Chị gái nhà thơ Xuân Quỳnh: "Tôi cảm tưởng em gái lúc nào cũng ở bên mình”

Đêm thơ – nhạc – kịch mang tên Hoa cúc xanh nhân kỷ niệm sinh nhật lần thứ 80 của nhà thơ Xuân Quỳnh sẽ diễn ra vào lúc 20h ngày 5 và 6/10 tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Chương trình sẽ có 4 chương được đặt tên bằng những thi phẩm nổi tiếng của nhà thơ Xuân Quỳnh: Bầu trời trong quả trứng (chương I); Sóng (chương II); Tự hát (chương III) và Hoa cúc xanh (chương IV).

Chương trình hứa hẹn sẽ mang đến nhiều điều bất ngờ và thú vị cho khán giả khi có nhiều tiết mục lần đầu tiên xuất hiện trên sân khấu do các nhạc sĩ Giáng Son, Nguyễn Vĩnh Tiến, Lưu Quang Minh, ca sĩ Bùi Lan Hương viết riêng cho đêm thơ – nhạc – kịch Hoa cúc xanh. Tất cả các ca khúc này đều được khơi gợi cảm hứng từ các bài thơ trong tập Xuân Quỳnh – Không bao giờ là cuối của nhà thơ Xuân Quỳnh, Hội Nhà văn Việt Nam xuất bản năm 2011.

Bà Đông Mai – chị gái nhà thơ Xuân Quỳnh đã rất vui mừng, chờ đợi chương trình ý nghĩa nhân kỷ niệm sinh nhật lần thứ 80 của em gái. Trò chuyện với PV Dân Việt , bà Mai nghẹn ngào: "Tôi xúc động lắm khi mọi người vẫn nhớ đến hai em Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ! Đây là niềm an ủi đối với gia đình tôi".

Chị gái nhà thơ Xuân Quỳnh: "Tôi ân hận vì không biết em đau..."

Vào dịp sinh nhật nhà thơ Xuân Quỳnh lúc sinh thời, bà và em gái từng làm gì để kỷ niệm ngày đặc biệt này?

- Tôi và Xuân Quỳnh không có điều kiện để tổ chức sinh nhật do cuộc sống khó khăn thời còn chiến tranh. Đặc biệt là sau khi mẹ tôi qua đời, hai chị em tôi ở xa nhau. Xuân Quỳnh sống với bà trong khi tôi sống cùng cha ở Hà Nội. Khi Xuân Quỳnh được tuyển vào Đoàn Văn công nhân dân Trung ương, mỗi dịp thứ Bảy, Chủ nhật được nghỉ là Xuân Quỳnh đến gặp tôi. Hai chị em cũng không có điều kiện để được sát cánh cùng nhau. Cho nên, mỗi khi được gặp gỡ, chúng tôi lại trò chuyện, tâm sự và có khi cả hai nằm khóc cùng nhau vì tủi thân, nghĩ ngợi về cuộc sống khó khăn.

Sau này khi hai chị em đã có gia đình với những lo toan, bộn bề thì việc tổ chức sinh nhật là một sự xa xỉ với chị em tôi. Ngày sinh nhật không có quà bánh, hai chị em chỉ có những lời hỏi thăm, quan tâm nhau với cảm xúc bùi ngùi đan xen.

Đến nay, nhân dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 80 của Xuân Quỳnh vẫn được những người ở lại nhớ đến khiến tôi xúc động, thương nhớ Xuân Quỳnh nhiều hơn.

Vậy mỗi khi nhớ đến em và trong dịp kỷ niệm sinh nhật hàng năm của nhà thơ Xuân Quỳnh, bà thường làm gì để tưởng nhớ về em?

- Nhớ đến Xuân Quỳnh, tôi thắp nén hương cho em mà không kìm được nước mắt. Vào mùng 1 và ngày Rằm hàng tháng, tôi đều thắp hương và khấn cho gia đình, trong đó có Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ và cháu Lưu Quỳnh Thơ (bé Mí).

Có điều gì khiến bà tiếc nuối, ân hận trước sự ra đi đột ngột của nhà thơ Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ và con trai Lưu Quỳnh Thơ?

- Tôi vào Sài Gòn sinh sống nên điều khiến tôi tiếc nuối nhất là không được gần em gái nhiều hơn. Còn điều tôi ân hận nhất và cho đến bây giờ tôi vẫn ân hận là khi tôi có chuyện buồn, tôi luôn kể cho em gái mà không biết em giấu kín những nhọc nhằn, khó khăn của riêng em. Đặc biệt, khi em đau tim nhưng tôi không hay biết nên đã trút nỗi buồn của mình cho Xuân Quỳnh. Nghĩ đến điều này khiến tôi cảm thấy rất buồn.

Đến khi nào thì bà mới biết nhà thơ Xuân Quỳnh bị bệnh tim?

