4.900 số xã đạt chuẩn NTM, chiếm hơn 50,01% số xã cả nước, về trước 1 năm so với mục tiêu đề ra của Chương trình đến năm 2020. Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh.

Diện mạo nông thôn khởi sắc rõ rệt, nhân thức về nông thôn mới được tăng cường, đời sống vật chất của hộ gia đình nông thôn thay đổi rõ rệt, từ các trang thiết bị gia đình đến điều kiện nhà ở. Thu nhập bình quân đầu người ở khu vực nông thôn tăng gấp 3 lần từ 2010 đến 2018.

Kết quả giảm nghèo đạt nhiều thành tựu ấn tượng. Tỷ lệ hộ nghèo của cả nước, nhất là vùng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn giảm nhanh được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Đến nay, qua kết quả điều tra của một số cơ quan nghiên cứu cho thấy khoảng 84,78% số hộ nông dân hài lòng về xây dựng NTM, có thể thấy đây là một kết quả rất tích cực, phản ánh sự đồng thuận và ủng hộ của cộng đồng dân cư nông thôn đối với chương trình.

Điều đáng ghi nhận là, quá trình tái cơ cấu nông nghiệp, thực hiện tiêu chí nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn đã mang lại những đổi thay mang tính đột phá cho ngành. Lĩnh vực kinh tế nông nghiệp duy trì tốc độ tăng trưởng, xuất khẩu nông nghiệp tăng mạnh; công nghiệp  dịch vụ nông thôn phát triển nhanh và đa dạng. Xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2018 đạt mức kỷ lục 40,02 tỷ USD.

Nếu như năm 2008 chỉ có 5 mặt hàng nông sản có kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, thì đến nay đã có 10 nhóm. Xuất khẩu nông sản Việt Nam đã đứng thứ 15 thế giới, thứ 2 Đông Nam Á và đã xuất khẩu thị trường hơn 180 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường phát biểu tại Hội thảo.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, Chương trình xây dựng NTM cũng còn những hạn chế như: Đời sống của người dân nông thôn các vùng khó khăn chưa đảm bảo, sinh kế thiếu bền vững. Tỷ lệ tái nghèo vẫn cao, bình quân 5,1% số hộ thoát nghèo, thậm chí có nơi trên 50% tập trung chủ yếu ở các vùng miền núi phía Bắc, Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên.

Kết quả xây dựng NTM chưa thực sự bền vững. Khoảng cách chênh lệch về kết quả xây dựng giữa các vùng, miền còn khá lớn. Vai trò chủ thể của nông dân, sức mạnh chủ động của cộng đồng cơ sở chưa được đề cao.

Nông nghiệp phát triển còn thiếu bền vững; cơ sở hạ tầng, công nghiệp và dịch vụ nông thôn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế nông nghiệp hiện đại.

Nhiều giá trị văn hóa truyền thống phai nhạt, tính gắn kết cộng đồng bị xói mòn; tệ nạn xã hội gia tăng, công tác đảm bảo an ninh trật tự còn nhiều hạn chế, xuất hiện nguy cơ xung đột xã hội. Tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn có xu hướng trầm trọng hơn, dễ dẫn tới xung đột về môi trường...

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, trong vòng 10 - 15 năm tới, quá trình chuyển đổi của nông nghiệp, nông thôn phải tránh được nguy cơ tụt hậu. Mục tiêu trong tương lai phải đảm bảo vai trò chủ thể thực sự của người dân, đảm bảo nông dân có đủ năng lực và cơ hội tham gia, hưởng thụ thành quả phát triển của đất nước; cư dân nông thôn có thu nhập ổn định; ngành nông nghiệp có năng lực cạnh tranh quốc tế;…

Cần lấy thay đổi tư duy, nếp sống, năng lực của người dân làm mục tiêu, cư dân nông thôn làm chủ thể, cộng đồng thôn, bản là đơn vị đánh giá. Chủ động phát huy tinh thần sáng tạo và nội lực của người dân. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để tăng trưởng toàn diện, tăng thu nhập, giải quyết tốt hơn vấn đề an ninh lương thực cho nhóm nghèo; phát triển nông thôn cần được triển khai song song với đô thị hóa nông thôn bền vững. Xây dựng NTM phải gắn chặt với đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp; xây dựng NTM cần gắn chặt với bảo vệ môi trường. Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường bày tỏ.