Kém hiệu quả vì... mưa

Đó là những đánh giá được đưa ra tại Hội nghị "Phát triển sản xuất cây đậu tương" do Cục Trồng trọt (Bộ NNPTNT) tổ chức tại Hưng Yên hôm qua (17.8).

Sản xuất chưa đáp ứng nhu cầu

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê về sản xuất đậu tương giai đoạn 1999-2010, diện tích đậu tương của nước ta liên tục tăng từ 122.000ha năm 1999 đến năm 2005 đạt cao nhất 204.000ha.

Cây đậu tương lên xanh trên đất Bắc Hà (Lào Cai).

Nguyên nhân là do có nhiều giống mới được đưa ra sản xuất (DT90, ĐT12, ĐT 2000...) và nhiều tiến bộ kỹ thuật được áp dụng cho sản xuất đậu tương đông trên đất 2 lúa (không làm đất, làm đất tối thiểu hoặc gieo vãi đậu tương ngay sau khi thu hoạch lúa mùa sớm, trồng đậu tương trên đất ướt, trồng bên gốc rạ...). Nhưng sau đó có xu hướng giảm và không ổn định, cho đến năm 2010, diện tích trồng đậu tương mới phục hồi lại, đạt gần 198.000ha.

Ông Phạm Đồng Quảng - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết: "Năng suất đậu tương liên tục tăng từ 11,6 tạ/ha trước đó, đến 2010 đã tăng lên 15 tạ/ha". Cho đến nay, các tỉnh phía Bắc chiếm 82,6% diện tích và 78,7% sản lượng đậu tương cả nước; 3 vụ đậu tương chính là vụ xuân, vụ hè thu và đông xuân và vụ đông.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam, năm 2009, Việt Nam phải nhập 2,42 triệu tấn khô đậu tương (tương đương khoảng 3,2 triệu tấn đậu tương), giá trị gần 1 tỷ USD; năm 2010 là 2,76 triệu tấn (khoảng 3,7 triệu tấn đậu tương), đạt 1,16 tỷ USD. Dự báo nhu cầu khô đậu tương năm 2011 là 3,1 triệu tấn, năm 2015 là 4,2 triệu tấn, và đến năm 2020 khoảng 5,0 triệu tấn, tương ứng 6,6 triệu tấn đậu tương. Trong khi đó sản xuất trong nước năm 2011 dự báo cao nhất cũng chỉ đạt gần 300.000 tấn, đáp ứng 7,5% nhu cầu.

Theo TS Nguyễn Trí Ngọc - Cục trưởng Cục Trồng trọt, cùng với cây ngô, cây đậu tương có nhiều lợi thế về đất đai, lao động, thị trường… Tuy nhiên, hiện nay, trong xu thế lao động chuyển dịch ngày càng lớn từ nông thôn ra thành phố do thu hồi đất..., nếu không cơ cấu lại sản xuất cây đậu tương thì những lợi thế trên sẽ lại là yếu thế.

Mưa đầu vụ ngáng trở vụ đông

Kết quả điều tra sản xuất đậu tương đông ở các tỉnh ĐBSH cho thấy, trong điều kiện thuận lợi, đậu tương gieo đúng vụ có hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn so với cây ngô đông. Điều này được khẳng định qua nhiều năm trong sản xuất vụ đông, và còn bởi thực tế hầu hết diện tích đậu tương đông không cạnh tranh với diện tích ngô mà sử dụng đất nhàn rỗi sau 2 vụ lúa.

Nhưng khó khăn lớn nhất của việc gieo trồng cây đậu tương là gặp mưa đầu vụ khi gieo hạt, đặc biệt là vụ đông ở ĐBSH. "Chỉ riêng vụ đậu tương đông năm 2008, do gặp mưa lớn vào đầu tháng 10 đã làm mất trắng gần 40.000ha đậu tương của vùng ĐBSH, đã kéo theo diện tích đậu tương cả nước giảm xuống còn 146.000ha, tạo tâm lý bất ổn, không yên tâm đầu tư cho vụ đậu tương đông những năm sau đó" - ông Đỗ Khắc Ngữ - Phó trưởng phòng Cây công nghiệp - Cây ăn quả (Cục Trồng trọt) cho biết.

Nông dân Trần Ngọc Đậu ở xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên (Hà Nam), một trong những điển hình trồng đậu tương đông với 22ha, năng suất 16 tạ/ha, cho biết: Mưa đầu vụ khi bắt đầu gieo hạt luôn là nỗi ám ảnh của người trồng đậu tương. Nếu không tăng cường công tác nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, đặc biệt là các giống đậu tương chịu úng đầu vụ thì khó có thể đạt được hiệu quả cao và bền vững.

Ngoài ra, năng suất cây đậu tương còn thấp, bình quân thường chỉ đạt khoảng 12 - 13 tạ/ha nên chưa thu hút người dân tham gia sản xuất ở những nơi có nghề phụ hoặc phát triển các khu công nghiệp.

Hữu Thông