- Khi có người bạn của tôi nói với tôi về bệnh tình của Xuân Quỳnh, tôi đã hỏi Lưu Quang Vũ. Tuy nhiên, Lưu Quang Vũ vẫn cứ chối vì Xuân Quỳnh dặn là không được cho tôi biết, em sợ tôi lo lắng. Đến khi tôi vào thăm Xuân Quỳnh ở bệnh viện, Xuân Quỳnh đang thở oxy nhưng khi thấy tôi, em vẫn cố tỏ ra như không có gì nghiêm trọng để tôi yên tâm.

Điều gì ở em gái khiến bà luôn nhớ thương?

- Xuân Quỳnh là người đa cảm, nhân hậu, yêu thương từ ngọn cỏ, con chuồn chuồn trong giông bão đến cuộc sống con người cùng khổ, những đứa trẻ trong chiến tranh... 

Tôi từng viết trong cuốn Xuân Quỳnh - Một nửa cuộc đời tôi  để nói về em: "Đa cảm, tảo tần, nhân hậu thế

Có lẽ nào định mệnh cướp em đi!"...

Với cảm xúc "dữ dội và dịu êm" của người phụ nữ trong tình yêu từng được thể hiện trong bài thơ "Sóng" thì hẳn nhà thơ Xuân Quỳnh ở ngoài đời là cô em gái giàu tình cảm nhưng cũng rất cá tính?

- Xuân Quỳnh là một người thẳng thắn, rạch ròi giữa yêu và ghét. Khi yêu ai, Xuân Quỳnh rất yêu và khi ghét ai thì em sẽ thể hiện. Xuân Quỳnh từng nói với tôi rằng: "Ai mà thương yêu chị thì em sẽ thương yêu người ấy gấp 3 lần. Ai ghét chị thì em sẽ ghét gấp 3 lần người ấy!".

Thậm chí, Xuân Quỳnh từng nói với con của tôi là: "Ai mà làm mẹ của cháu buồn thì là kẻ thù của cô". Và với Lưu Quang Vũ cũng vậy, em yêu những người yêu mến Lưu Quang Vũ và ngược lại. Tôi nghĩ điều này có lẽ hơi cực đoan (cười).

Còn có nhiều điều về em nhưng tôi muốn giữ riêng cho mình. Bởi vì, có những chuyện hai chị em hiểu nhưng khi nói ra thì người khác không thể hiểu được hết.

Khi tôi viết cuốn Xuân Quỳnh - Một nửa cuộc đời tôi, tôi đã cố gắng kìm nén những cảm xúc của mình vì mỗi lần nhớ lại những kỷ niệm về em gái khiến tôi khóc đến nỗi không thể ngủ được. Với cuốn sách đó, tôi cũng có sự chọn lọc nên viết và chia sẻ những gì. Bởi vì, có những chuyện khó nói chỉ của riêng hai chị em tôi. Tôi tìm đọc lại những lá thư tôi viết cho Xuân Quỳnh và đọc thư em viết cho tôi, mỗi lần đọc lại đều khiến tôi đau xót lắm!

Trong kho tàng những tác phẩm đặc sắc của nhà thơ Xuân Quỳnh, bà nghĩ tác phẩm nào gần nhất với thực tế cuộc sống của em gái? Bà nhìn nhận thế nào về tình yêu của nhà thơ Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ dành cho nhau?

- Tất cả những tác phẩm Xuân Quỳnh sáng tác đều thấp thoáng cuộc sống của em từ quan điểm về tình yêu, góc nhìn cuộc sống… Trong đó, tôi thấy chuyện tình yêu của hai em Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ được mọi người nói đến rất nhiều. Ngoài tình yêu, nơi Xuân Quỳnh còn có sự thấu hiểu Lưu Quang Vũ. Em hiểu hết những trăn trở của chồng mà chỉ những người thật sự yêu, thật sự là tri kỷ của nhau mới hiểu thấu như vậy.

Trong bài Và anh tồn tại của Lưu Quang Vũ có đoạn: "Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài/ Chỉ một người ở lại với anh thôi/ Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi/ Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới/ Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương/ Người ấy chỉ vui khi anh hết lo buồn/ Anh lạc bước, em đưa anh trở lại/ Khi cằn cỗi thấy tháng ngày mệt mỏi/ Em là sớm mai là tuổi trẻ của anh/ Khi những điều giả dối vây quanh/ Bàn tay ấy chở che và gìn giữ"…

Những cảm xúc ấy cho thấy tình yêu, sự gắn bó của Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ. Và tôi nghĩ, ngoài tình yêu đẹp hai em còn là tri kỷ nên mới gắn bó cuộc đời với nhau như vậy.

Khi đã yêu không tránh được những lúc giận hờn như gia vị cho cuộc tình, vậy có khi nào nhà thơ Xuân Quỳnh tâm sự với bà về điều này?

- Xuân Quỳnh không bao giờ nói với tôi những chuyện như vậy vì em sợ tôi buồn (nếu có).

