Nỗi sợ hãi mang tên Hố Hô

Nhà ngập, ruộng đồng tan nát

Trận lũ vào giữa tháng 10 vừa qua đã khiến hàng vạn khối đất đá chôn vùi nhiều cánh đồng và các con đường vào xã Hương Liên, huyện Hương Khê. Toàn bộ xã này thuộc vùng lòng hồ của thủy điện Hố Hô trên thượng nguồn sông Ngàn Sâu.

Chiếc cầu Tràn vào bản Rào Tre bị lũ cuốn tan tành khi Nhà máy Thuỷ điện Hố Hô xả nước.

Ông Đậu Xuân Dị, một người dân ở xóm 8 xã Hương Liên thốt lên: “Gia đình tui sống ở đây lâu năm rồi nhưng chưa bao giờ thấy nước lũ ngập ghê đến thế. Cả nhà trông chờ vào 4 sào đất canh tác nhưng khi thủy điện Hố Hô gặp sự cố không mở được cửa xả đã khiến nước dâng cao ngập hết vùng lòng hồ”.

Cho đến bây giờ, hàng ngàn người dân huyện Hương Khê vẫn chưa hết bàng hoàng sau sự cố công trình thuỷ điện Hố Hô không mở được cống thoát lũ hôm 3-10. Do sự cố này, nước lũ đã vượt qua thân đập cao gần 2m so với cao trình 72m khiến hàng ngàn hộ dân các xã như Hương Trạch, Phúc Trạch nằm dưới chân đập đã phải sơ tán khẩn cấp trong đêm trước thông tin có nguy cơ vở ở đập thủy điện.

Còn về phía hạ lưu của nhà máy thủy điện Hố Hô sau khi khắp phục xong sự cố kẹt cống xả thì đồng nghĩa với việc nước được xả ồ ạt nhiều ngày về vùng hạ lưu khiến trên 20 xã với gần 80.000 người dân huyện Hương Khê bị ngập chìm.

Nằm song song với xã Hương Liên là bản Rào Tre. Đường vào bản sau lũ thật thảm hại. Chiếc cầu Tràn bị lũ cuốn phăng sau khi nước rút trơ lại những phiến đá tảng lớn chắn cả con đường độc đạo này.

Đại úy Nguyễn Văn Thiên - Đội phó đội vận động quần chúng Đồn biên phòng 575, kiêm Tổ trưởng tổ công tác bản Rào Tre cho biết: Dân bản Rào Tre chỉ có 3ha đất nông nghiệp là tư liệu sản xuất cho 31 hộ dân với 122 nhân khẩu, nhưng mấy năm qua lũ lớn, Thủy điện Hố Hô ngăn dòng đã gây sạt lở gần 1ha. Đất nông nghiệp bị nuốt, mùa màng thu hoạch không kịp nên đã bị ngập, các công trình giao thông bị đứt và sạt lở mỗi khi lũ về”.

Dân sợ thủy điện

Nhà máy Thuỷ điện Hố Hô có mức đầu tư xây dựng 257 tỷ đồng, do Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển điện miền Bắc I làm chủ đầu tư. Theo thiết kế, nhà máy này gồm 2 tổ máy có tổng công suất 13MW, dung tích toàn bộ: 38 triệu m3, diện tích lưu vực lòng hồ: 265,26ha.

Hệ thống máy phát điện nằm trên địa phận xã Hướng Hóa, huyện Tuyên Hóa, Quảng Bình, còn diện tích mặt nước thuộc địa phận huyện Hương Khê (Hà Tĩnh).

Ông Cao Đình Kỷ (Văn phòng UBND xã Hương Trạch) cho biết: “Từ ngày xây dựng Nhà máy Thủy điện Hố Hô dân chúng tôi ăn không ngon ngủ không yên đặc biệt mỗi khi bão lũ về. Nguyên nhân do nhà máy này xả nước một cách bừa bãi, không có lịch trình gây khó khăn cho người dân.

