3.000 cơ sở nuôi loài chim tiền tỷ đã sẵn sàng xuất khẩu loại tổ chim đắt nhất thế giới sang Trung Quốc

Hiện nay, cả nước có 42/63 tỉnh có nuôi chim yến. Số lượng nhà yến toàn quốc tăng rõ rệt trong những năm qua. 

Theo báo cáo của các địa phương, năm 2017, cả nước có trên 8.300 nhà yến thì đến tháng 8/2019 số lượng nhà yến đã tăng 1,42 lần, đạt 11.750 nhà yến và đến năm 2021 đạt tổng số 22.363 nhà nuôi yến, con số này năm 2022 tăng lên 23.665 nhà yến. 

Địa phương có số lượng nhà yến tăng nhanh nhất là Kiên Giang, Khánh Hòa và Lâm Đồng. Tỉnh có số lượng nhà yến lớn nhất là Kiên Giang với 2.995 nhà yến, tiếp đến là Bình Định 1.722 nhà yến. Bốn vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam bộ, Nam Trung bộ và Tây Nguyên có 100% số tỉnh có nghề nuôi yến. 

Với sản lượng yến khoảng 200 tấn/năm đã đem lại giá trị kinh tế cao với trị giá khoảng 200 triệu USD/năm, đây là ngành nghề mới nhưng rất triển vọng và có thế mạnh đối với thị trường xuất khẩu; đặc biệt ngành sản xuất yến có vai trò quan trọng và giúp cho hàng trăm nghìn lao động địa phương có việc làm.

Tuy nhiên, theo Bộ NNPTNT, hiện nay, trên 90% nhà yến chủ yếu vẫn nằm xen lẫn trong khu dân cư hoặc được xây dựng trên nhà ở của người dân. Một số tỉnh người dân đầu tư xây dựng nhà yến rất kiên cố ngay trong khu vực đông dân cư, chi phí đầu tư từ 1-6 tỷ đồng/nhà yến như ở Kiên Giang, TP. HCM.

Trong khi đó, Luật Chăn nuôi và văn bản hướng dẫn Luật giao cho UBND tỉnh xin ý kiến của HĐND tỉnh quy định vùng nuôi chim yến nhưng đến nay, đại đa số các tỉnh chưa có quy định này, người nuôi yến khó khăn trong việc xây mới nhà nuôi chim yến. 

Từ 1/1/2020 nhà yến hiện có phải giữ nguyên hiện trạng theo Nghị định 13/2020/NĐ-CP, đặc biệt cuối năm 2019 việc xây mới nhà nuôi yến, cơi nới trên nhà ở phát triển tràn lan, tự phát, việc xây nhà ở sau đó chuyển thành nhà nuôi yến, chính quyền địa phương và cơ quan chuyên môn không thể kiểm soát làm ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội và an ninh, trật tự ở địa phương.

Đáng chú ý, còn có trường hợp một số tổ chức, cá nhân đi các tỉnh tư vấn xây dựng nhà yến chủ yếu mục đích là thu tiền tư vấn, bán vật tư làm nhà yến, không quan tâm đến hậu xây nhà yến có yến đến ở không, gây thiệt hại rất lớn cho người dân và ảnh hưởng lớn đến quản lý ngành.

Việc thống kê nhà yến, sản lượng tổ yến nhiều tỉnh chưa cập nhật, các cơ sở nuôi yến còn chưa kê khai thực về diện tích nhà yến, sản lượng tổ yến, nên khó khăn cho các cơ quan quản lý các cấp.

Rất nhiều trường hợp đầu tư xây nhà hàng tỷ đồng mà không dẫn dụ được đàn chim yến hoặc dẫn dụ được chim yến vào rồi lại bỏ đi. Chim yến với đặc thù là chim hoang dã, sống thành đàn lớn, bay lượn trên cao nên rất khó kiểm soát dịch bệnh hơn các loại gia cầm khác khi dịch cúm gia cầm xảy ra.

Đặc biệt, thời gian qua xuất hiện các hiện tượng rất tiêu cực như dẫn dụ săn bắt chim yến theo kiểu tận diệt ở nhiều địa phương, trong thời gian dài, làm giảm đàn chim yến, vừa vi phạm pháp luật, vừa ảnh hưởng nghiêm trọng nguồn gen quý hiếm và hệ sinh thái phát triển chim yến, gây bức xúc cho xã hội.

Đối với tình hình xuất khẩu tổ yến, cơ sở pháp lý Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch, kiểm tra và vệ sinh thú y đối với sản phẩm tổ yến xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc đã được Bộ NNPTNT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc ký và có hiệu lực từ ngày 09/11/2022. Đây là cơ hội và động lực quan trọng để ngành yến Việt Nam phát triển, đảm bảo ổn định đầu ra cho sản phẩm, mang lại lợi ích kinh tế rất cao, tạo nhiều việc làm cho người dân các địa phương.

Ngay sau khi ký Nghị định thư, ngày 22/11/2022, Bộ NNPTNT đã tổ chức Hội nghị triển khai Nghị định thư nêu trên; ngày 01/12/2022, trên cơ sở các nội dung của Nghị định thư và ý kiến góp ý của các địa phương, Bộ NNPTNT đã ban hành Công văn số 8107/BNN-TY hướng dẫn chi tiết việc tổ chức thực hiện.

Bộ NNPTNT cũng đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ (mà cụ thể là Cục Thú y) đàm phán, thống nhất nội dung và mẫu Giấy chứng nhận kiểm dịch xuất khẩu. Qua nhiều lần họp và trao đổi trực tuyến, ngày 15/02/2023, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã có thông báo đồng ý mẫu Giấy chứng nhận kiểm dịch xuất khẩu tổ yến từ Việt Nam sang Trung Quốc.

Kết quả đến ngày 19/6/2023, đã có 35 doanh nghiệp với khoảng gần 3.000 cơ sở nuôi chim yến (trong tổng số gần 24.000 cơ sở nuôi chim yến trên toàn quốc) đang tích cực chuẩn bị để sớm xuất khẩu các sản phẩm tổ yến sang Trung Quốc.

Tuy vậy, theo đánh giá của Bộ NNPTNT, việc đàm phàn, hướng dẫn, hỗ trợ xuất khẩn các sản phẩm tổ yến còn nhiều hạn chế, chưa có cơ sở được chấp nhận và cấp phép xuất khẩu các sản phẩm tổ yến sang Trung Quốc theo Nghị định thư.

Từ thực tế đó, Bộ NNPTNT đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành Công điện chỉ đạo các địa phương, các Bộ, ngành liên quan tập trung, ưu tiên các nguồn lực để chủ động chỉ đạo, triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp tăng cường quản lý nuôi chim yến và đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm tổ yến.