Xe tăng hạng nặng tốt nhất của NATO sắp đến Ukraine, cuộc chiến với Nga sẽ gay cấn như thế nào?

Sau Challenger 2 của Anh, Ukraine sẽ được cung cấp xe tăng hạng nặng Leopard 2 của Đức, theo thông báo của Berlin ngày 25/1/2023, và rất có thể sẽ được giao loại Abrams của Mỹ, thậm chí Leclerc của Pháp. Đây là loại vũ khí hiện đại mà Kiev đã khẩn thiết yêu cầu từ nhiều tháng nay, nhưng đã vấp phải thái độ dè dặt của các đồng minh Âu Mỹ. Quyết định chi viện chiến xa hạng nặng cho Ukraine, dù miễn cưỡng, nhưng mang ý nghĩa chiến lược rất lớn cho cả Kiev lẫn Phương Tây.

Xe tăng cung cấp cho Ukraine từ các thành viên NATO là câu chuyện thời sự hàng đầu trong tuần này. Kiev đã kêu gọi những vũ khí này từ các nhà tài trợ phương Tây kể từ khi bắt đầu cuộc tấn công của Nga, và có vẻ như bây giờ, sau 11 tháng tham chiến, những yêu cầu này đang được đáp ứng.

Mỹ tuyên bố sẽ gửi 31 xe tăng chiến đấu chủ lực Abrams. Trong một bài phát biểu được lên lịch vội vàng vào thứ Tư (25/1), Tổng thống Joe Biden lưu ý rằng việc vận hành và bảo trì chúng rất phức tạp, vì vậy Mỹ sẽ cung cấp cho Kiev "các bộ phận và thiết bị cần thiết để duy trì hiệu quả những chiếc xe tăng này trên chiến trường".

Cùng ngày, Đức cũng đã chấp nhận chuyển giao 14 xe tăng Leopard 2 cho Ukraine, Kiev cũng sẽ nhận được khoảng 100 chiếc từ 12 nước.  Vào ngày 14/1, London đã công bố kế hoạch vận chuyển những chiếc Challengers 2 của mình tới Kiev, trong khi hiện tại có vẻ như Paris sẽ cung cấp các phương tiện AMX-56 Leclerc là điều không thể tránh khỏi.

Về việc Berlin bật đèn xanh cho việc giao xe tăng hạng nặng cho Ukraine, tờ báo Pháp La Croix trong bài xã luận "Hướng về vô định" nhận thấy sau các cuộc phản công thắng lợi giòn giã vào mùa thu, Ukraine phải chịu đựng những cuộc oanh kích quy mô của quân Nga. Kiev chờ đợi thời tiết tốt hơn để có những đột phá, và trong giai đoạn mới này, xe tăng đóng vai trò quan trọng.

Sự do dự của thủ tướng Đức Olaf Scholz là do nhiều yếu tố. Dư luận Đức chia đôi, phân nửa phản đối, còn đảng SPD của ông vẫn còn khá nhiều người có xu hướng chủ hòa. Và về căn bản, Đức cũng như Pháp đều tự hỏi liệu có thể đi xa đến đâu. Chuyển biến đã có được từ hôm 24/1, châu Âu chuẩn bị bước qua một ngưỡng mới. Một bước hướng về vô định, theo La Croix, nhưng vẫn còn tốt hơn là viễn cảnh quân của Putin nghiền nát Ukraine.

Quyết định cung cấp xe tăng Phương Tây còn mang một ý nghĩa chiến lược to lớn khác: Cho thấy quyết tâm tiếp tục hỗ trợ mạnh mẽ Ukraine trong cuộc chiến chống Nga vào lúc Moscow đang đặt cược trên tâm lý mệt mỏi và chia rẽ tại Phương Tây trên vấn đề giúp Kiev.

Đèn xanh cho việc gửi xe tăng hạng nặng tới Ukraine là một quyết định mang tính biểu tượng, cho thấy các nước phương Tây vẫn đoàn kết trong việc giúp đỡ Kiev.

Mặt khác, việc gửi xe tăng hạng nặng theo tiêu chuẩn NATO, đã phá bỏ một cấm kỵ đối với một số quốc gia phương Tây khi cuộc xung đột bắt đầu. Theo một số chuyên gia đường hướng này đang thay đổi: “Phương Tây như đang đặt 'niềm tin' vào khả năng cung cấp vũ khí cho Ukraine. Ngay cả khi Điện Kremlin chọn leo thang, Phương Tây vẫn sẽ ở đó để hỗ trợ Kiev".

