Bầu cử giữa kỳ Mỹ: Đảng Cộng hòa vỡ mộng

Trong đợt bầu cử giữa kỳ năm nay, đảng Cộng hòa nắm trong tay mọi yếu tố để có thể chứng kiến làn sóng đỏ: Lạm phát của Mỹ ở mức cao nhất trong 40 năm, trong khi tổng thống đảng Dân chủ có mức độ tín nhiệm thấp.

Tuy nhiên, khi ngày bầu cử đã qua đi, đảng Cộng hòa cặm cụi đếm từng số phiếu, tìm kiếm một chiến thắng tối thiểu để kiểm soát Hạ viện.

Nhiều chỉ báo cho thấy khả năng cao đảng Cộng hòa sẽ có một trong những màn trình diễn tồi tệ nhất nhiều thập kỷ, trong cuộc đấu với đảng của tổng thống nhiệm kỳ đầu tiên.

Điều này trái ngược hoàn toàn với việc đảng Cộng hòa giành được 54 ghế Hạ viện trong nhiệm kỳ Tổng thống Bill Clinton vào năm 1994, và 63 ghế dưới chính quyền ông Barack Obama vào năm 2010.

“Ngay cả khi đảng Cộng hòa giành được ưu thế, thành tích mạnh mẽ của đảng Dân chủ khi Tổng thống Joe Biden có xếp hạng thấp vẫn đáng chú ý”, Wall Street Journal dẫn lời Nathan Gonzales - nhà xuất bản Inside Elections, chuyên cung cấp phân tích phi đảng phái về các chiến dịch chính trị - nhận định.

New York Times nhận định kết quả này cho thấy tâm thế nước Mỹ khi kết thúc cuộc bầu cử giữa kỳ không khác gì lúc bắt đầu: Một đất nước bị chia rẽ sâu sắc, không đủ hài lòng với cách vận hành của ông Biden, nhưng cũng không muốn hoàn toàn chuyển sang nền chính trị đầy bất bình và gây chia rẽ của cựu Tổng thống Donald Trump.

Sức chịu đựng tới giới hạn?

Các thành viên đảng Dân chủ coi cuộc bầu cử giữa kỳ không phải là cuộc trưng cầu dân ý về ông Biden, mà là phán quyết về tính dân chủ của nước Mỹ, một cơ hội để bác bỏ lời cáo buộc vô lý rằng “đợt bầu cử năm 2020 đã bị đánh cắp”.

Tuy nhiên, từ những ngày đầu tiên cho tới giây phút cuối, ông Trump và đảng Cộng hòa vẫn kiên định với những tiền đề sai lầm, thúc đẩy lời khẳng định vô căn cứ và nói sẽ bác bỏ kết quả bầu cử nếu họ thua.

Việc hơn 200 người từ chối tính hợp pháp của cuộc bầu cử năm 2020 thắng cử hôm 8/11 cho thấy sự bịa đặt đã ăn sâu vào đảng Cộng hòa ra sao. Và Florida - nơi nổi lên là trung tâm quyền lực của đảng Cộng hòa trong đại dịch - đã mang đến thắng lợi lớn cho đảng này, khi các địa hạt truyền thống của đảng Dân chủ như Miami-Dade và Palm Beach chuyển thành màu đỏ.

Dẫu vậy, đây là lần thứ 3 - sau năm 2018 và 2020 - các cử tri Mỹ cho thấy sức chịu đựng của họ đã tới giới hạn khi đối mặt với phong cách chính trị của ông Trump. Họ cho rằng điều này đã thách thức nguyên lý cốt lõi của nền dân chủ: Cử tri bỏ phiếu và chính trị gia chấp nhận kết quả.

Một số nhân vật được ông Trump ủng hộ nhiệt thành nhất - như ứng cử viên Thượng viện Mehmet Oz ở Pennsylvania, ứng cử viên Thống đốc Doug Mastriano ở Pennsylvania, hay ứng cử viên Thượng viện Don Bolduc ở New Hampshire - đều đã thua cuộc.

Bằng sức mạnh thương hiệu chính trị cá nhân, các ứng cử viên như John Fetterman, phe Dân chủ ở Pennsylvania, đã chiến thắng bất chấp mức độ ủng hộ ông Biden xuống thấp.

“Chúng ta đã giữ vững lập trường”, ông Fetterman nói. “Tôi chưa từng nghĩ chúng ta sẽ xanh hóa những quận màu đỏ này, nhưng chúng ta đã làm được những gì cần phải làm”.

Các thành viên đảng Dân chủ giành được một số ghế Hạ viện do đảng Cộng hòa nắm giữ, theo AP: Ông Wiley Nickel chiến thắng ở North Carolina, bà Hillary Scholten ở Michigan và ông Greg Landsman ở Ohio. Maxwell Frost - 25 tuổi - lấy được ghế ở Florida và là thành viên trẻ nhất Hạ viện.

Trong cuộc đua vào Thượng viện, bà Maggie Hassan thuộc đảng Dân chủ ở New Hampshire và ông Michael Bennet ở Colorado đã đánh bại những đối thủ đảng Cộng hòa.

Các thành viên Đảng Dân chủ còn “lật” hai ghế thống đốc, AP cho biết.

Bà Maura Healey chiến thắng trong cuộc đua Massachusetts, nữ thống đốc đầu tiên của bang và thống đốc đồng tính nữ công khai đầu tiên của Mỹ. Trong khi đó, ông Wes Moore thắng ở Maryland và là thống đốc da đen đầu tiên của bang.

