Những lý do khiến Donald Trump ép Mexico là đang đùa với lửa

Khi công khai gây hấn với nước láng giềng Mexico, tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm mếch lòng một đối tác chiến lược quan trọng. Dù trong thế yếu, nhưng theo nhiều nhà phân tích, quốc gia châu Mỹ La Tinh này hoàn toàn có thể gây hại cho Mỹ bằng một cuộc chiến tranh thương mại và chính sách không hợp tác trong việc kiềm chế nạn nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ.

Nguyên nhân gây bất hòa giữa hai bên là ý định được nhắc đi nhắc lại của tân tổng thống Mỹ rằng Mexico sẽ phải trả chi phí xây dựng bức tường ngăn cách hai nước.

Tổng thống Trump đã ký hai sắc lệnh hành pháp, trong đó một sắc lệnh là yêu cầu khởi công xây dựng bức tường dài 3.200 km chạy dọc biên giới Mỹ-Mexico và một sắc lệnh cắt ngân sách liên bang dành cho các bang và thành phố không bắt hoặc bỏ tù người nhập cư cư trú trái phép, thường do người của đảng Dân chủ điều hành. Dự kiến trong những ngày tới, Tổng thống Trump sẽ ban hành các sắc lệnh hành pháp hạn chế tiếp nhận người tị nạn và ngăn cản việc cấp thị thực cho những người đến từ các nước có đa số dân theo Hồi giáo ở Trung Đông và Bắc Phi, trong đó có Syria, Sudan, Somalia, Iraq, Iran, Libya và Yemen.          

 Ngoài ra, ý định đe dọa đánh thuế trên hàng nhập khẩu Mexico đưa ra đã làm quan hệ hai bên căng thẳng leo thang.

Tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto đã chỉ trích quyết định trên và tuyên bố sẽ không trả tiền cho việc xây dựng bức tường này. Trong một thông điệp được phát trên truyền hình, Tổng thống Nieto chỉ trích quyết định của ông Trump đã chia rẽ thay vì giúp đoàn kết hai nước. Ông Nieto đã bày tỏ sự thất vọng trước kế hoạch xây tường biên giới của Mỹ, đồng thời khẳng định Mexico không tin bức tường này sẽ giúp giải quyết vấn đề người nhập cư. Ông cũng cho biết đã yêu cầu 50 lãnh sự của Mexico tại Mỹ đóng vai trò như là nhóm cố vấn pháp lý để bảo vệ quyền lợi của người nhập cư. Tuy nhiên, ông Nieto không đề cập đến chuyến thăm Mỹ sắp tới mà chỉ cho biết sẽ đợi một bản báo cáo từ một phái đoàn cấp cao Mexico sau khi có các cuộc gặp tại Washington trong tuần này, cũng như sẽ tham vấn với các thống đốc và các nhà hoạch định chính sách trước khi quyết định "các bước tiếp theo". 

Theo ông Jesus Velasco, một chuyên gia về quan hệ Mỹ-Mexico tại Đại học Tarleton ở Texas, đây không phải là lần đầu tiên quan hệ Mỹ-Mexico trở nên căng thẳng. Còn nhớ, cuộc khủng hoảng lớn cuối cùng xẩy ra vào năm 1985, khi một tổ chức ma túy Mexico tra tấn và hạ sát một nhân viên cơ quan bài trừ ma túy DEA của Mỹ, khiến Washington đóng cửa biên giới hai nước trong một thời gian ngắn.

Tuy nhiên, lần này, theo ông Velasco, “tình hình tồi tệ hơn nhiều”. Trả lời hãng tin Pháp AFP, chuyên gia này thẩm định: “Trump đang dồn ép chính quyền của tổng thống Mexico Pena Nieto đến mức không có chỗ nào cho đàm phán”.

Ông Velasco bình luận, Mexico có thể đáp trả bằng cách cho phép người di cư Trung Mỹ vượt qua biên giới của mình để vào Mỹ, và cho chính quyền Trump rằng họ sẽ không có bất kỳ một sự hợp tác nào với Mỹ trên vấn đề biên giới.Theo chuyên gia Velasco, trái hẳn với những lời chỉ trích của Trump,Mexico  và Mỹ có “một trong những hợp tác (biên giới) thành công nhất trên thế giới”.

Dưới áp lực của chính quyền cựu tổng thống Barack Obama, Mexico đã phát động một chiến dịch truy quét người nhập cư bất hợp pháp tại vùng biên giới với Guatemala. Vào năm ngoái 2016, Mexico đã trục xuất 147.370 người nhập cư trái phép, so với 80.900 vào năm 2013, theo số liệu của Bộ Nội Vụ Mexico.

Ngoài ra, trong khi Donald Trump muốn Mexico chi trả cho bức tường nhằm ngăn không cho người từ Mexico tràn vào nước Mỹ, thì thực tế đang diễn ra ngược lại : Ngày càng có nhiều người Mexico từ Mỹ hồi hương hơn là từ Mexico qua Mỹ.

Trong khi đó, ông Luis de la Calle, kinh tế gia, nguyên là một trong những nhà đàm phán Hiệp Định Tự do Mậu Dịch Bắc Mỹ vào những năm 1990 nhận định, vũ khí thứ hai mà Mexico có thể sử dụng nhắm vào Mỹ là áp thuế trên hàng nhập từ Mỹ tương đương với mức mà chính quyền Trump muốn đánh vào hàng Mexico.

Cho dù vậy, ông de la Calle cho rằng Quốc hội Mỹ - nơi có rất nhiều nhà lập pháp chủ trương thương mại tự do - khó có thể thông qua luật đánh thuế trên hàng Mexico của chính quyền Trump.

Đó là chưa kể đến thái độ chống đối của các tiểu bang quan trọng đối với tổng thống Mỹ, như Texas chẳng hạn. Tiểu bang này sẽ bị thiệt hại cực lớn nếu chiến tranh thương mại nổ ra với Mexico. Theo số liệu chính thức, 33% hàng nhập khẩu từ Mexico vào Mỹ quá cảnh Texas, và 37% xuất khẩu của Mỹ sang nước láng giềng đến từ bang này.

Sau cùng, Mexico và Mỹ  cũng là đối tác lớn trong cuộc chiến chống ma túy. Bất kỳ một thái độ thiếu hợp tác nào của Mexico trong lãnh vực này đều sẽ là một mối đe dọa cho an ninh nước Mỹ.