Ngành điều tiếp tục đối mặt với khó khăn, tiêu thụ chậm và giá khó tăng

Ảm đạm xuất khẩu điều...

Theo số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam trong tháng 12/2022 đạt 46,93 nghìn tấn, trị giá 269,1 triệu USD, giảm 1,9% về lượng và giảm 0,9% về trị giá so với tháng 11/2022, so với tháng 12/2021 giảm 2,4% về lượng và giảm 9,1% về trị giá. Tính chung cả năm 2022, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam đạt 519,78 nghìn tấn, trị giá 3,08 tỷ USD, giảm 10,3% về lượng và giảm 15,1% về trị giá so với năm 2021. 

Năm 2022, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam đã không đạt được mục tiêu đề ra 3,2 tỷ USD (số liệu đã được điều chỉnh giảm 600 triệu USD so với mục tiêu ban đầu là 3,8 tỷ USD). Dự báo năm 2023, ngành điều Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với khó khăn, nhu cầu tiêu thụ chậm và giá khó tăng. Hoạt động sản xuất và chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu nói chung, ở Việt Nam nói riêng đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức lớn từ tình hình kinh tế - chính trị quốc tế; vấn đề lạm phát, suy thoái; chính sách thắt chặt tín dụng của Ngân hàng Nhà nước, biến động tỷ giá USD/VND; tiêu dùng giảm, chi phí chế biến ngày càng tăng, sản xuất đình trệ. Trong bối cảnh đó, Hiệp hội Hạt điều Việt Nam (VINACAS) đặt mục tiêu xuất khẩu cả năm 2023 đạt 3,1 tỷ USD, tăng 0,6% so với năm 2022.

Diễn biến giá: Tháng 12/2022, giá xuất khẩu bình quân hạt điều của Việt Nam đạt mức 5.734 USD/tấn, tăng 1,0% so với tháng 11/2022, nhưng giảm 6,8% so với tháng 12/2021. Tính chung cả năm 2022, giá xuất khẩu bình quân hạt điều của Việt Nam đạt mức 5.938 USD/tấn, giảm 5,4% so với năm 2021.

Về thị trường: Năm 2022, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam sang nhiều thị trường giảm so với năm 2021, gồm: Hoa Kỳ, Trung Quốc, Hà Lan, Đức, Úc, Anh, Canada. Đáng chú ý, xuất khẩu hạt điều sang Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất tăng 42,8% về lượng và tăng 35,4% về trị giá; Ả rập Xê út tăng 44,9% về lượng và tăng 33,7% về trị giá so với năm 2021.

Thực tế, hầu hết các giai đoạn trong năm 2022, các nhà nhập khẩu và chế biến có xu hướng chậm mua hàng nguyên liệu do một số nguyên nhân khách quan và chủ quan, bao gồm sự không tương quan giữa giá điều thô nhập khẩu và giá nhân xuất khẩu. Giá điều thô vẫn ở mức rất cao so với giá nhân bán ra, giá thành chế biến xuất khẩu cao trong khi giá bán nhân xuất khẩu thấp. Vinacas cho biết, các nhà máy chế biến xuất khẩu đều rất khó khăn trong việc cân đối để đảm bảo hiệu quả sản xuất, kinh doanh.

Khủng hoảng năng lượng và lương thực tác động tiêu cực lên mức chi tiêu của người dân với hạt điều. Đây là nguyên nhân dẫn đến việc chi tiêu cho thực phẩm không thiết yếu như hạt điều bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trong khi đó, thị trường lớn khác của hạt điều Việt Nam là Trung Quốc duy trì chính sách “Zero Covid” đến cuối năm 2022 đã ảnh hưởng bất lợi nhất định đến ngoại thương và xuất khẩu nhân điều cũng như nông sản khác của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc trong năm 2022.

Vinacas cho biết: Tình hình thị trường rất trầm lắng. Mặc dù qua Tết là vào vụ thu hoạch và bắt đầu chế biến điều, nhưng đơn hàng vẫn nhỏ giọt, giá cả mịt mù.

Vinacas cho biết, không thể đưa ra dự báo cụ thể cho năm 2023 khi mà chiến tranh Nga – Ukraine vẫn diễn biến phức tạp. Cùng với đó là tình hình lạm phát ở các thị trường tiêu thụ chính của nhân điều Việt Nam. Đặc biệt là tình hình tồn kho nhân điều ở các kho, các cảng tại những thị trường này. Hầu hết các nhà nhập khẩu nhân điều của châu Âu, Hoa Kỳ và các nước khác đều không có nhu cầu mua nhân điều cho đến hết quý II/2023.

Trong bối cảnh thị trường ảm đạm, Vinacas đề xuất Bộ Công Thương có các chương trình khuyến công, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư, cải tiến công nghệ, thiết bị, chuyển đổi số, nâng cấp cơ sở chế biến phù hợp tiêu chuẩn quốc tế... Hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp tìm khách hàng, đầu tư chế biến sâu, điều hữu cơ, dầu vỏ hạt điều và đa dạng hóa các sản phẩm xuất khẩu.

Ngành điều Việt Nam trong năm 2023 vẫn phải nhắm tới 2 thị trường lớn nhất là Hoa Kỳ và Trung Quốc. Theo Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ, trong 11 tháng năm 2022, Hoa Kỳ nhập khẩu hạt điều từ thị trường thế giới đạt trên 137 nghìn tấn, trị giá 867,4 triệu USD, giảm 17,9% về lượng và giảm 19,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021. Trong đó, Hoa Kỳ nhập khẩu hạt điều từ Việt Nam đạt 121,95 nghìn tấn, trị giá 768,49 triệu USD, giảm 18,2% về lượng và giảm 19,6% về trị giá. Thị phần hạt điều của Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của Hoa Kỳ chiếm 89% trong 11 tháng năm 2022, thấp hơn so với thị phần 89,32% trong 11 tháng năm 2021. Ngược lại, Hoa Kỳ tăng nhập khẩu hạt điều từ Bờ Biển Ngà và Nigieria, tốc độ tăng lần lượt 49,9% và 45,8% về lượng, xét về trị giá tăng 42,6% và 66,7% so với cùng kỳ năm 2021.

Với Trung Quốc, theo cơ quan Hải quan Trung Quốc, nhập khẩu hạt điều của Trung Quốc từ thị trường thế giới trong 11 tháng năm 2022 đạt xấp xỉ 243,47 triệu USD, tăng 39,5% so với cùng kỳ năm 2021. Trong đó, Trung Quốc nhập khẩu hạt điều từ Việt Nam đạt gần 215,3 triệu USD, tăng 38,2%. Thị phần hạt điều của Việt Nam trong tổng trị giá nhập khẩu của Trung Quốc chiếm 88,43% trong 11 tháng năm 2022. Đáng chú ý, nhập khẩu hạt điều của Trung Quốc từ các thị trường Togo, Myanmar, Bờ Biển Ngà tăng lần lượt 110,4%, 346,9% và 116,4% so với cùng kỳ năm 2021, đạt lần lượt 9,61 triệu USD, 8,68 triệu USD và 8,64 triệu USD.

Bên cạnh đó, để tăng trưởng xuất khẩu vào các thị trường trọng điểm bao gồm các thị trường EVFTA và CPTPP, Vinacas cho rằng Bộ Công Thương cần tiếp tục hỗ trợ các chương trình xúc tiến thương mại cho sản phẩm, ngành hàng; giúp quảng bá sản phẩm của ngành điều tại các hội chợ quốc tế, các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia; các hoạt động tư vấn, đào tạo nâng cao trình độ, kinh nghiệm cho các doanh nghiệp và hiệp hội...