Thân thương chiếc áo bà ba

Út Tẻo Thứ bảy, ngày 19/04/2014 10:05 AM (GMT+7)

Ngày trước, về miền Tây, cứ mỗi hừng đông hay chiều tà, trên các dòng kênh con rạch thường thấy các cô gái, chàng trai, có cả những lão nông bận áo bà ba chèo xuồng ba lá tất tả ngược xuôi.

Lời ca khúc Chiếc áo bà ba của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh gợi nhớ hình ảnh tự xa xưa:

"Chiếc áo bà ba trên dòng sông thăm thẳm/ Thấp thoáng con xuồng bé nhỏ mong manh

Nón lá đội nghiêng tóc dài con nước đổ/ Hậu Giang ơi em vẫn đẹp ngàn đời..."

Phải nói ngay rằng áo ba ba gắn liền với con người vùng đất Cửu Long giang này ngay từ những ngày đầu mở cõi. Đặc biệt, chiếc áo bà ba làm cho người phụ nữ miền Tây sông nước thêm duyên dáng, xinh tươi.

Thân thương chiếc áo bà ba.

Nhà văn Sơn Nam trong công trình Văn minh miệt vườn in năm 1970, trang 43, ông viết: Chiếc áo bà ba mà người miền Nam ưa thích là vạt ngắn, không bâu...

Và ở đoạn khác, trang 201, nhà Nam bộ học này cho biết thêm: Ở miệt vườn, miệt Hậu Giang thời Pháp thuộc, cái áo dài đàn ông không được thông dụng cho lắm. Kiểu quần áo bà ba là tiện lợi nhứt, đồng thời quần áo bà ba cũng tiêu biểu cho sự trang nghiêm trong giới trung lưu... Áo bà ba gọn gàng, cởi ra bận vào dễ dàng, giúp con người đi đứng khoan thai, ít câu thúc.

Nếu như đàn ông lam lũ hay mặc áo bà ba đen, xám, các điền chủ giàu có thì vận bộ bà ba trắng chống gậy ba ton, thì áo bà ba của người phụ nữ miền Tây lại khá đa dạng. Thiếu nữ thích may áo cổ trái tim, có người may áo cổ cánh sen, các bà, các mẹ đứng tuổi thì thích bận áo bà ba cổ tròn cho kín đáo. Tay áo cũng có kiểu tay ngang và tay ráp lăng (ráp xéo chỗ giáp vai và thân áo),…

Áo bà ba thường bận với quần có đáy, hai ống, lưng quần cột bằng dây, sau này thì luồn dây thun,…Vải may áo bà ba lại đủ màu sắc trắng, xanh, vàng, tím, hay bông hoa sặc sỡ. Có điều người bận áo bà ba thường bận quần đen, hoặc trắng, các cô e lệ choàng thêm chiếc khăn rằn quấn cổ, mái tóc dài đen nhánh bỏ xõa đã làm xao xuyến không biết bao trai làng.

Duyên dáng với chiếc áo bà ba.

Hình ảnh cô gái tưới đậu, trồng khoai bưng cơm ra đồng cho thợ cấy, phất phơi tà áo bà ba, chiếc nón lá quai hường gió thổi bật ra sau, … đã trở thành cảm hứng của biết bao lời thơ, ý nhạc.

Áo bà ba ảnh chụp năm 1949 (Ảnh sưu tầm)

Soạn giả cải lương Thanh Bình viết Áo bà ba kỉ niệm ngày thu, danh ca Minh Cảnh thể hiện để rồi mấy chục năm qua cứ mỗi lần quây quần nhâm nhi vài ly rượu đế là người ta ngẫu hứng ca khan mấy câu vọng cổ:

"Anh về đây ngỡ ngàng bên lối nhỏ/ Ba mươi năm trời kỉ niệm vẫn không nguôi

Chiếc áo bà ba trao em giữa ngày vui/ Áo đã theo anh đi đuổi Tây, đánh Mỹ"

Đối với người Khmer thì chiếc áo bà ba còn quan trọng hơn. Mỗi khi đi lễ chùa, trang phục chính của cả nam lẫn nữ đều là áo bà ba, có điều chiếc khăn rằn được xếp ngay ngắn và vắt thõng trên vai. Lên chánh điện lạy Phật, chắp tay niệm kinh,… hay những khi thực hiện nghi lễ trong đám cưới, đám tang,… vẫn trang phục và hình ảnh như vậy, không thay đổi.

Áo bà ba chụp năm 1949 (Ảnh sưu tầm)

Không biết có phải vì chiếc áo bà ba gắn liền với ruộng vườn hay duyên cớ từ đâu mà áo bà ba được gắn cho nét đẹp quê mùa. Và cũng chính từ quan niệm ấy, nên khi nền kinh tế phát triển, cái nhìn thẩm mỹ cũng ít nhiều thay đổi, nói như nhà thơ Nguyễn Bính thì hương đồng cỏ nội bay đi ít nhiều. Và rồi, những kiểu áo kiểu, áo thun, áo sơ mi, … dần dần thay thế vị trí của áo bà ba.

Rồi đây, chiếc áo bà ba, dấu ấn trang phục và văn hóa một thời của vùng sông nước miền Tây sẽ chỉ còn lại trên sân khấu, phim ảnh hay trong những lần hội thi đờn ca tài tử. Thực tế, ít người bận, và rồi dần dần cũng ít đi người biết may áo bà ba.

Lặng nhìn, lắng lòng mà thương mà nhớ như một nét đẹp chỉ còn vang bóng như nhân vật trữ tình tương tư trong câu hò vọng về tận ngày xửa ngày xưa:

Em bận áo bà ba đen

Nước da em trắng

Đôi má ngấn đồng tiền

Đêm nằm anh thao thức

Năm canh liền nhớ em!

Tin cùng chủ đề: Trang phục Việt

Xem toàn bộ ››