Cụ thể như người dân xóm Bắc Lĩnh của xã Hương Trạch phải qua sông đi làm, nhưng không được Ban quản lý Nhà máy Thủy điện Hố Hô thông báo về thời gian xả nước, nên đã có rất nhiều lần người dân ở xóm này bị nước cuốn trôi cả trâu, bò, cày, bừa và cả người nữa. Ai cũng sợ...”

Trước những tai hoạ mà thuỷ điện Hố Hô gây ra, mới đây lãnh đạo ngành nông nghiệp tỉnh Hà Tĩnh đã có báo cáo với Bộ NN&PTNT. Ngành nông nghiệp Hà Tĩnh cho rằng: Thiết kế của thuỷ điện Hố Hô rất tuỳ tiện, không đồng bộ.

Cụ thể, công trình thuỷ điện này vận hành xả lũ kém, chỉ xả lũ được khi có điện mà thiếu hệ thống cửa van bằng cơ. Như tháng 10 vừa qua, do mất điện nên không thể xả lũ, còn khi tiến hành xả lũ lại xả với khối lượng nước lớn nên hàng vạn người dân của 20 xã huyện Hương Khê, Hà Tĩnh phải di dời khẩn cấp.

Đồng tình với báo cáo trên, ông Trần Minh Kỳ - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đã cực lực lên tiếng phản đối, và cho biết sẽ kiến nghị lên Chính phủ không thể để thủy điện Hố Hô hoạt động trở lại khi các quy trình vận hành không thay đổi.

Hữu Anh

Chủ nhiệm văn phòng QH Trần Đình Đàn: Sẽ kiến nghị giám sát chuyên đề thủy điện
 

Chủ nhiệm văn phòng QH Trần Đình Đàn

Từ trước đến nay miền Trung có bị lụt, tuy nhiên việc lũ lụt xảy ra tại các huyện miền núi như Vũ Quang, Hương Khê (Hà Tĩnh), Minh Hoá (Quảng Bình)… hay các huyện ở ở vùng tương đối cao như Can Lộc, Đức Thọ (Hà Tĩnh) là một hiện tượng bất thường.

Nguyên nhân trước hết là do lượng mưa quá lớn. Ngoài nguyên nhân khách quan đó, còn có nguyên nhân do chính con người gây ra. Dọc miền Trung hiện có đến 4 con đường chạy là đường Hồ Chí Minh, quốc lộ 1 A, đường biên giới, đường sắt và sắp tới lại có đường ven biển nữa.

Chưa kể đến các con đường nối giữa các vùng với nhau. Những con đường này được tôn cao, chặn dòng nước lại làm nước không thoát được. Năm 2002 xảy ra lụt tại Hà Tĩnh, tôi đã chứng kiến đường Hồ Chí Minh chặn các dòng nước, làm nước dâng cao chạy dọc theo con đường này gây lũ lụt.

Tôi đã kiến nghị Bộ GTVT mở rộng khẩu độ của các cầu cống trên đường để nước thoát. Tuy nhiên, khẩu độ của cầu cống nhiều nơi không đảm bảo cho nước chảy.

Nguyên nhân thứ hai là hệ thống các hồ đập thuỷ lợi và thuỷ điện. Khi triển khai các dự án thuỷ lợi, thuỷ điện, các cơ quan quản lý, trong đó có cả khuyết điểm của tôi đã không tính hết được việc ngăn các dòng chảy của các hồ đập này.

Khi lũ lớn, việc xả nước đột ngột hoặc nước tràn qua đập, vỡ đập sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường. Ngoài ra, khi triển khai xây các hồ đập, chủ đầu tư thường xin đất rừng để làm đường đi, làm nơi đặt máy. Nếu không giám sát tốt, chủ đầu tư sẽ chặt phá diện tích lớn hơn được cấp, dẫn đến mất rừng, không cản được dòng chảy.

Cá nhân tôi và có thể có một số đại biểu sẽ kiến nghị Quốc hội giám sát chuyên đề về việc quy hoạch hệ thống thuỷ lợi, thuỷ điện ở miền Trung để làm rõ nguyên nhân và cách khắc phục tình hình lũ lụt miền Trung.

Sỹ Lực (ghi)
 

Kỳ 3: Thuỷ điện gây lũ là có thật