Tranh luận lịch sử: 'Bức họa về vua Quang Trung thiếu thuyết phục'

Vua Quang Trung là nhân vật kiệt xuất của dân tộc ta. Tuy nhiên, lịch sử triều Tây Sơn ngắn ngủi cùng với những tư liệu về triều đại này bị thất lạc khiến chân dung về vị vua này vẫn còn là ẩn số.

Gần đây, TS Nguyễn Duy Chính công bố kết quả nghiên cứu cho rằng đã tìm được chân dung của vua Quang Trung "cận sử" nhất từ trước đến nay, gây ra nhiều ý kiến tranh luận.

Cụ thể, ông Chính tìm được hai tư liệu hình vẽ vua Quang Trung trong chuyến đi Bắc Kinh dự lễ thọ vua Càn Long này, một trong bộ tranh "Thập toàn phu tảo", và một bức trong bộ tranh đồ sộ "Bát tuần Vạn thọ thịnh điển".

Cùng hướng nghiên cứu này, nhà nghiên cứu Trần Quang Đức cũng công bố trên trang cá nhân bức tranh được cho rằng họa chân dung vua Quang Trung, hiện được lưu giữ tại bảo tàng Cố cung Bắc Kinh.

Bức hình được cho là vẽ vua Quang Trung do tác giả Trần Quang Đức công bố. Ảnh: Trần Quang Đức.

Vua Quang Trung không đi sứ Trung Quốc

GS.TSKH Vũ Minh Giang, Phó chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, cho rằng bức tranh được nhà nghiên cứu Trần Quang Đức công bố với hướng tiếp cận từ lịch sử Trung Quốc thiếu thuyết phục.

"Các sử liệu của nước ta cũng như của Trung Quốc đều cho biết rằng vua Quang Trung không đi sứ Trung quốc trong dịp mừng thọ vua Càn Long bát tuần đại khánh. Thậm chí, lịch sử Trung Quốc có chép rõ ràng rằng họ biết vua Quang Trung cử người khác đóng giả. Như vậy, Quang Trung không hề có mặt trong sự kiện này thì không thể nào chứng minh bức tranh được nhà Thanh vẽ là chân dung của ông. Còn nếu bức tranh này vẽ một Quang Trung giả thì lại là chuyện khác", ông Giang nói.

GS.TSKH Vũ Minh Giang. Ảnh: ĐHQG Hà Nội.

Tin liên quan

Có phải vua Quang Trung sang Trung Quốc và được vẽ chân dung?

Tranh luận lịch sử: 'Bức họa về vua Quang Trung thiếu thuyết phục'

Tranh luận về chân dung vua Quang Trung

Theo GS.TSKH Vũ Minh Giang, ngay từ hướng tiếp cận từ ghi chép của triều Thanh đã không thuyết phục, thêm vào đó nhân vật trong bức tranh được công bố không hề giống với diện mạo được sử sách mô tả về vua Quang Trung, cả về hình dáng đến tính cách.

Các tài liệu như Đại Nam thực lục tiền tiên, Đại Nam chính biên liệt truyện quyển 30, Hoàng Lê nhất thống chí và nhiều tài liệu khác đều mô tả Quang Trung có gương mặt phương phi, có phần dữ tợn và tạo ra nét uy mãnh từ ánh mắt đến nét mặt, khiến người đối diện phải sợ hãi.

Nhưng diện tướng của người trong bức tranh được nhà nghiên cứu Trần Quang Đức công bố lại không toát ra được phong thái của võ tướng, càng không giống với mô tả về vua Quang Trung.

"Có thể đến nay vẫn còn sót lại bức họa chân dung nào đó của vua Quang Trung. Về mặt khoa học lịch sử, chúng ta không thể bác bỏ khả năng này. Nhưng bức họa đó không thể nào có nguồn gốc từ đời nhà Thanh và do người Trung Quốc vẽ", GS Vũ Minh Giang nêu quan điểm.

Dũng Phan, tác giả cuốn Sử Việt 12 khúc tráng ca, cho rằng để hình dung về về vua Quang Trung, ngoài những nguồn sử liệu từ nhà Thanh (Trung Quốc), cần phải xem xét những mô tả từ các sử gia đời trước qua các tư liệu còn sót lại.

Dũng Phan - tác giả cuốn Sử Việt 12 khúc tráng ca. 

Tây sơn thuật lược miêu tả Nguyễn Huệ "Tóc Huệ quăn, mặt mụn đầy, có một con mắt nhỏ, nhưng mà cái tròng rất lạ".

Chính sử nhà Nguyễn cũng mô tả: "Nguyễn Văn Huệ là em Nhạc, tiếng nói như chuông, mắt sáng như điện, giảo, kiệt, thiện chiến ai cũng phải sợ... Bốn lần đánh Gia Định, lúc ra trận đều đi trước, sĩ tốt hiệu lệnh nghiêm minh, thuộc hạ ai nấy dốc lòng vâng mệnh".

"Hai đoạn miêu tả trên khác hoàn toàn bức tranh được công bố. Có nghĩa, ngoài việc dùng tài liệu của sử nhà Thanh (là bức tranh), quan điểm của tôi là phải dựa vào sự miêu tả ngoại hình của những nguời thân cận với vua Quang Trung và sử gia đời trước.

Mặt khác, triều Nguyễn sau khi giành được thiên hạ đã ra sức phủ nhận nhà Tây Sơn mà còn miêu tả vậy chứng tỏ khí thế Quang Trung toát ra ắt không tầm thường. Người đánh trận từ năm 18 tuổi, bất khả chiến bại há có thể hom hem?", tác giả cuốn Sử Việt 12 khúc tráng ca đặt câu hỏi.

Ngoài ra, theo tác giả Dũng Phan, một điều khác cần lưu ý là phong cách mà Quang Trung đánh trận: Luôn đi đầu và chém đầu kẻ quay lưng bỏ chạy. Do đó, vua Quang Trung phải có khí phách hơn là nho nhã như bức tranh kia.