Thiếu hụt xăng dầu, trách nhiệm thuộc về ai?

Việt Nam không thiếu tổng cung xăng dầu

Mới đây, Bộ Công Thương khẳng định tổng nguồn cung xăng dầu trong nước hoàn toàn đáp ứng đủ, thậm chí dư thừa. Theo đó, cam kết cung ứng xăng dầu của hai nhà máy lọc dầu Nghi Sơn và Bình Sơn đủ, trong đó quý III hai nhà máy này dự kiến sản xuất 3,9 triệu m3 (chiếm 72% tổng nhu cầu) và quý IV dự kiến sản xuất 4,4 triệu m3 (chiếm 80% tổng nhu cầu). 

Về nguồn nhập khẩu, theo thống kê của Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính hết 9 tháng đầu năm Việt Nam nhập khẩu hơn 6,5 triệu tấn xăng dầu thành phẩm các loại, kim ngạch hơn 6,8 tỷ USD tăng hơn 22,7% về lượng, và hơn 131% về trị giá.

Như vậy, tổng nguồn cung xăng dầu cả nguồn tự sản xuất trong nước và nguồn nhập khẩu đều dồi dào so với năm trước, không có tình trạng thiếu xăng dầu từ các đầu mối lớn, các thương nhân. Hiện tượng khan hiếm, thiếu cục bộ chỉ xảy ra từ chuỗi phân phối từ thương nhân, đầu mối đến đại lý bán lẻ, do doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu giảm mức chiết khấu trong hệ thống phân phối, có hiện tượng nhiều doanh nghiệp thu hẹp hoạt động kinh doanh, bán hàng cầm chừng và thiếu nguồn cung cục bộ tại một số cửa hàng bán lẻ xăng dầu.

Thực tế, việc điều hành giá xăng dầu duy trì thấp và ổn định là một trong những giải pháp để ổn định kinh tế vĩ mô, kìm giữ lạm phát. Tuy nhiên, việc quản lý giá bán lẻ trong khi không quản lý giá bán buôn, trao quyền nhưng không gắn trách nhiệm của thương nhân phân phối, đầu mối được coi là căn nguyên của tình trạng thiếu hụt xăng dầu, thậm chí lũng đoạn thị trường xăng dầu.

Lỗi ở chính sách và chuỗi cung ứng

Theo một số đại lý bán lẻ xăng dầu, vấn nạn khan hiếm xăng dầu cục bộ ở nhiều tỉnh phía Nam, cùng chiết khấu 0 đồng chỉ là 1 biểu hiện nhìn thấy được trong chuỗi cung ứng xăng dầu vốn đang được cho là cơ chế vận hành méo mó, có yếu tốc đặc quyền, đặc lợi và trao "độc quyền" cho một nhóm kinh doanh.

Bên cạnh đó, chi phí định mức kinh doanh xăng dầu hiện nay được áp dụng từ năm 2014, trong khi đó Bộ Tài chính chậm sửa chữa dẫn đến doanh nghiệp lỗ, ảnh hưởng đến khả năng duy trì hoạt động kinh doanh của mình.

Tại Nghị định 83/2014 và Nghị định 95/2021 về kinh doanh xăng dầu, trong khi các thương nhân, đầu mối được mua ở nhiều nơi khác nhau, thì các đại lý bán lẻ xăng dầu chỉ được ký hợp đồng làm đại lý, mua và bán xăng cho một tổng đại lý, thương nhân phân phối duy nhất. Chính vì vậy, quy định đã vô tình tạo ra sự độc quyền chuỗi cung ứng, tạo kẽ hở cho hành vi thao túng nguồn cung, giá chiết khấu (hoa hồng).

Chia sẻ với PV Dân Việt, TS Giang Chấn Tây, Giám đốc Công Ty TNHH MTV Bội Ngọc, chuyên kinh doanh xăng dầu tại Trà Vinh cho biết: "Nhà nước qui định giá bán lẻ nhưng không quy định giá trần và giá sàn bán buôn cho các công ty đầu mối và nhà phân phối".

Ông Tây khẳng định, đây là nguyên nhân khiến các thương nhân phân phối nâng giá bán buôn lên cao hơn giá điều hành, giá bán lẻ để giảm lỗ hoặc tăng lợi nhuận. Ông này tiết lộ, có thời điểm các thương nhân, đầu mối "kê khống" phí vận chuyển để đại lý bán lẻ chịu để họ né hoặc đẩy khoản lỗ cho đại lý.

Về giải pháp hạn chế tình trạng chiết khấu 0 đồng, ngăn chặn thiếu hụt cục bộ hiện nay, ông Tây cho rằng bên cạnh việc xem xét, tháo gỡ khó khăn về chi phí kinh doanh định mức, lợi nhuận định mức của doanh nghiệp xăng dầu, có thể cân nhắc việc quy định khoảng chiết khấu cố định 1.500 đồng/ lít hoặc quy định thương nhân đưa ra mức giá bán buôn đến tay đại lý bán lẻ không được quá 95% giá bán lẻ. 

"Có như vậy, đại lý bán lẻ xăng dầu mới đảm bảo không lỗ, buộc phải đóng cửa. Bản thân chủ đại lý bán lẻ xăng dầu cũng là doanh nghiệp, cũng phải có lợi nhuận họ mới làm được. Cơ chế Nhà nước về chính sách thuế, phí cũng cần phải điều hành linh hoạt nhằm giảm áp lực, không đẩy gánh nặng về cho chuỗi bán lẻ", ông Tây nói.

Ông Tây cho rằng: "Thật không công bằng khi Nhà nước bắt đại lý bán lẻ xăng dầu phải mua xăng ở một đầu mối nhưng các thương nhân phân phối được quyền ký hợp đồng, mua xăng ở nhiều đầu mối khác nhau".

Ông này cho rằng, thương nhân không lỗ do giá bán lẻ mà chủ yếu do lợi nhuận không đạt nên dùng chiêu trò. Nhiều đại lý bán lẻ xăng dầu biết rõ nhà phân phối cố tình bán xăng giá buôn đắt hơn giá bán lẻ, không chiết khấu, chiết khấu âm của thương nhân nhưng không làm cách nào thay đổi được", ông Tây nói.