Võ Hồng - một người hiền phương Đông

"Hoài cố nhân - Kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Võ Hồng" là chủ đề hội thảo khoa học quốc gia diễn ra vào hôm nay (24/4) tại Khu du lịch Sao Việt, TP. Tuy Hòa, Phú Yên.

Hội thảo do Trường Đại học Phú Yên phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển Phương Đông, Viện Khoa học Giáo dục Văn hóa Thể thao Du lịch Đà Lạt, Trường Đại học Thái Bình Dương tổ chức. 

Nhà thơ, TS Trần Lăng - Hiệu trưởng Trường Đại học Phú Yên phát biểu đề dẫn: Với cuộc đời cầm bút liên tục hơn nửa thế kỷ, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau, Võ Hồng là mẫu nhà giáo - nhà văn lương thiện, trong sáng và bền bỉ với nghề. Suốt những năm dài vừa một mình nuôi ba con nhỏ, vừa dạy học, viết văn, Võ Hồng đã để lại một di sản văn chương đồ sộ gồm 6 tiểu thuyết - truyện dài, hàng trăm truyện ngắn và rất nhiều tác phẩm viết cho thiếu nhi. Học trò của ông từ Phú Yên đến Khánh Hòa, nhiều người nay tuổi cao, đầu bạc vẫn ghi nhớ và kể lại nhiều kỷ niệm về thời được học thầy.

"Hoài cố nhân" là tác phẩm được xuất bản đầu tiên của Võ Hồng, khai sinh ra sự nghiệp văn chương của nhà văn và từ đó cảm hứng và tinh thần hoài niệm như một đặc trưng xuyên suốt các trang viết. Những đóng góp của nhà văn Võ Hồng cho quê hương, cho văn học, văn hóa dân tộc, cho lĩnh vực giáo dục là vô cùng quan trọng và có ý nghĩa không chỉ trong thực tại mà còn hướng đến tương lai.

Theo PGS. TS Võ Văn Nhơn, có ý kiến cho rằng Võ Hồng là người đứng ngoài vòng thời đại. Nhưng có đọc tác phẩm của Võ Hồng, mới thấy ông luôn đồng hành với đất nước, dân tộc. Như một người hiền của phương Đông, văn chương của ông đã vượt lên những thiên kiến chính trị hẹp hòi để bày tỏ chữ hiếu đối với quê hương, đất nước của mình. Vì thế mà văn chương của ông đã tồn tại bền bỉ với thời gian.

Nhà phê bình Phạm Phú Phong cho rằng, qua trang viết, Võ Hồng thường biểu lộ mọi điều tốt lành cho mọi người, mọi nhà. Thế giới nhân vật của ông là thế giới của những con người yêu thương, độ lượng. Dưới ngòi bút của ông, nhân vật nào cuối cùng cũng có thể trở thành con người tốt. Ông đánh thức thiên lương ở mỗi người, bằng cách kéo tất cả những gì tốt đẹp về phía mình, những người tốt bụng về đứng chật tâm hồn nhân ái, ấm áp tình người của mình.

Đọc Võ Hồng, chúng ta khó tìm thấy những tư tưởng lộ liễu, tính gay cấn và những lời lẽ mạnh mẽ. Như một cao thủ có nội công thâm hậu, ông chỉ nói về những việc bình thường, những chuyện có thật trong đời sống quanh mình, chuyện của chính bản thân và gia đình, những chuyện không có chuyện chi để viết. Tư tưởng sâu sắc lại được biểu hiện qua những chi tiết hết sức bình thường, người đọc không phải truy tìm ở nhiều tầng, nhiều lớp xa xôi cũng có thể nhận thức được vấn đề.

Biệt tài dựng truyện, tạo không khí cho truyện và "xương thịt" cho tính cách qua từng nét phác thảo cô đọng, làm cho Võ Hồng gần với Nam Cao. Ở ông có cái hóm hỉnh sinh động của Nguyễn Công Hoan, tình cảm nhẹ nhàng chân chất và thiết tha của Thạch Lam, lại có cả sự sắc sảo của Nam Cao. Không phải là sự cộng lại pha tạp, ảnh hưởng mà là sự nhất quán của một văn cách tài hoa theo kiểu Võ Hồng.

Nhà biên khảo Nguyễn Vy Khanh nhận định: "Tác phẩm của Võ Hồng lúc nào cũng được trân quý, chứng tỏ chúng thật có giá trị tinh thần và lịch sử và đã trải qua được sàng lọc của thời gian. Ông đã là nhà văn lớn của nửa hậu bán thế kỷ XX, bề thế văn nghiệp của ông lớn không phải ở những triết lý, học thuyết có thể đề xướng trong các tác phẩm mà là ở sự già dặn, phong phú và chân thật của tác giả".