Lăng mộ của Mạc Cửu-người không thần phục triều đình nhà Thanh bỏ xuống Chân Lạp nay ở núi này của Hà Tiên

 Cổng vào khu lặng mộ Mạc Cửu ở thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang.

Chúng tôi dừng xe trước đền và lăng Mạc Cửu. Cảm giác vô cùng xúc động bởi trước đền có ba hồ sen làm cho cảnh quan thêm tôn nghiêm, chỉ tiếc là khi chúng tôi tới hồ sen đang trong thời kỳ thay lá, nước còn mênh mông. 

Ngoài cổng có tấm bảng ghi: “Đền thờ họ Mạc” bên phải, bên trái ghi: “Di tích lịch sử văn hóa núi Bình San, Bộ Văn hóa xếp hạng di tích Quốc gia”.

Đường lên khu lăng mộ

Vào cổng, phía trái, nơi có để sẵn trà nước cho khách ghé thăm uống, ông từ giữ đền đang ngồi. Bên trái là nơi thờ có rất nhiều bài vị, còn chính giữa là đền thờ Mạc Cửu. 

Khi chúng tôi thắp nhang, tưởng nhớ người đã tạo ra đất Hà Tiên thì ông từ đã khoác áo lam, vào đánh từng tiếng chuông. Tiếng chuông thanh thoát và ngân vang. Đặc biệt, trước đền có bốn con kỳ lân bằng đá, hai con đã cũ màu đen đều cột nơ đỏ.

Chuyện kể vào năm 1671, Mạc Cửu đã lên một con thuyền đến vùng đất này. Thuở ấy Hà Tiên mênh mông đát rộng, người thưa. 

Ông xin vua Chân Lạp cho mình ra đất Mang Khảm - Sài Mạt - Hà Tiên khai hoang buôn bán giao thương. Sách Đại Nam thực lục ghi chép: Tháng 8/1708, Mạc Cửu đã xin dâng vùng đất Sài Mạt - Hà Tiên gồm một phần tỉnh An Giang, Cà Mau và toàn bộ tỉnh Kiên Giang cùng một số đảo trong vịnh Thái Lan ngày nay lên chúa Nguyễn Phúc Chu. Ông được phong cho làm Tổng binh.

 Bài vị trong đền thờ Mạc Cửu

Sử liệu ghi lại, buổi đầu, đền chỉ bằng gỗ lợp lá, do Mạc Công Du là cháu 4 đời của ông theo lệnh vua Gia Long xây dựng năm 1818. 

Tuy nhiên đến năm 1833, Mạc Công Du theo Lê Văn Khôi chống lại vua Minh Mạng thất bại, bị trị tội nên không còn người chăm sóc ngôi đền. Năm 1846, vua Thiệu Trị cho lập lại đền kiên cố hơn, nhưng ở một vị trí khác, tức vị trí bây giờ và có tên là Trung Nghĩa Từ. 

Năm 1897, chí sĩ Nguyễn Thần Hiến vận động nhân dân đóng góp tiền công, trùng tu lại đền và hoàn thành năm 1900.

Sau khi vào đền, chúng tôi theo con đường bên phải vào khu lăng mộ. Những bậc cấp xi măng xám đưa chúng tôi lên lần ở độ cao 50 mét, cây xanh được chăm sóc cẩn thận tạo một cảnh quan tươi mát. Những tay vịn bằng xi măng giả gỗ để khách vịn lên, còn tạo yếu tố thẩm mỹ, thỉnh thoảng ở dọc đường có những chiếc ghế đá do những mạnh thường quân tặng, khuất trong bóng cây.

Đỉnh Bình San rợp bóng cây xanh

Bước chân đi liên tục rẽ qua trái hoặc qua phải, mỗi lần rẽ là một ngôi mộ, 59 lăng mộ lớn nhỏ được bố trí trên ngọn núi. Do con đường không cao, lại cây xanh bao phủ, những thảm cỏ xanh làm dịu mắt, nên người tìm tới cứ thế mà bước cho tới tận cùng. 

Nơi lăng Mạc Cửu nằm trên đỉnh núi, cây xanh bao quanh, được xây dựng cao dần hình bán nguyệt, hướng nhìn ra vịnh Hà Tiên. Lăng rộng 15 m, dài 25 m. Bia được lập vào năm Ất Mão (1735) do con trai là Mạc Thiên Tích lập, tạc khá đơn giản, nội dung ghi: “Mộ của người họ Mạc được phong làm Trấn Quốc, tặng là Nghị võ, tước Cửu Lộc Hầu”. 

Ngoài lăng Mạc Cửu, mộ bà Nguyễn Thị Hiếu Túc, vợ Mạc Thiên Tích (trái) và mộ Mạc Tử Hoàng (phải) nằm bên dưới mộ ông không xa, cảnh quan hai bên mộ cũng nhiều cây xanh.

Mộ Mạc Cửu

Đi qua những phiến đá, đi chen trong cây xanh, gió thổi thoảng nhẹ trong mênh mông xanh. Khi dừng lại trước lăng mộ người đã có công khai phá đất Hà Tiên, chúng tôi thắp một nén hương mà ai đó để sẵn. Nơi lăng mộ có hai bức tượng nhỏ như hai vị quan kiên trì hầu hạ ông. Ở đây, dường như đang thấy mây ngàn thoáng trôi qua, cuộc biển dâu 300 năm ấy nên một dãi đất gấm vóc, rộn ràng ngựa xe với những con người đôn hậu. 

Và mỗi khi đến Hà Tiên, du khách ghé đến Lăng Mạc Cửu, thong dong đi trên những cây xanh, trên đỉnh Bình San ấy có một câu chuyện kể.