Hóa ra "cái nôi" nghề trồng hoa ở Đà Lạt lại là một nơi "dính dáng" từ miền Bắc: làng Hà Đông

Từ ký ức thuở sơ khai

Đà Lạt - thành phố du lịch nổi tiếng của tỉnh Lâm Đồng,  với vẻ thơ mộng của hồ Xuân Hương, với đồi núi thấp thoáng sau những tán thông reo vi vu. Đà Lạt còn đẹp, nổi tiếng với những làng hoa cùng hàng trăm ha đất trồng đủ các loại hoa hồng, hoa ly, hoa cúc, cát tường, salem… 

Nhưng có lẽ rất ít người biết đến lịch sử của làng hoa đầu tiên tại đây. Hà Đông - làng hoa đầu tiên của TP.Đà Lạt, đã có tuổi đời hơn 80 năm, hiện đang giữ lại những tinh túy, những ký ức đầu tiên từ thuở "khai thiên lập địa".

Đến làng hoa Hà Đông, chúng tôi đi xe máy trên những con đường uốn lượn quanh những triền đồi của phường 8 (TP.Đà Lạt). Làng hoa Hà Đông trước đây rộng khoảng 60 - 70ha, thế nhưng đến nay, do sự phát triển của dân số, nhà cửa mọc lên... nên diện tích canh tác hoa còn khoảng 50ha.

Tìm đến nhà của ông Vũ Anh Dũng - Trưởng làng hoa Hà Đông, chúng tôi được ông mời đến tham quan nhà văn hóa làng. Đây được xem là nơi lưu giữ những hình ảnh về sự thăng trầm, phát triển của làng hoa. Tại đây có nhiều hình ảnh, hiện vật mà chính những người đầu tiên từ tỉnh Hà Đông (nay là quận Hà Đông, TP.Hà Nội) vào đất Đà Lạt để khai hoang, trồng rau hoa...

Cầm những kỷ vật trong nhà văn hóa, ông Dũng giới thiệu: "Bố mẹ tôi vào Đà Lạt từ năm 1936, sau đó sinh tôi tại đây. Ấp Hà Đông (làng hoa Hà Đông hiện tại) được hình hành theo sáng kiến của Tổng đốc Hà Đông Hoàng Trọng Phu (sinh năm 1873, quê Hà Tĩnh), quản đạo Đà Lạt Trần Văn Lý và thương tá Canh nông Hà Đông Lê Văn Định. Thời điểm đó, họ cần tuyển dụng một số người từ tỉnh Hà Đông vào Đà Lạt khai hoang trồng rau, hoa, cung cấp thực phẩm cho người Pháp và người dân địa phương. Chính vì vậy, 36 người đầu tiên đã "Nam tiến" vào Đà Lạt".

Cũng theo ông Dũng, những người đầu tiên được đưa vào Đà Lạt này còn được ông Vũ Đình Mấm - Tham tá Canh nông tỉnh Hà Đông hướng dẫn thêm về cách trồng rau, hoa. 

Các cụ còn được tham quan, học hỏi các mô hình trồng rau hoa, chăn nuôi tại làng hoa Ngọc Hà (Hà Nội). Đặc biệt, những người đầu tiên trước khi "Nam tiến" còn được bác sĩ Cao Xuân Cẩm khám và tiêm phòng các bệnh truyền nhiễm, cấp giấy chứng nhận sức khỏe.

Tuy nhiên, thời điểm đó, Đà Lạt còn rất hoang vu, khí hậu khắc nghiệt, 15 người không chịu đựng được đã trở về quê cũ. 

Những người kiên cường, nhẫn nại nhất vẫn ở lại khai hoang, kêu gọi người thân, anh em vào vùng đất mới cùng làm ăn. Cho đến năm 1938, ấp Hà Đông được chính thức công nhận và được ghi nhận trong giao dịch hành chính ở Đà Lạt.