NATO có thể cung cấp được bao nhiêu xe tăng cho Ukraine?

Các chuyên gia và nhà báo Nga đã tranh luận sôi nổi về sự khác biệt giữa những chiếc xe tăng chiến đấu chủ lực phương Tây này và những chiếc T-90 của Nga, so sánh áo giáp, súng, độ chính xác, hệ thống bảo vệ chủ động và thụ động, khả năng cơ động, hệ thống điều khiển hỏa lực, đạn dược, và nhiều thuộc tính khác.

Phó Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Duma Quốc gia Yury Shvytkin tin rằng xe tăng T-90M Proryv ('Đột phá') của Nga vượt trội hơn xe tăng Leopard của Đức.

Theo Đại tá quân dự bị Andrey Koshkin, trưởng khoa Khoa học Chính trị và Xã hội học của Đại học Kinh tế Nga Plekhanov, Leopard của Đức là một trong những loại xe tăng hiệu quả nhất.

"Leopard là một trong những xe tăng hiệu quả nhất hiện nay. Cả Leclerc của Pháp và Challenger 2 của Anh đều kém hơn Leopard", ông Koshkin nói với lenta.ru.

Koshkin cũng giải thích rằng xe tăng Abrams của Mỹ là một trong những thứ có vấn đề nhất.

"Nó có một động cơ tuốc-bin tương tự như động cơ dùng cho trực thăng. Chiếc xe tăng này rất phức tạp, hoạt động thất thường và ngốn xăng," Andrey Koshkin nói.

Ngoài ra, xe tăng Abrams hoạt động kém ở Trung Đông.

Tuy nhiên, vào cuối ngày, những cuộc thảo luận này không có bất kỳ giá trị thực tế nào. Chiến trường là phép thử duy nhất cho những ưu điểm và nhược điểm của bất kỳ loại vũ khí hoặc thiết bị quân sự nào. Số liệu thống kê đáng tin cậy về sử dụng chiến đấu là tất cả những gì cần thiết để phân tích so sánh các xe tăng chiến đấu chủ lực hiện đại, nếu nó đáng tin cậy.

Một điều khác cần nhớ là tất cả các xe tăng đều dễ bị tổn thương trước các hệ thống chống tăng hiện đại, vì vậy câu hỏi đặt ra là có bao nhiêu xe tăng NATO sẽ đến Ukraine? 

 Trước đó ngày 24/1, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho biết các quốc gia trong liên minh có thể bắt đầu chuẩn bị xe tăng Leopard để vận chuyển tới Ukraine. NATO sẽ sớm công bố quyết định liên quan đến việc cung cấp khí tài quân sự cho Kiev, vì "điều đó là cần thiết ngay bây giờ".

Kiev cần bao nhiêu xe tăng?

 Theo sách hướng dẫn của Liên Xô, một sư đoàn thiết giáp phải có 296 xe tăng, 230 xe chiến đấu bộ binh, 54 hệ thống pháo tự hành, hơn 2.000 xe chính quy và gần 12.000 binh sĩ và sĩ quan.

Kiev cần bao nhiêu sư đoàn? Ít nhất một trong ba mặt trận chính — ở Lugansk, Donetsk và Zaporozhye. Đường liên lạc trong vùng hành quân đặc biệt hiện nay dài 815 km, ba sư đoàn là một con số quá khiêm tốn để tạo nên sự khác biệt, nhưng tạm thời hãy bỏ qua điều này.

Ba sư đoàn thiết giáp cộng lại sẽ có tổng cộng khoảng 900 xe tăng. Ngoài ra, một sư đoàn thiết giáp khác có thể cần thiết trên mặt trận Belarus, nơi có thể chứng kiến một số trận giao tranh rất ác liệt. Trong trường hợp leo thang ở đó, cần phải có một sư đoàn thiết giáp hoặc một đơn vị tương tự dự bị, điều này khiến số lượng xe tăng cần thiết tăng từ 300 lên 1.200.

Cuối cùng, không một tổng tư lệnh nào có thể làm được nếu không có lực lượng dự bị của riêng mình, cái gọi là lực lượng dự bị của bộ chỉ huy tối cao. Nếu không có ít nhất một sư đoàn thiết giáp, lực lượng dự bị này thực sự không thể tính như vậy, nghĩa là cần thêm 300 xe tăng nữa để đạt tổng số 1.500 xe tăng cần thiết.