Sự đối lập

Ngay cả khi cuộc đua bước vào giai đoạn nước rút, đảng Cộng hòa tuyên bố mạnh mẽ họ sẽ mở rộng và bước vào những khu vực “xanh” như Rhode Island hay Tây Bắc Mỹ ven biển Thái Bình Dương.

“Ở các bang xanh, phong cách quản lý mắc sai lầm: Ứng phó Covid-19 yếu kém, cách vận hành kỳ lạ, trường học đóng cửa quá lâu và tình hình kinh tế bất ổn”, Dan Conston, chủ tịch siêu ủy ban hành động của đảng Cộng hòa Congressional Leadership Fund, nói.

Tuy nhiên, đảng Dân chủ đã ngăn chặn thất bại sâu sắc, ít nhất là chuyển cuộc chạy đua từ cuộc trưng cầu dân ý về một vị tổng thống ít được lòng dân thành sự lựa chọn giữa chuẩn mực dân chủ và giải pháp thay thế cực hữu.

Rất ít ứng cử viên đưa ra những lời hứa chính sách táo bạo. Thay vào đó, họ nói về cải thiện đường cao tốc, nhanh chóng khởi động sản xuất chất bán dẫn, luật an toàn súng đạn, viện trợ cựu binh tiếp xúc với các hố đốt độc hại, giới hạn chi phí của một số giá thuốc theo toa và insulin cho người nhận Medicare.

Họ cũng cố gắng thúc đẩy nhận thức trong các vấn đề ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống hàng ngày của cử tri: Mối lo về tội phạm, giá cả tăng cao và nợ sinh viên,...

Đảng Dân chủ và các đồng minh chi hơn 450 triệu USD cho các quảng cáo ủng hộ quyền phá thai. Họ hứa sẽ biến án lệ Roe v Wade thành luật bảo vệ quyền phá thai. Điều này không chỉ cần giữ quyền kiểm soát Quốc hội, mà còn cần đủ số phiếu ủng hộ ở Thượng viện. Tuy vậy, kế hoạch của họ với 22 triệu phụ nữ sống ở các bang cấm hoặc hạn chế phá thai chưa đủ sâu.

Về cơ bản, chiến lược của đảng Dân chủ chủ yếu là nhằm tạo ra sự tương phản với đa số chính sách của đảng Cộng hòa. Đảng Dân chủ tin phá thai là động lực giúp thúc đẩy một số ứng cử viên, bao gồm Hạ nghị sĩ Abigail Spanberger của Virginia, Thống đốc Gretchen Whitmer của Michigan, và Thượng nghị sĩ Patty Murray của Washington.

Ngoài ra, cử tri ở Michigan, Kentucky, California và Vermont đang trên đà duy trì hoặc mở rộng quyền phá thai thông qua bỏ phiếu.

Các cuộc thăm dò dư luận chỉ ra nhìn chung, nền kinh tế và lạm phát đang đè nặng lên tâm trí người Mỹ và họ ủng hộ đảng Cộng hòa giải quyết tình trạng bất ổn kinh tế. Tuy nhiên, phá thai cũng là chủ đề gây chú ý, khi 27% cử tri chọn phá thai là vấn đề quan trọng nhất khi bỏ phiếu.

60% cử tri không hài lòng hoặc tức giận khi Roe v Wade bị lật ngược, hoàn toàn ủng hộ đảng Dân chủ. Những cử tri không hài lòng nhưng cũng không tức giận về vấn đề này thì phân vân giữa 2 đảng nhiều hơn.

Cán cân quyền lực tại Quốc hội Mỹ thay đổi sẽ định hình lại nửa sau nhiệm kỳ đầu tiên của ông Biden và có thể kích hoạt các cuộc điều tra do đảng Cộng hòa dẫn đầu nhằm vào chính quyền ông. Ngoài ra, điều này cũng ảnh hưởng tới loạt chính sách của tổng thống.

Quốc hội mới có thể có thêm nhiều nhà lập pháp đảng Cộng hòa thân ông Trump và ít thành viên trung hòa. Điều này có thể làm gia tăng căng thẳng giữa ông chủ Nhà Trắng và Quốc hội.

Tuy vậy, kết quả tốt hơn mong đợi đối với đảng Dân chủ có thể tạo động lực cho chiến dịch tranh cử tương lai của ông Biden. Vị tổng thống 79 tuổi tiết lộ ông có ý định, nhưng chưa đưa ra quyết định cuối cùng. Trong khi đó, một số thành viên đảng Dân chủ cho rằng cần có những gương mặt mới trong bộ máy lãnh đạo cấp cao của đảng.

Đối với ông Trump, kết quả bầu cử có thể thay đổi kế hoạch năm 2024. Cựu tổng thống cho biết ông dự tính công bố việc tái tranh cử lần thứ 3 vào tuần tới.

Tuy nhiên, thành tích của ông trong cuộc bầu cử giữa kỳ trái ngược với thành tích của đối thủ cạnh tranh hàng đầu với cựu tổng thống trong nội bộ đảng Cộng hòa, Thống đốc Ron DeSantis của Florida. Ông DeSantis không chỉ tái cử mà còn lật đổ thành trì của đảng Dân chủ ở South Florida.

Tại bữa tiệc chiến thắng của ông DeSantis ở Tampa (Flordia) vào tối 8/11, những người ủng hộ vị thống đốc cánh hữu Florida này đã nói: “Hai năm nữa”. Đám đông đó đã hô vang lời khuyến khích ông DeSantis chạy đua cho vị trí tổng thống Mỹ vào năm 2024, theo Guardian.