Nhà nhiếp ảnh Nguyễn Hữu Bảo: Hết "Ký ức làng" đến "Ký ức phố"

Thưa nhà nhiếp ảnh Nguyễn Hữu Bảo, được biết ở “Ký ức phố” lần này ông trưng bày 89 bức ảnh. Vậy “Ký ức phố” có những điểm nào khác so với “Ký ức làng”?

- “Ký ức làng” gồm hơn 60 ảnh đen trắng, gồm 4 câu chuyện lớn của 4 làng quê, còn “Ký ức phố” chỉ gói gọn phố phường của quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Trong  không gian phố ấy, có thể chia ra ba mảng: Dấu ấn còn lại của Hà Nội (đã mất đi hoặc bị biến dạng), chân dung những người dân phố cổ (hữu danh hoặc vô danh) và cuộc sống thường nhật. Ba mảng đó hình thành nên tinh thần của phố cổ, hơi thở Hà Nội xưa.

Phố Hàng Đào năm 1979.   Ảnh:   Nguyễn Hữu Bảo

Hà Nội, hiểu sâu xa, chính là một cái làng. Nhưng với thời gian, cái làng ấy được va đập với văn hóa Đông - Tây, đại diện là Trung Hoa và Pháp, nên có những điểm rất đặc biệt về kiến trúc cũng như văn hóa. Do vậy, con người sống ở không gian đó đa dạng, sinh động hơn, có chiều sâu hơn, không hồn nhiên như những người làng quê ở các vùng nông thôn.

Với triển lãm “Ký ức làng”, tôi định hình cảm xúc và khi gặp cảm xúc đó thì ghi lại. “Ký ức phố” tiếp xúc hàng ngày, thẩm thấu quá kỹ, song có những thứ, đi rất nhiều lần mới nhìn ra và cô đọng được, do đó có phần tinh tế hơn.

Có phải vì vậy mà ông đã sử dụng cả ảnh màu thay vì chỉ sử dụng ảnh đen trắng?

- Trong triển lãm (TL) này, tôi chọn 12 ảnh màu. Tôi vốn thích và thường chụp ảnh đen trắng, nhưng không phủ nhận ảnh màu, bởi màu sắc cũng có nét đẹp riêng. Thứ nữa, với màu sắc đó, tinh thần Hà Nội được đẩy lên, như màu vàng của nắng xuyên qua lá, màu vôi tường truyền thống của ngôi nhà cổ xây theo kiểu Pháp trên phố Nhà Hỏa…

Những chi tiết này đôi khi ảnh đen trắng không thể hiện hết được. Nhìn vào ảnh, người ta thấy được sắc độ của Hà Nội biến chuyển qua thời gian.

Nhưng ngay với ảnh chụp màu, vẫn có sự trầm lắng?

- Hà Nội nói riêng, miền Bắc nói chung tĩnh hơn so với miền Nam do ảnh hưởng của thời tiết, văn hóa. Sự va đập các nền văn hóa đã tạo ra Hà Nội. Tôi thích tranh phố Phái (cố họa sĩ Bùi Xuân Phái) nên khi chụp ảnh chịu nhiều ảnh hưởng.

Tôi hay chụp Hà Nội vào đêm, lúc mưa hay sương mù, vì những thời khắc đó gần gũi với Hà Nội.

Mặc dù có những gia vị khác nhau về văn hóa trong ảnh của tôi, nhưng khi phối hợp với nhau trong một không gian, trong một khu vực kiến trúc thì văn hóa phương Đông và văn hóa phương Tây vẫn hòa quyện với nhau ở sự trầm lắng. Người Hà Nội đã tạo ra văn hóa của mình, dung hòa được hai nền văn hóa đối lập nhau mà không làm nó bị cong vênh.

Ông có cho rằng với câu chuyện phố của mình, Hà Nội sẽ chỉ là ảnh dĩ vãng trong khi Hà Nội cần hơn như thế?

- Hà Nội hôm nay đã mang một diện mạo mới, là Hà Nội mới. Tôi đang cố đi tìm xem có gì để ghi dấu lại một giai đoạn, mà có thể hai mươi năm sau, trong một thế giới phẳng hơn - khi bóc những vật liệu, phông biển chữ nghĩa quảng cáo, người ta không nhầm nó là đại diện cho Hà Nội. Bởi biết đâu, biến động hôm nay lại là gương mặt của ngày mai.

Vì vậy, ghi lại bằng hình ảnh, cũng là cách để cất giữ kho ký ức về phố của mình, như cất giữ một không gian chật hẹp thiếu “dinh dưỡng” mình vẫn sống, cất giữ một cái phản cưới từ ông, từ bố cho mình, cất giữ một ngăn kéo mở mãi mới ra… mà vẫn không thể nào từ bỏ.

Xin cảm ơn ông!