Một điều khác cần xem xét là tổn thất có thể xảy ra của Ukraine trong các chiến dịch tấn công. Tổn thất trung bình hàng ngày của một đơn vị thiết giáp trong trường hợp này là từ 10 đến 15%. Khoảng 15 đến 20% bể mất khả năng hoạt động thường là tổn thất không thể phục hồi, trong khi phần còn lại cần sửa chữa (bảo trì chung từ 30 đến 50%, sửa chữa trung bình từ 15 đến 30% và đại tu từ 10 đến 20%).

Nói một cách đơn giản, cần ít nhất 300 xe tăng khác để bù đắp tổn thất trong các hoạt động chiến đấu. Điều này mang lại cho chúng ta con số 1.800 xe tăng, con số này phải được coi là mức tối thiểu tuyệt đối.

Lực lượng xe tăng hiện nay của Ukraine chủ yếu là loại đã có từ thời Liên Xô, chẳng hạn như loại T-72, có từ những năm 1970 và được cho là bán chạy nhất trên toàn thế giới. Cho đến nay, các đồng minh châu Âu của Kiev chỉ cung cấp cho nước này các loại thiết bị quân sự thời Liên Xô, vì một lý do đơn giản: Quân Đội Ukraine đã được huấn luyện để sử dụng các loại vũ khí này. Ba Lan và Cộng Hòa Séc chẳng hạn, đã thanh lý toàn bộ kho dự trữ cũ kỹ của họ và cung cấp khoảng 200 xe tăng T-72S (mới hơn một chút) cho nước láng giềng.

Kể từ khi Nga bắt đầu cuộc tấn công, Ukraine đã bị mất hàng trăm chiến xa. Theo tạp chí Forbes của Mỹ, đã có hơn 330 chiếc xe tăng Ukraine bị phá hủy tính đến cuối tháng 10 - một con số rất khó xác minh độc lập. Theo các chuyên gia phân tích, Kiev hiện vẫn còn vài nghìn chiếc xe tăng (đặc biệt là loại đã được sửa chữa lại sau trận chiến), nhưng đều thuộc diện cũ kỹ với hiệu quả chiến đấu ở mức bình thường. 

Kiev sẽ nhận được bao nhiêu xe tăng?

Cho đến nay, các nước NATO đã dành hàng chục chiếc xe tăng cho Ukraine. Đây chỉ là một phần nhỏ của mức tối thiểu giả định.

Vương quốc Anh và Ba Lan đã chính thức cam kết thành lập một đại đội thiết giáp, tương ứng bao gồm tối đa 14 xe tăng. Đức sẽ cung cấp một số lượng tương tự, trong khi Mỹ đang chuẩn bị cung cấp 31 vũ khí hạng nặng Abrams.

Tại một cuộc họp gần đây của Nhóm Liên lạc Quốc phòng do Mỹ lãnh đạo tại Căn cứ Không quân Ramstein ở Đức, các quan chức từ 12 quốc gia đã thảo luận về việc gửi tổng cộng khoảng 100 xe tăng tới Kiev, nếu Berlin bật đèn xanh, theo một báo cáo của ABC. 

Rheinmetall có thể cung cấp thêm tổng cộng 139 xe tăng cho Ukraine, bao gồm 88 chiếc Leopard 1 và 51 chiếc Leopard 2A4, tuy nhiên nhà sản xuất Đức thừa nhận rằng chỉ 29 chiếc trong số đó có thể được xuất xưởng trước mùa hè năm 2023.

Xe tăng của NATO sẽ có tác động gì?

Liệu tất cả những chiếc xe tăng này sẽ sớm tham chiến? Hãy xem xét ví dụ về M1 Abrams, được coi là một trong những biểu tượng sức mạnh quân sự của Mỹ.

Một số lượng nhỏ các xe tăng này được điều khiển bởi các thủy thủ đoàn được đào tạo kém và thiếu hỗ trợ cơ sở hạ tầng cung cấp và bảo trì toàn diện sẽ rất có thể mang lại kết quả tiêu cực. Họ sẽ thất bại trong việc thay đổi vận mệnh của Ukraine trên chiến trường, trong khi hình ảnh những chiếc xe tăng Mỹ bị đốt cháy có thể sẽ khiến dư luận Mỹ đau lòng.

