Lễ tang của “Vua nước”

Trách nhiệm của “vua” là trời hạn thì cúng cầu mưa, mưa lâu thì cúng cho tạnh... Tuy nhiên do sống trong môi trường khắc nghiệt, trình độ nhận thức về tự nhiên hạn chế nên người Tây Nguyên cho rằng 3 yếu tố quyết định cho sự tồn tại của con người là lửa, nước và gió. Chính vì vậy mà vị vua thần quyền này được đồng bào tôn sùng với rất nhiều quan niệm thần bí. Ở đây chỉ xin kể về tang lễ của “vua”…

Nghi lễ cầu mưa

Với một người Jrai bình thường, lễ tang khá đơn giản. Nhưng với Vua Nước thì đó là một tang lễ cực kỳ long trọng, khác hẳn nghi thức cộng đồng… Khi vua chết, trước tiên người ta đặt thi hài vua lên một cái giàn, hun lửa trong suốt 7 ngày 7 đêm. Các đồ dùng của vua lúc sống cũng được chôn theo. Nhà mồ của vua không đồ sộ nhưng được làm rất đẹp, hình dáng tương tự một ngôi nhà rông. Xung quanh nhà mồ, người ta “chia của” cho vua các thứ chiêng, ché quý.

Với người thường, sau khi chôn cất được 3 tháng đến 1 năm, người ta sẽ làm lễ bỏ mả. Song với vua, nếu chưa có người kế vị thì chưa được làm lễ này. Trong thời gian đó nếu xảy ra nắng hạn hoặc làng nào bị dịch bệnh, người ta sẽ mổ trâu bò mang đến nhà mả của vua để cúng. Họ tin rằng bởi chưa có người kế vị, vua vẫn đảm đương nhiệm vụ cúng Yang cho họ ở thế giới bên kia…

Về nghi thức tang lễ của Vua nước, Henri Maitre trong tác phẩm “Rừng người Thượng” còn cho biết thêm: Khi Vua nước chết, tro của tim, răng được cho vào một chiếc bình bằng bạc (thường là của nhà Nguyễn ban tặng khi có vua mới lên ngôi). Khi người vợ tới khóc, bà ta phải dùng một mảnh vải địu chiếc bình trên lưng như địu trẻ con. Bà than khóc, quét dọn mộ, rót nước vào chiếc chén nhỏ, rắc gạo lên một chiếc lá, rồi sau khi than khóc xong, đặt lại chiếc bình lên mộ, đóng cổng rào và quay về nhà. Vào mỗi đầu tháng âm lịch, người ta tiến hành làm lễ cúng mả.

Mọi người uống rượu bên mộ suốt đêm và suốt đêm người vợ goá vừa khóc vừa phải mang trên lưng chiếc bình chứa một phần tro của chồng… Cũng xin nói thêm: tang lễ long trọng và khác là ngoài vua chỉ có một người được hưởng – đó là vợ vua “Hoàng hậu”, cũng là người duy nhất được đặc ân chôn trong khu nhà mả dành riêng cho các vị vua này…