Bà từng chia sẻ chuyện nhà thơ Xuân Quỳnh từng không nghe lời mình để tiến đến với nhà viết kịch Lưu Quang Vũ. Theo thời gian, bà cảm nhận thế nào em rể - nhà viết kịch Lưu Quang Vũ?

- Ban đầu, một phần có lẽ vì tư tưởng của tôi còn "phong kiến" và do tôi lo lắng cho cháu Lưu Tuấn Anh (con trai của nhà thơ Xuân Quỳnh với nghệ sĩ Violon Lưu Tuấn) sẽ phải chịu khổ. Thời điểm đó, tôi cũng chưa hiểu hết về Lưu Quang Vũ. Nhưng riêng Xuân Quỳnh đã có con mắt tinh đời để nhìn ra tình yêu, tài năng của Lưu Quang Vũ.

Tôi cảm nhận, Lưu Quang Vũ là người ít nói. Đến khi tiếp xúc và hiểu hơn về Lưu Quang Vũ, tôi rất quý em. Tiết lộ thêm với bạn là Lưu Quang Vũ rất sợ tôi. Lưu Quang Vũ từng viết thư gửi cho tôi để nói sự thật khi có tin đồn không đúng về mình.

Chị gái nhà thơ Xuân Quỳnh vẫn luôn nhớ giọng nói của em gái

Sau biến cố với nhà thơ Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ và con trai Lưu Quỳnh Thơ, có khi nào bà gặp em gái trong giấc mơ của mình?

- Tôi vẫn nhớ ngày Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ và cháu Mí qua đời, tôi nóng ruột, không thể nào ngồi yên được. Hôm đó, một người bạn rủ tôi đi ăn nhưng tôi ăn không thấy ngon miệng và cả ngày hôm đó, tôi không nhận được tin tức gì từ Xuân Quỳnh. Tối đó, tôi nói với con gái rằng: "Hình như cô Quỳnh làm sao mà mẹ thấy sốt ruột quá!". Đến khi nhận được tin báo Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ và cháu Mí qua đời vì tai nạn giao thông, tôi đã gục xuống vì quá xót xa, đau lòng.

Trước đây, khi Xuân Quỳnh mới mất tôi cũng từng mơ về em một vài lần nhưng lâu rồi tôi đã không được gặp em trong mơ nữa. Tuy vậy, tôi luôn cảm tưởng lúc nào Xuân Quỳnh cũng ở bên tôi. Những lúc khó khăn, khi buồn tôi vẫn luôn thầm khấn Xuân Quỳnh. Bởi vì, tôi và Xuân Quỳnh lúc sinh thời như hai người tri kỷ. Đến khi Xuân Quỳnh qua đời, tôi không biết tâm sự cùng ai.

Trong đêm thơ – nhạc – kịch mang tên Hoa cúc xanh diễn ra vào lúc 20h ngày 5 và 6/10 tại Nhà hát Lớn Hà Nội, giọng nói của Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ sẽ được phát trên sân khấu này. Bà có muốn nói gì về điều này?

- Thú thật, sau bao năm trời tôi vẫn chưa nguôi ngoai được tình cảm, nỗi đau mất mát khi Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ và cháu Mí rời xa cõi tạm. Đến bây giờ, tôi vẫn nhớ giọng nói của em gái. Trước đây, tôi từng có cả băng đĩa lưu lại giọng Xuân Quỳnh đọc thơ và giọng của Mí cùng nhiều kỷ vật khác. Tuy nhiên, do không biết bảo quản nên băng đĩa đã bị hư hỏng khiến tôi rất tiếc.

Ngay khi biết thông tin về đêm thơ – nhạc – kịch Hoa cúc xanh nhân kỷ niệm ngày sinh nhật lần thứ 80 của Xuân Quỳnh, tôi đã rất xúc động và mong muốn được tham dự. Không chỉ sự kiện này mà tất cả sự kiện liên quan đến em gái, nếu như sức khỏe cho phép thì tôi đều muốn được tham gia.

Từ đáy lòng mình, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt cùng ê-kíp "Se sẽ chứ" với những tên tuổi lớn như: Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp – Tổng đạo diễn; Nhạc sĩ Quốc Trung – Giám đốc Âm nhạc; NSƯT Trần Lực – Đạo diễn Sân khấu; Họa sĩ Hà Nguyên Long – Thiết kế sân khấu; NSƯT Đỗ Kỷ, NSƯT Chiều Xuân, NSƯT Minh Trang;  diva Hồng Nhung; ca sĩ Bùi Lan Hương… 

Tôi cũng xin gửi cảm ơn chân thành đến những người âm thầm đóng góp công sức, thực hiện đêm thơ - nhạc - kịch Hoa cúc xanh cũng như khán giả đã theo dõi chương trình để cùng nhớ về những người em thân yêu của tôi là Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ.

Cảm ơn những chia sẻ của bà!