Toàn cảnh hành trình kêu oan và truy tìm thủ phạm vụ "án oan 10 năm"

Cách đây hơn 10 năm khi vụ án mạng xảy ra, rồi ông Nguyễn Thanh Chấn bị bắt cũng khiến làng quê bị chấn động.

Khác với ngày thường, ngay từ tờ mờ sáng ngày 4.11, căn nhà cũ kỹ của cụ Phạm Thị Vì (vợ liệt sĩ Nguyễn Hữu Phấn) đã có đông người qua lại. Họ hàng, rồi người làng khi nghe tin hôm nay ông Nguyễn Thanh Chấn sẽ được trở về, nhiều người đã đến để chia vui cùng gia đình. Trong nhà người quét dọn, người sửa sang lại ban thờ, khung ảnh, đặc biệt tấm bằng Tổ quốc ghi công của cụ Nguyễn Hữu Phấn được treo lại trên một vị trí trang trọng.


Làng vui, nhưng vẫn có góc buồn

Khoảng 13 giờ 30 cùng ngày, chiếc xe ôtô 16 chỗ của trại giam chở anh Chấn và người nhà đi đón về đến đầu thôn, hàng trăm người dân đã ùa ra mừng đón. Những cái nắm tay chặt mà nghẹn ngào không nói lên lời. Trong nhà, ngoài sân và cả đoạn đường trước cửa nhà ông Chấn xóm giềng kéo đến chật kín. Nhiều cụ già ở thôn Me chứng kiến cảnh đó đã phải thốt lên “đúng là sự kiện đặc biệt của làng từ trước tới giờ chưa từng thấy”.

Trong khi xóm làng đang vui mừng chào đón một người bị án oan sai trở về thì bên phía nhà ông Nguyễn Hữu Bờ (65 tuổi, cùng ở thôn Me, bố chị Nguyễn Thị Hoan SN 1972, nạn nhân bị sát hại trong vụ án mà ông Nguyễn Thanh Chấn bị quy tội cho là hung thủ) cảnh vắng lặng. Hai ông bà già và đứa cháu ngoại (con chị Hoan) ngồi buồn bã. Dường như nỗi đau xảy ra hơn 10 năm trước đây lại ùa về với ông bà. Vào tối 15.8.2003, khi bà Hoàng Thị Hội (mẹ chị Hoan) đang ngồi xem tivi thì có người làng đến báo tin dữ.

Lao ra tới nơi, bà Hội đã khụy xuống khi trông thấy cảnh con gái mình nằm sóng soài ngay cửa mở ra đằng sau nhà, trên người đầy vết máu bị hung thủ dùng gối che lên mặt. Lúc này cháu Nguyễn Văn Đức (con chị Hoan) 17 tháng tuổi đang ngủ trên giường, gần chỗ mẹ cháu nằm.

“Nỗi đau vì mất con gần như bị nhân lên gấp bội phần khi cháu Đức vắng mẹ khóc ngằn ngặt suốt ngày đêm, bố cháu không về nên gánh nặng Hoan để lại đè cả lên đôi vai của 2 thân già” - bà Hội nói trong nước mắt. Sang đến năm nay Đức đã học lớp 6, vì môi côi nên hằng tháng cháu được nhận trợ cấp của nhà nước 360.000 đồng.

Bên gia đình mất người, bên bị kết án oan ai cũng có nỗi đau. Phía nhà ông Chấn, khi ông vướng vào lao lý đã để lại mẹ già, vợ và 4 người con. Cái tiếng đến sàm sỡ rồi giết người của ông khiến cả gia đình tủi hổ trong sự kỳ thị, khinh bỉ của xóm làng.

Bà Nguyễn Thị Định (chị gái vợ ông Chấn) nói: “Khi Chấn đi tù tất cả họ hàng anh em đều suy sụp. Các cháu đi học thì bị bạn bè xa lánh kỳ thị. Thậm chí cụ Vì đã già cả nhưng vẫn có người độc miệng nhiếc móc rằng đẻ ra kẻ giết người. Từ chỗ kinh tế khá giả, gia đình ông Chấn thành túng thiếu, các con phải kiếm sống từ sớm. Nguyễn Thị Quyết - cô con gái thứ 2 bỏ gia đình đi xuất khẩu lao động ở Đài Loan. Năm nay đã 29 tuổi nhưng cháu nó vẫn cương quyết nói bố không về được thì con cũng không muốn về nước, không muốn nghĩ tới chuyện lấy chồng”.


Chị Nguyễn Thị Thu (25 tuổi, con gái thứ 3 của ông Chấn) nhớ lại: “Ngày bố tôi bị bắt, em chỉ biết ôm mẹ và bà khóc nức nở. Sau đó thì chạy ra đống rơm sau nhà ôm mặt khóc”. Với một cô gái mới 15 tuổi đang đi học thì việc bố bị kết án giết người như vậy khiến Thu khổ hạnh vô cùng.

