Nhìn lại vụ lúa Đông Xuân ở ĐBSCL: Quá bấp bênh!

Từ tràn trề hy vọng...


Vào đầu vụ đông xuân, đến ngày 5.3, giá lúa ở mức rất cao, lúa IR 50404 ở mức từ 4.800 - 5.200 đồng/kg (lúa tươi tại ruộng). Giá gạo 25% tấm xuất khẩu ở mức 7.800 - 7.900 đồng/kg (giá không bao tại mạn).

Người trồng lúa khu vực ĐBSCL phấn khởi và tràn trề hy vọng. Lý do chính tác động làm giá lúa cao là các doanh nghiệp đang tập trung thực hiện hợp đồng xuất khẩu 500.000 tấn gạo cho Philippines trong bối cảnh tồn kho gần như bằng không, xuất tiểu ngạch với giá cao liên tục từ cuối năm 2013.

Mặt khác, hợp đồng xuất khẩu 500.000 tấn gạo 25% tấm sang Philippines lúc đó cũng có giá tương đối tốt (384,5 USD/tấn, FOB cảng TP. HCM, tương đương giá 7.900 đồng/kg đối với gạo 25% tấm không bao lên mạn). Giá xuất tiểu ngạch của các thương nhân qua biên giới phía Bắc lúc này là: Gạo IR50404 giao tại đường biên loại 5% tấm 9.500 - 9.700 đồng/kg, loại 15% tấm 9.200 - 9.300 đồng/kg. Trên cơ sở giá xuất tiểu ngạch cao, chi phí thấp, các thương nhân tranh mua lúa gạo tại ĐBSCL.

Giá gạo IR 50404 loại 15% tấm 8.100 - 8.300 đồng/kg, loại 5% tấm từ 8.200 - 8.400 đồng/kg (giá luôn bao bì tại cảng Mỹ Thới). Người trồng lúa phấn khởi, các doanh nghiệp xuất chính ngạch tuy không được lãi cao nhưng cũng vui vì đã góp phần đẩy giá lên cao, tiêu thụ hết lúa gạo hàng hoá cho nông dân. Các thương nhân xuất tiểu ngạch cũng vui mừng...

Đến “sống trong sợ hãi”

Ngày 5.3, các lô hàng cuối cùng xuất đi Philippines đã xuống tàu. Lúa đông xuân vào chính vụ thu hoạch rộ, sản lượng tăng lên từng ngày. Khắp ĐBSCL đâu đâu cũng thấy lúa. Trước đó các thông tin bất lợi như Thái Lan, Ấn Độ tồn kho lúa gạo kỷ lục và sẵn sàng xả kho với bất cứ giá nào, cuộc chiến giá gạo sắp nổ ra...

Các doanh nghiệp kinh doanh lúa gạo lớn bắt đầu hoảng sợ, thận trọng trong việc mua vào. Chỉ thị trường xuất tiểu ngạch có dấu hiệu tăng. Nhu cầu từ Trung Quốc lớn, nhưng khi nguồn cung tăng đột ngột thì không có lý do gì để họ không giảm mua nhằm ép giá xuống, mặc dù các tỉnh miền Nam Trung Quốc lúc này đang rất thiếu gạo, giá rất cao. Vậy là một lệnh cấm biên không chính thức được đưa ra. Cửa khẩu Lào Cai ách tắc, chỉ còn Cao Bằng với tốc độ xuất rất chậm.

Tính đến ngày 17.4, theo số liệu của Cục Trồng trọt, lúa đông xuân ở khu vực ĐBSCL đã thu hoạch được 1,55/1,6 triệu hecta. Vụ đông xuân năm 2014 đã kết thúc trong đầy ắp bấp bênh và lo lắng.

Vậy là điều tất yếu đã xảy ra: Giá lúa ở ĐBSCL rớt thê thảm. Đến ngày 10.3, giá lúa IR 50404 giảm còn 4.100 đồng/kg (lúa tươi tại ruộng), gạo IR 50404 luôn bao tại mạn loại 15% tấm còn 7.400 đồng/kg, loại 5% tấm còn 7.700 đồng/kg.

Như vậy giá lúa so với 1 tuần trước đó đã giảm 14,5%, gạo giảm khoảng 9,7%. Có ngày, hàng trăm ghe lúa gạo của thương lái nằm bất động. Có những người trước đó đặt cọc mua lúa với mức giá 4.600 đồng/kg và mức đặt cọc lên tới 400 - 500 đồng/kg nay bỏ hợp đồng. Họ phải làm thế vì vốn ít, kho tàng, nhà máy không có. Vậy là doanh nghiệp đành chấp nhận lỗ! Mỗi ngày, doanh nghiệp và nông dân phải nghe về tình hình bi đát trong việc tiêu thụ lúa gạo.

Trước tình hình cấp bách, ngày 15.3 một hội nghị bàn về sản xuất và tiêu thụ lúa gạo ở ĐBSCL đã được tổ chức ở Cần Thơ. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chủ trì hội nghị và quyết định giao cho VFA thực hiện việc mua tạm trữ 1 triệu tấn quy gạo, doanh nghiệp được hỗ trợ 100% lãi suất vay ngân hàng tối đa 4 tháng.

Ngay sau đó, giá lúa gạo ở ĐBSCL lập tức tăng giá. Lúa IR50404 lên tới 4.400 - 4.500 đồng/kg (lúa tươi tại ruộng), gạo 15% tấm giá 7.800 đồng/kg, gạo 5% tấm giá 8.000 đồng/kg (giá luôn bao tại mạn). Như vậy giá lúa tăng khoảng 8% và gạo tăng khoảng 7%, gần trở lại mức cao cuối tháng 2.

Tuy nhiên, từ ngày 1.4 một chiến dịch kiểm tra tải trọng xe được tiến hành trên cả nước. Giá cước vận tải bằng đường bộ đồng loạt tăng gấp 2 và đi kèm với tình trạng khan hiếm xe chở hàng. Ngành kinh doanh lúa gạo chịu ảnh hưởng nặng nề với 300.000 tấn gạo xuất khẩu tiểu ngạch ùn tắc ở cảng Hải Phòng.

Các hợp đồng thương mại xuất khẩu chính ngạch cũng đang ở thế khó do đầu ra yếu, giá cả trên thị trường thế giới thấp. Vậy là lúa gạo gần như chỉ còn đường duy nhất là chui vào kho tạm trữ của các doanh nghiệp mua tạm trữ.

Nhưng mua tạm trữ giờ không còn là “chùm khế ngọt” để các doanh nghiệp trèo hái nữa, các doanh nghiệp rất thận trọng trong việc mua vào. Và điều đương nhiên là giá lúa gạo lại giảm: Lúa IR 50404 giá 4.100 - 4.200 đồng/kg (lúa tươi tại ruộng), gạo 15% tấm giá 7.500 đồng/kg, 5% tấm giá 7.700 đồng/kg (luôn bao tại mạn)...