Do vậy, khi chỉ đạo Hội nghị triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp và Quyết định số 461/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển 15.000 hợp tác xã (HTX), liên hiệp HTX nông nghiệp có hiệu quả đến năm 2020, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ đã nhiều lần nhấn mạnh: “Thành lập HTX là nhiệm vụ bắt buộc, là mệnh lệnh để thực hiện chủ trương của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, quyết định của Chính phủ, chủ thể vẫn là người nông dân, là đầu mối để phát triển nông nghiệp sản xuất lớn, phát huy vai trò kinh tế hộ, tăng cường liên kết HTX với nông dân, chủ trang trại, các nhà khoa học”.
Vẫn khó xây dựng niềm tin
Trong 4 năm qua, tại Gia Lai có hơn 100 HTX nông nghiệp ra đời. Với việc Luật HTX năm 2012 có hiệu lực, các HTX này được kỳ vọng sẽ hoạt động hiệu quả, đem lại đổi thay tích cực cho
ngành nông nghiệp địa phương. Tuy nhiên, phải thừa nhận các HTX vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn vì vướng mắc về vốn, cơ sở hạ tầng hoạt động...
Đầu năm 2018, HTX Nông nghiệp và Dịch vụ An Trường Phát tại thôn Tân Hiệp, xã Tân An, huyện Đăk Pơ được thành lập, giúp mặt hàng rau, củ, quả sạch của 55 xã viên đến với thị trường Đà Nẵng không phải qua tay thương lái. Ngay sau đó, một số doanh nghiệp tại đây liên hệ mua hàng, nhưng HTX đành ngậm ngùi từ chối vì xưởng sơ chế đơn vị đang mượn chỉ đáp ứng được 1.200 kg hàng hóa mỗi ngày.
Ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc HTX cho biết, đơn vị đã nhiều lần gửi tờ trình đến UBND cấp xã, huyện để xin thuê hơn 8 sào đất 5% (đất công do cấp xã, phường quản lý) bỏ trống nhiều năm của địa phương để làm hạ tầng phục vụ sơ chế và văn phòng giao dịch, nhưng đều bị từ chối. “Cám treo, nhưng heo nhịn đói” là nghịch lý mà nhiều HTX như ông Thành đang gặp phải.
Bên cạnh đó, các HTX nông nghiệp còn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận vốn tín dụng, chủ yếu các HTX phải tự xoay sở, vay của người thân hoặc mang sổ đỏ của gia đình đi thế chấp vay ngân hàng. Theo Liên minh HTX Việt Nam, các HTX khó vay vốn là do không có tài sản thế chấp và ít HTX có phương án kinh doanh hiệu quả.
Nhiều tín hiệu vui
Theo Quyết định 461/QĐ-TTg thì trong gần 3 năm tới, mỗi năm phải có 3.000 HTX hiệu quả. Nhiều ý kiến cho rằng con số trên có vẻ “quá tầm với” khi hiện nay mới có khoảng 4.400 HTX hoạt động hiệu quả. Về điều này, ông Ma Quang Trung – nguyên Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác (Bộ NNPTNT) cho biết, con số này thể hiện quyết tâm rất lớn của Quốc hội và Chính phủ để tự thúc ép chúng ta nhanh chóng vượt lên khỏi nền nông nghiệp nhỏ lẻ. Nếu quá ít HTX hiệu quả thì không thể đẩy nhanh quá trình tổ chức lại sản xuất ngành nông nghiệp hiện nay.
“Việc đặt ra con số 15.000 HTX là hoàn toàn có cơ sở. Thứ nhất là duy trì số HTX hiệu quả hiện nay. Thứ hai, với 5.400 HTX đánh giá là chưa hiệu quả thì các địa phương sẽ phải hỗ trợ để có các HTX chuyển đổi hoạt động. Hiện nay tỉnh Nam Định và Hải Dương đang làm tốt việc xử lý các HTX yếu kém. Đây không phải là việc quá khó. Ngoài ra, chính quyền, doanh nghiệp cũng cần chủ động hỗ trợ, khuyến khích các HTX có sự chọn lọc thành viên, những người có ý thức tốt, hay là những chủ trang trại, gia trại làm ăn hiệu quả, có tiền đóng góp hoạt động, bởi tiền người dân bỏ ra thì người ta mới quý, khắt khe trong làm ăn” – ông Trung nhấn mạnh.
“Tôi được biết trong số các HTX liên kết với Nhà máy mía đường Lam Sơn Thanh Hoá thì có HTX chỉ có 9 thành viên mà người ta tự góp tới 400- 600 triệu đồng/xã viên, làm ăn rất bài bản, chuyên nghiệp. Theo tính toán, sẽ có khoảng 6.000 HTX sẽ thành lập trên cơ sở này trong giai đoạn 2016- 2020” – ông Trung nói thêm.
Trước đó, tại kì họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV, trả lời câu hỏi của đại biểu Lê Công Định (đoàn ĐBQH Long An) về tình trạng nhiều hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) chưa phát triển, nguyên nhân và giải pháp của thực trạng này, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng, HTXNN là yếu tố tham gia tích cực cho sự phát triển của nông nghiệp Việt Nam. Chúng ta là đất nước đi lên từ nông nghiệp hộ nhỏ lẻ, nếu không có HTX cùng với các doanh nghiệp làm hạt nhân, để riêng hộ nông nghiệp thì chúng ta không thể hội nhập vào thị trường toàn cầu.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, có một điều rất mừng là từ khi có Luật HTX 2012 đến nay, tốc độ phát triển HTX khá nhanh. Tại Sóc Trăng, đã có HTX thu hút tới 1.200 thành viên tham gia.
“Tuy nhiên, đúng là số HTX hoạt động hiệu quả chưa nhiều; nhiều đơn vị hoạt động yếu kém, thua lỗ cần phải củng cố về chất lượng hoạt động. Một tín hiệu vui là trong 3 năm vừa qua, số lượng doanh nghiệp của nước ta đã tăng lên gấp 3 lần. Đây là hạt nhân, động lực quan trọng để liên kết, thúc đẩy sự hình thành và phát triển của HTX. Tôi ví dụ ở Long An, từ khi ra đời nhà máy chế biến rau quả Nafood với công suất chế biến gần 200.000 tấn, nhiều HTXNN đã được hình thành, cùng với một loạt HTX khác đang kết hợp với doanh nghiệp này liên kết sản xuất cùng nông dân” – Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nói.