“Đi học thì bị bạn bè xa lánh, rồi họ xì xào với nhau không nên chơi với cái đứa bố nó giết người làm gì. Mỗi lần đi tập văn nghệ trường, không bạn nào chịu đứng xếp cùng hàng” - chị Thu nhớ lại.

Ở quê, việc lập gia đình là rất sớm, lứa tuổi của Thu, nhiều người có con bồng con bế nhưng do mang tiếng xấu của bố nên con đường tình duyên của chị cũng trắc trở. May mắn, Thu cũng tìm được người thương và hiểu mình. “Có lần tôi hỏi chồng tôi rằng anh có tin bố em bị oan không?", anh ấy đã trả lời là "có", nghe thế em thấy mình như vơi đi một phần nỗi đau vì được chia sẻ” - chị Thu nói.

Tình tiết quan trọng bị bỏ qua

Chiều 5.11, Văn phòng Chủ tịch nước có văn bản truyền đạt ý kiến của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang yêu cầu Bộ trưởng Bộ Công an, Viện trưởng Viện KSNDTC, Chánh án TANDTC chỉ đạo khẩn trương minh oan, đền bù, khôi phục quyền lợi hợp pháp cho người bị oan theo đúng quy định pháp luật đối với ông Nguyễn Thanh Chấn, bị án chung thân trong vụ 10 năm oan sai. Chủ tịch nước cũng yêu cầu làm rõ, xử lý nghiêm minh người phạm tội và những sai phạm của tập thể, cá nhân thuộc các cơ quan tiến hành tố tụng đã điều tra, truy tố, xét xử oan đối với ông Nguyễn Thanh Chấn và báo cáo Chủ tịch nước kết quả giải quyết.

Khi lật lại hồ sơ vụ án, thấy có 2 tình tiết quan trọng nhưng ở quá trình tố tụng đã không được cơ quan chức năng tỉnh Bắc Giang xem xét thấu đáo.

Theo ông Nguyễn Hữu Bờ, sau khi chị Hoan bị hạ sát ông kiểm tra thấy con mình mất 2 chiếc nhẫn vàng (mỗi chiếc 1 chỉ) và dây chuyền đeo cổ (là vàng Tây). Tiền bán hàng đựng trong ngăn kéo không bị mất. Hành vi có dấu hiệu cướp tài sản này theo ông Bờ đã không được cơ quan tố tụng xem xét. Coi ông Chấn là thủ phạm nhưng trong bản án việc bị hại mất tài sản lại không được xem xét.

Còn tình tiết quan trọng nữa, cơ quan tố tụng xác định thời gian chị Hoan bị sát hại khoảng từ 19 giờ 5 phút đến 19 giờ 25 phút, nhưng trong thời gian này anh Chấn đang ở quán bán hàng của mình. Bà Phạm Thị Nhâm (ở thôn Me) có giấy xác nhận: “19 giờ 20 ngày 15.8.2003 có ra quán nhà anh Chấn để mua kẹo thì gặp anh Thực vào gọi điện và anh Chấn là người bấm máy cho anh Thực gọi, lúc đó có ông Quyền ra mua mắm cũng biết”.

Bảng kê điện tử tự động thanh toán tiền điện thoại bàn của nhà anh Chấn cũng thể hiện cuộc gọi đi số 566075 của anh Thực ngày 15.8.2003 gọi từ 19 giờ 51 đến 20 giờ 31.


Lần theo manh mối để kêu oan

Làm công an xã phụ trách thôn Me từ khi xảy ra vụ án cho đến nay, anh Nguyễn Văn Hoàn cho biết: Bà Chiến có được manh mối là từ câu nói “anh Chấn bị tù oan” từ một người trong gia đình chị Nguyễn Thị Lành, nhờ sự giúp sức của anh rể là Thân Ngọc Hoạt (cùng thôn) bà Chiến đã lần tìm manh mối kêu oan cho chồng.

Bà Chiến cho biết mình mới học hết lớp 3, trước khi chồng vướng vào lao lý, cuộc sống của bà chỉ quẩn quanh sau lũy tre làng. Sau cú sốc chồng bị quy tội giết người, bà Chiến bắt đầu hành trình đằng đẵng đi gõ cửa cơ quan chức năng kêu oan. Không biết viết đơn thế nào, bà đọc lại những bài bào chữa của luật sư đến lúc thuộc cả dấu chấm, dấu phẩy. Đêm nằm ngủ chợt nghĩ ra được câu nào bà lại dậy viết ra giấy câu đó cho đến sáng. Căn nhà tồi tàn của bà đem đi thế chấp ngân hàng được 20 triệu đồng, hết.

Ông Thân Ngọc Hoạt - một người bà con - quyết định thế chấp cả căn nhà của mình được 120 triệu đồng cho em đi kêu oan, rồi số tiền cũng hết.

