Giải pháp cứu cánh cho nông dân khi nông sản rớt giá

Nông sản rớt giá thê thảm

Xuất khẩu gạo của Việt Nam những tháng đầu năm 2019 gặp khá nhiều bất lợi. 5 tháng đầu năm, Việt Nam xuất khẩu 2,76 triệu tấn gạo với tổng giá trị 1,18 tỉ USD, giảm lần lượt 6,3% về khối lượng và 20,4% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Giá xuất khẩu gạo cũng giảm rất mạnh khi trung bình chỉ còn 427,5 USD/tấn, tức giảm tới gần 77 USD/tấn so với cùng kỳ.

Xuất khẩu gạo ảm đạm đang tạo ra áp lực lớn trong tiêu thụ lúa. Vụ Hè thu năm 2019, nông dân các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) sản xuất khoảng 1,6 triệu hecta lúa. Hiện nay, các tỉnh Đồng Tháp, Long An, An Giang, Bạc Liêu… đã thu hoạch xong vụ Hè thu, nhưng năng suất không cao, cộng với giá lúa giảm, tiêu thụ khó khăn khiến nông dân lâm vào cảnh khốn khó.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, lúa tươi loại thường đang được thương lái thu mua chỉ ở mức 3.900 - 4.000 đồng/kg, lúa tươi hạt dài khoảng 4.300 - 5.000 đồng/kg… giảm khoảng 800 - 1.000 đồng/kg so với cùng kỳ. Với tình hình trên nông dân lãi rất thấp chỉ khoảng 5 - 7 triệu đồng/hecta. Riêng những hộ canh tác năng suất thấp thì chỉ hòa vốn, thậm chí bị thua lỗ.

Anh Nguyễn Văn Tài, ngụ xã Thới Tân, huyện Thới Lai, TP Cần Thơ chia sẻ, giá lúa hiện nay chỉ quanh mức 4.000 đồng/kg. Cùng với giá lúa giảm thì năm nay sâu bệnh xuất hiện nhiều khiến chi phí phun xịt thuốc tăng cao, do đó nông dân lãi rất thấp, chỉ vài triệu đồng/hecta mà ròng rã công chăm bón cả 3 tháng trời. 

Dọc lên khu vực Đông Nam bộ, Miền Trung - Tây Nguyên giá thu mua hồ tiêu, cao su, cà phê… đều rất “bi đát”, nông dân thu không bù đắp nổi chi phí đầu tư, lâm vào cảnh thua lỗ.

Mủ cao su một thời được xem là “vàng trắng” thì liên tiếp trong 3 năm qua cũng rớt giá thê thảm và hiện vẫn đang ở mức thấp. Nhiều hộ gia đình bỏ không khai thác do không tìm được nhân công giá rẻ, trong khi đó nếu thuê nhân công giá cao thì tiền thu hoạch không bù được chi phí bỏ ra.

Tại Lâm Đồng hiện nay, giá cà phê Robusta nhân chỉ ở mức 29.000 đồng/kg, thấp nhất trong vòng 10 năm trở lại đây. Năm ngoái, giá cà phê nhân mặc dù không cao nhưng cũng ở mức từ 35.000 - 38.000 đồng/kg. Với mức giá xuống thấp kỷ lục như năm nay thì các hộ trồng cà phê đều thua lỗ nặng hàng chục triệu đồng/hecta.

Cùng tình trạng trên, trong những năm gần đây giá hồ tiêu sụt giảm không phanh. Những tháng đầu năm 2019 giá hồ tiêu cũng xuống mức thấp kỷ lục, hiện nay giá chỉ dao động từ 45.000 - 50.000 đồng/kg, trong khi năm ngoái giá trung bình trên 60.000 đồng/kg. Không những vậy, hiện nay còn xảy ra hiện tượng cây tiêu chết hàng loạt tại các tỉnh Tây Nguyên. Theo Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, từ năm 2015 đến nay nguồn cung hồ tiêu trên thế giới tăng từ 8%-10%, trong khi nhu cầu tiêu thụ chỉ tăng 2%, dẫn tới cung vượt cầu, giá tiêu lao dốc.

Giảm giá thành sản xuất - Tăng cường chuỗi liên kết để tăng sức cạnh tranh

Trong cơ cấu chi phí sản xuất lúa gạo hiện nay của Việt Nam, chi phí vật chất chiếm khoảng trên 60%, trong đó, phân bón (chủ yếu là phân hóa học) chiếm tỷ trọng nhiều nhất, trung bình cho cả nước là trên 38,4%, tiếp đến là hoạt động cơ giới hóa trên 18%, thuốc bảo vệ thực vật trên 16%, nước tưới trên 9,3%, giống trên 8,8%. Xem xét các yếu tố của chi phí sản xuất cho thấy, tất cả các yếu tố đầu vào đều tăng, trừ thuỷ lợi phí. Chi phí lao động luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi phí sản xuất lúa, có thể chiếm tới trên 50% tổng chi phí sản xuất. Rõ ràng, tốc độ tăng giá lúa gạo đang song hành cùng với tốc độ tăng giá vật tư đầu vào, chưa kể đến các yếu tố khác làm tăng chi phí sản xuất như thiên tai, lũ lụt; tiếp cận thị trường qua nhiều khâu trung gian... Gánh nặng vẫn đè lên vai người nông dân nhưng họ là những người đang được hưởng lợi rất ít từ việc lúa gạo tăng giá.

Các ngành chức năng đã nói nhiều đến câu chuyện giải pháp từ thực tế này. Bên cạnh tổ chức lại sản xuất theo hướng “dồn điển, đổi thửa” liên kết các hộ nông dân góp quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tư liệu sản xuất, thành lập HTX, công ty dịch vụ nông nghiệp theo hướng chuyên nghiệp, gắn sản xuất với thị trường. Giải pháp này cho phép cơ giới hoá mạnh mẽ trong sản xuất, tiết kiệm thời gian, chi phí lao động, giảm các chi phí đầu tư ban đầu và nâng cao khả năng tiếp cận thị trường. Về phía Nhà nước cần tiếp tục đầu tư hạ tầng nông thôn nhằm hỗ trợ gián tiếp hoạt động sản xuất nông nghiệp, chuyển đổi dần sang ngành nghề phi nông nghiệp, đào tạo, chuyển giao kỹ thuật, cung cấp thông tin thành tựu khoa học kỹ thuật, thông tin thị trường trong nước và quốc tế cho nông dân để chủ động thông tin..

Tình hình đầu ra nông sản ảm đạm dẫn đến sự tái đầu tư của nông dân cho sản xuất cũng giảm đi nhiều. Với giá lúa xuống thấp như hiện nay, tại vùng ĐBSCL, khá nhiều nông hộ đã bỏ vụ 3, giảm dần diện tích canh tác vì lợi nhuận từ canh tác đã giảm sâu so với chi phí đầu vào họ bỏ ra. Nếu tiếp tục bám vườn, bám ruộng không cách nào khác buộc nông dân cân nhắc thật kỹ trong việc lựa chọn phân bón để canh tác…