Như vậy, một trong những vũ khí hàng đầu của Mỹ, niềm tự hào và niềm vui của ngành công nghiệp quốc phòng, sẽ bị bẽ mặt trên chiến trường trong một thời gian dài. Đây là điều mà Lầu Năm Góc không được phép xảy ra trong bất kỳ trường hợp nào.

Do đó, trước khi bất kỳ cuộc giao tranh thực sự nào xảy ra, các đội sơ tán, đơn vị sửa chữa xe tăng và nguồn cung cấp phụ tùng thay thế phải sẵn sàng, trong khi kíp lái phải được đào tạo vượt trội để xử lý xe tăng Mỹ.

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, việc triển khai xe tăng chiến đấu chủ lực đầu tiên của Mỹ tại Ukraine phải đi kèm với một thành công đáng kể của quân đội Ukraine, ít nhất là ở cấp độ chiến thuật, vốn sẽ cần không ít hơn 200–300 (thậm chí có thể là 400–500) xe tăng.

Mặt khác, việc cung cấp M1 Abrams cho Ukraine không có ý nghĩa quân sự hay chính trị. Chuyển cho họ một đại đội (10 đến 15 xe tăng) cùng một lúc chỉ có nghĩa là thiết bị này sẽ cháy trên chiến trường mà không gây ra tác động đáng kể nào hoặc thậm chí không thu hút sự chú ý của bất kỳ ai.

Cho đến nay, theo dữ liệu được biết, Nga chưa gặp khó khăn đáng kể nào khi đối phó với thiết bị của đối phương. Đây là điều mà cả Bộ Quốc phòng Nga và hầu hết các nhà phân tích phương Tây dường như đều đồng ý.

Kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự, theo Trung tướng Igor Konashenkov, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga, các lực lượng Nga đã phá hủy 376 máy bay, 203 trực thăng, 2.944 UAV, 402 hệ thống tên lửa phòng không, 988 MLRV và 3.898 khẩu pháo dã chiến và súng cối, cũng như 7.614 xe tăng và các phương tiện bọc thép khác.

Không có chỗ cho sự tự mãn

Theo chuyên gia quân sự Nga Mikhail Khodaryonok, rất có khả năng các công ty sản xuất xe tăng đầu tiên của NATO sẽ được sử dụng làm đơn vị huấn luyện cho Ukraine, trong khi Ba Lan ban đầu sẽ cung cấp năng lực bảo dưỡng và sửa chữa cho các xe tăng của Đức hoặc Mỹ.

Tuy nhiên, người ta không nên nghĩ rằng việc đào tạo sẽ kéo dài trong một thời gian rất dài. Có thể chỉ mất vài tuần để thực hiện một chương trình huấn luyện đầy đủ, trong khi việc huấn luyện các kíp lái T-64/84 chiến đấu trên M1 Abrams hoặc Leopard 2A5 có thể hoàn thành trong vài ngày.

Điều quan trọng trong các báo cáo về việc phương Tây cân nhắc cung cấp xe tăng cho Ukraine không phải là bản thân xe tăng mà là việc vi phạm một điều cấm kỵ mà cho đến gần đây vẫn ngăn cản việc chuyển các phương tiện bọc thép hạng nặng do phương Tây sản xuất sang Ukraine.

Một khi điều cấm kỵ này bị phá vỡ, có mọi lý do để cho rằng, sớm hay muộn, Kiev sẽ không chỉ nhận được 1.800 xe tăng chiến đấu chủ lực phía tây mà nước này rất cần, mà còn nhiều hơn thế.

Ví dụ, vào thời điểm đó và thậm chí có thể sớm hơn, Ukraine sẽ có thể tạo ra một lực lượng tấn công ở mặt trận Zaporozhye. Nếu một lực lượng như vậy thành công trong việc chọc thủng hệ thống phòng thủ của Nga, nó có thể bao phủ quãng đường 82 km tới Melitopol trong vòng chưa đầy ba ngày, điều này sẽ mổ xẻ toàn bộ chiều sâu của hệ thống phòng thủ của Nga trong khu vực này.

Với suy nghĩ này, các lực lượng vũ trang Nga phải đạt được những kết quả rõ ràng về quân sự và chính trị trước khi các nguồn cung cấp vũ khí của phương Tây phát huy hết tiềm năng của chúng.