Kế thừa truyền thống

Là người được xem là thế hệ đầu khi ấp Hà Đông được thành lập, ông Vũ Hữu Xiêm (87 tuổi, ở phường 8, TP.Đà Lạt) cho hay, mới vài tuổi, ông đã theo bố mẹ vào ấp Hà Đông lập nghiệp. Đến nay, sau 8 thập kỷ, ông vẫn không quên những khu rừng hoang vắng, những lối mòn mà mọi người thường đi. 

Khi mới vào ấp, mọi người dựng 3 lán trại gần suối nước dọc đường Nguyễn Công Trứ và Xô Viết Nghệ Tĩnh (ngày nay) để sống, làm việc.

Cầm trên tay chén trà Bắc, ông Xiêm kể: "Ngày đó, chỉ có 3 lán trại được dựng lên. Do thời tiết khắc nghiệt, cứ đêm xuống là trời lạnh buốt, mọi người phải đốt lửa xung quanh lán để cho ấm. Đặc biệt, khi đi làm, các cụ dặn rất kỹ rằng không được leo lên các ngọn đồi hay đi xa lán trại. Thời đó, cọp, beo vẫn còn rất nhiều, người lớn cũng phải chú ý, chứ đừng nói đến trẻ nhỏ".

Đến nay trải qua 82 năm được thành lập, làng hoa Hà Đông (ấp Hà Đông) đã trải qua nhiều thăng trầm, con cháu của làng kế thừa những giá trị vốn có và phát triển mạnh mẽ hơn nữa. 

"Người có công lớn nhất để làng xây dựng được nhà văn hóa là ông Phan Hữu Giản. Ông Giản là người đã trải qua nhiều năm công tác trên các cương vị lãnh đạo tại địa phương. Trước khi về hưu sống tại làng hoa Hà Đông thì ông làm Bí thư Thành ủy Đà Lạt. Chính vì nhận thấy những giá trị về tinh thần cũng như mong muốn lưu giữ truyền thống tốt đẹp của làng, ông đã vận động để xây dựng nhà văn hóa" - ông Vũ Anh Dũng chia sẻ.

Từ những lần kêu gọi, vận động, đến năm 2010, nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long, chính quyền TP.Hà Nội đã hỗ trợ người dân làng hoa Hà Đông xây dựng nhà văn hóa trị giá gần 1 tỷ đồng.

Trong đó, TP.Hà Nội hỗ trợ khoảng 60% kinh phí, còn lại người dân địa phương đóng góp. Đây cũng là nơi sinh hoạt văn hóa tập thể của những người dân làng hoa, nơi trưng bày những tác phẩm của làng mỗi dịp Festival hoa Đà Lạt.

Tiếp tục dạo quanh trên các con đường trong làng hoa, chúng tôi gặp anh Trần Đình Khánh (36 tuổi) đang cắt những cành hoa cúc để cho thương lái đến lấy. 

"Làng hoa Hà Đông là làng hoa có "tuổi đời" cao nhất trong số các làng hoa tại Đà Lạt. Chính vì vậy, những người thế hệ sau này luôn chăm chỉ, cần cù để tiếp tục kế thừa những truyền thống tốt đẹp của gia đình, của những người đầu tiên thành lập làng hoa. 

Tôi trồng hoa tại đây đã được hơn 15 năm. Chủ yếu gia đình trồng chăm sóc hoa cúc các loại. Hiện nay, trồng hoa vẫn có giá trị hơn trồng lagim trước đây. Mỗi năm với 5.000m2 đất, tôi có lợi nhuận khoảng 500 triệu đồng" - anh Khánh nói.

Anh Khánh cũng cho biết, việc trồng hoa có thu nhập bao nhiêu sẽ phụ thuộc giá cả của thị trường. Bên cạnh đó, kỹ thuật chăm sóc hoa cũng cần phải chuẩn, nếu không hoa hư hỏng nhiều cũng ảnh hưởng đến thu nhập của người trồng. 

Với 5.000m2 của gia đình mình, mỗi vụ hoa (4 tháng) anh Khánh sẽ trồng được khoảng 350.000 cây hoa cúc. Nếu thuê thêm đất để làm, người trồng hoa sẽ phải tốn 15 triệu đồng thuê đất cùng tiền làm nhà kính.