Tại Giồng Cá Vồ ở Cần Giờ của TP HCM, phát hiện nhiều cổ vật quý, có lá vàng, đá quý, mộ chum, di cốt

Những hiện vật cách đây 2.000 năm

Di tích khảo cổ học Giồng Cá Vồ (thuộc ấp Hòa Hiệp, xã Long Hòa, huyện Cần Giờ, TP.HCM) được phát hiện năm 1993, khai quật lần 1 năm 1994, thám sát năm 2018. 

Tổng diện tích khu Giồng Cá Vồ theo hồ sơ khoanh vùng bảo vệ năm 2000 là 29.000 m2, trong đó khu vực trung tâm - khu vực 1 của di tích nằm trên một giồng đất đỏ cao hơn khu vực xung quanh khoảng 1,5 m, có diện tích là 7.000 m2.

Thực hiện Quyết định số 43/QĐ-BVHTTDL, ngày 11.1.2021 của Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch, từ ngày 15.1 - 21.10.2021, Viện Khảo cổ học phối hợp với Trung tâm bảo tồn di tích TP.HCM, Bảo tàng Lịch sử TP.HCM đã tiến hành khai quật di tích khảo cổ quốc gia Giồng Cá Vồ lần thứ 2, đồng thời thực hiện tư liệu hóa tổng thể hiện trạng di tích và phối hợp với chuyên gia vật lý địa cầu thuộc Trường đại học Khoa học tự nhiên (ĐHQG TP.HCM) thực hiện công tác rađar xuyên đất để xác định tiềm năng, vị trí các di tích trong lòng đất, bổ sung tư liệu về phạm vi phân bố di tích cũng như công tác quy hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng phát huy giá trị di tích.

Tổng diện tích thăm dò khai quật là 225 m2 gồm 5 hố thăm dò và 1 hố khai quật. Tại hố khai quật phục vụ cho công tác bảo tồn tại chỗ, trưng bày và phát huy giá trị, diện tích 200 m2, trên cơ sở được lựa chọn từ kết quả hố thăm dò, thám sát năm 2018 của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, các nhà khảo cổ học đã phát hiện 185 mộ chum, 13 mộ đất cùng hàng trăm di vật quý bằng nhiều chất liệu: vàng, đá quý, thủy tinh, đá, nhuyễn thể... 

Nhiều di vật lần đầu tiên phát hiện tại di tích như khuyên tai hai đầu thú, khuyên tai ba mấu, lá vàng, vòng tay đá quý, hiện vật hình tù và, các loại hình mộ chum, di cốt.... chứa đựng nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, đặc biệt là lịch sử hình thành và phát triển TP.HCM cách đây trên 2.000 năm.

Tiến sĩ Nguyễn Gia Đối, quyền Viện trưởng Viện Khảo cổ học, chủ trì khai quật di tích Giồng Cá Vồ (năm 2021), khẳng định: “Đây là một phát hiện hết sức quan trọng, nhiệm vụ và mục tiêu của dự án đã thành công ngoài mong đợi. Nhờ kết quả thăm dò thám sát năm 2018 của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, với phát hiện chính xác lựa chọn vị trí hố khai quật, những phát hiện khảo cổ học hôm nay là một thành công lớn không chỉ của khảo cổ học Việt Nam mà còn mang tính quốc tế”.

Đề nghị công nhận di tích quốc gia đặc biệt

Kết quả khai quật cho thấy di tích Giồng Cá Vồ ở khu vực trung tâm có địa tầng dày khoảng 1,7 m chia thành 3 giai đoạn: cư trú, mộ táng và canh tác hiện đại. Niên đại của di tích Giồng Cá Vồ được các nhà nghiên cứu xác định khoảng từ 2.500 năm trước đến khoảng đầu Công nguyên. Là một di tích cơ nền hình thành nên văn hóa Óc Eo - vương quốc Phù Nam.

Trên cơ sở nghiên cứu các đặc điểm nhân chủng qua hàng trăm di cốt của mộ chum, mộ đất và các đặc điểm về di vật, PGS-TS Nguyễn Lân Cường (Tổng thư ký Hội Khảo cổ học VN), một chuyên gia cổ nhân học, nhận định đó là những nhóm cư dân bản địa, chủ đạo là cư dân truyền thống văn hóa Đồng Nai có giao lưu văn hóa với thế giới bên ngoài trong đó có nhiều yếu tố ảnh hưởng của văn hóa hải đảo.

Theo TS Hoàng Anh Tuấn (Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP.HCM): “Di tích Giồng Cá Vồ với những phát hiện quan trọng cho thấy sự quan tâm đặc biệt của các nhà khoa học nước ngoài là đúng khi mà mỗi lần trao đổi, hợp tác với các nhà khảo cổ học nổi tiếng thế giới, họ đều hỏi thăm và trầm trồ khen ngợi giá trị đặc biệt của di tích mộ chum Giồng Cá Vồ”.

Lần đầu tiên các nhà khảo cổ học phát hiện một di tích với mật độ mộ chum dày đặc, cột địa tầng được làm rõ với sự phát triển liên tục từ di tích cư trú đến di tích mộ táng.

PGS-TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học VN.

PGS-TS Tống Trung Tín (Chủ tịch Hội Khảo cổ học VN) đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của kết quả khai quật: “Đây là lần đầu tiên các nhà khảo cổ học phát hiện một di tích với mật độ mộ chum dày đặc, cột địa tầng được làm rõ với sự phát triển liên tục từ di tích cư trú đến di tích mộ táng. Di tích Giồng Cá Vồ cần kíp thực hiện công tác bảo tồn tại chỗ hố khai quật và xây dựng phương án trưng bày phục vụ phát huy giá trị di tích”. 

Ông cũng đề nghị TP.HCM cùng các nhà khoa học lập hồ sơ trình Chính phủ công nhận Giồng Cá Vồ là di tích quốc gia đặc biệt.

Chuyên gia đầu ngành thực hiện thành công dự án khai quật PGS-TS Bùi Minh Trí (Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh Thành) cho rằng: “Các nhà khảo cổ học đã phối hợp với các chuyên gia bảo quản chú trọng bảo tồn tại chỗ hố khai quật, các di tích mộ chum, mộ đất được gìn giữ, phục hồi ngay từ trong quá trình khai quật khi phát lộ, phục vụ quan trọng cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích”.

Dù di tích đã được xếp hạng và công nhận là Di tích khảo cổ học quốc gia năm 2000, tuy nhiên cho đến nay, hiện tại khu vực di tích và hố khai quật chưa thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, người dân vẫn thực hiện canh tác gây ảnh hưởng đến di tích và khó khăn cho công tác thực hiện bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Các nhà khoa học kiến nghị TP.HCM, cần thiết thực hiện gấp công tác giải phóng mặt bằng để thực hiện dự án một cách đồng bộ.