Quảng Ninh: Phụ nữ người Dao tất bật gói bánh chưng gù đón Tết

Hình dáng của chiếc bánh nói lên tinh thần chịu thương, chịu khó của người phụ nữ Dao. Chính hình dáng ấy làm cho chiếc bánh chưng gù trở nên bắt mắt và độc đáo, có nét đặc trưng riêng của dân tộc Dao Thanh Y nơi vùng cao Đông Bắc.

Ở Ba Chẽ (Quảng Ninh), ai cũng biết bánh chưng gù bởi nó là đặc sản riêng có củadân tộc Dao Thanh Y nơi đây. Nguyên liệu làm bánh chưng gù là nếp nương trắng ngần, đỗ xanh, thịt ba chỉ và lá cơm lông, được gói bằng lá ỏng (lá chít), bên ngoài là lá dong rừng, bó lại chắc chắn bằng lạt tre.

Công việc gói bánh chưng gù của người Dao Thanh Y ở Ba Chẽ được giao cho phụ nữ.

Để có được những chiếc bánh đẹp, người phụ nữ Dao tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ chọn nguyên liệu, gói bánh và đun bánh. Từng hạt gạo, hạt đỗ được các mẹ, các chị chọn cẩn thận, hạt nào cũng to, tròn và đều tăm tắp. Lá ỏng (lá chít) phải được lấy từ trên rừng về và lá phải xanh, to đều, dong phải đều lá, xanh và mềm.

Gạo được lựa chọn tỉ mỉ.

Khi gói bánh, những bàn tay khéo léo sẽ tạo ra chiếc “lưng gù” cho bánh, bánh đạt yêu cầu phải có “lưng gù” cân, rõ và đẹp. Khi cho gạo, đỗ, thịt vào lá dong, họ gấp mép 2 lá dong với nhau tại thành đường cong cho chiếc bánh. Đường cong nổi và cân thì “lưng gù” mới đẹp. Sau đó, buộc lạt cẩn thận và đun bánh trong 8 tiếng cho tới khi gạo, đỗ nhừ, dẻo quánh. Chiếc bánh đạt tiêu chuẩn phải dẻo, gạo và đỗ quyện vào nhau, nhân thịt, đỗ xanh không bị xô ra bên ngoài và điều quan trọng hơn cả là bánh vẫn phải giữ được cái "lưng gù".

Đường cong nổi và cân thì “lưng gù” mới đẹp.

Hình dáng chiếc bánh thể hiện cho sự khéo léo của các bà, các chị, các cô. Càng khéo léo, càng cẩn thận thì hình gù trên những chiếc bánh càng đẹp. Khi luộc bánh chính là lúc cả gia đình quây quần bên bếp lửa, ông bà, cha mẹ kể cho con cháu nghe về truyền thống gia đình, dạy bảo con cháu làm ăn, học hành gia đình hòa thuận. Bánh chưng của người Dao Thanh Y đậm đà vị ngọt thơm của gạo nếp nương, của đỗ xanh và ngậy bùi của thịt lợn, như quyện sánh bởi sự giao hòa của đất - trời.

Khi luộc bánh chính là lúc cả gia đình quây quần bên bếp lửa.

Ngày Tết, bánh chưng gù được dâng thờ cúng tổ tiên, trời đất cầu mong năm mới an lành, gia đình hòa thuận, mùa màng tươi tốt, đem biếu ông bà, người thân, tiếp đãi khách đến chơi tết và khẳng định một nét đẹp truyền thống trong bản sắc văn hóa dân tộc của người Dao ở Ba Chẽ.