Trong suốt 10 năm đi kiện ấy, do không biết đi xe máy nên các con bà và ông Hoạt phải thay nhau đưa bà đi. Cho đến tận bây giờ, bà không thể nhớ được đã bị phạt bao nhiêu tiền do mẹ con lớ ngớ đi nhầm vào đường một chiều, đường cấm... ở Hà Nội, rồi bao nhiêu lần ngã xe máy dọc đường. Bà kể có lần lên Hà Nội trời mưa, hai mẹ con bà ngã xe máy, phải vào viện khâu hàng chục mũi, đến trên đùi bà vẫn hằn vết sẹo dài cả gang tay...

Cụ Phạm Thị Đạo (dì ruột ông Chấn) rầu rĩ cho biết: Quá trình đi kêu oan cho chồng khiến người phụ nữ này quá căng thẳng nên thời gian gần đây bà Chiến mắc bệnh thần kinh đang phải điều trị ở Bệnh viện Tâm thần T.Ư.

Anh Hoàn kể, ông Lý Văn Chúc là người Lộc Bình, Lạng Sơn vốn góa vợ, ông này đã có 4 người con. Khoảng năm 2001, ông Chúc về thôn Me sống với chị Nguyễn Thị Lành. Con trai thứ của ông Chúc là Lý Nguyễn Chung (SN 1988) thỉnh thoảng về đây chơi cùng bố, sau đó lại đi. Thế nhưng sau khi xảy ra vụ án mạng của chị Hoan vào năm 2003 không thấy Chung về thôn Me chơi nữa, đi đâu cũng không hay. Lúc này Chung mới 15 tuổi.

Trong đêm hôm án mạng, Chung trở về với chiếc áo có máu nên bà Lành đã gặng hỏi. Chung cũng đã thú nhận hành vi phạm tội của mình. Thấy con phạm tội ông Chúc đã bảo Chung về quê ở Lạng Sơn. Chung về Lạng Sơn kể lại sự việc và đưa hai chiếc nhẫn cướp được cho Lý Văn Phúc. Số tiền lấy được của chị H. đếm được 59.000 đồng Chung sử dụng hết, sau đó trốn vào Đắk Lắk làm ăn.

Bí mật Chung là hung thủ vụ án sau này được bà Lành kể lại cho bố đẻ là cụ Nguyễn Văn Hiền (75 tuổi, trú tại xã Nghĩa Trung). Vào cuối năm 2012, chính cụ Hiền đã nói phong thanh với bà Chiến rằng anh Chấn bị oan quá. Từ manh mối tưởng như vu vơ này bà Chiến đã lần theo tìm hiểu.

Trong những lần tiếp xúc với những người phía bên gia đình bà Lành người được cho là biết chuyện “bí mật”, bà Chiến đều ghi âm cuộc nói chuyện lại làm bằng chứng. Ngày 5.7.2013, Cục điều tra của Viện KSNDTC nhận được đơn kêu cứu khẩn cấp của bà Nguyễn Thị Chiến kêu oan cho chồng là Nguyễn Thanh Chấn - người đang chấp hành án chung thân. Trong đơn, bà Chiến trình bày là nghe được thông tin Lý Nguyễn Chung mới là hung thủ giết chị Hoan chứ không phải chồng bà.

VKS đã thành lập 3 đoàn công tác đi xác minh vụ việc, khi đoàn về Bắc Giang thì cũng là lúc bà Nguyễn Thị Lành là mẹ kế của đối tượng Lý Nguyễn Chung chủ động gọi điện cho cán bộ điều tra kêu cứu về việc bà đang bị ông Lý Văn Chúc đe dọa giết vì bà có ý định tố cáo Chung giết người.


Các cán bộ điều tra tìm về Đắk Lắk nơi Chung đang sinh sống. Tuy nhiên, thấy có động Chung đã lẩn mất. Trong vòng 2 tháng, Chung đã thay đổi gần 100 sim điện thoại liên lạc và thay đổi chỗ ở tránh sự phát hiện. Chung sang Đắk Nông, Gia Lai rồi ngược về Lạng Sơn, sang Trung Quốc rồi lại về Quảng Ninh rồi lại về Đắk Lắk.

Để đưa đối tượng ra đầu thú, cần phải vận động qua người thân, các cán bộ điều tra đã gặp gỡ chị Lý Thị Nghiến (chị gái Chung). Qua chị Nghiến, cán bộ điều tra đã giải thích rằng lúc phạm tội, Chung đang vị thành niên sẽ được hưởng khoan hồng của pháp luật, không nên lẩn trốn mà hãy ra nhận tội. Sau quá trình vận động thuyết phục qua chị Nghiến, đối tượng Lý Nguyễn Chung đã ra đầu thú và khai nhận mình là thủ phạm giết chị Nguyễn Thị Hoan để cướp tài sản.

Từ lời khai nhận tội của Chung, Viện KSNDTC đã ra kháng nghị bản án với anh Nguyễn Thanh Chấn. Anh Chấn đã được tạm đình chỉ thi hành án và được tự do trở về nhà vào chiều 4.11.