Vì sao nhà thầu cao tốc Bắc - Nam gặp khó xin cấp phép khai thác mỏ vật liệu?

Nhà thầu cao tốc Bắc - Nam không chủ động được

Bộ GTVT vừa báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình cung ứng vật liệu cho dự án  cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025.

Theo đánh giá của Bộ GTVT, tình hình cung ứng vật liệu xây dựng cho dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 bước đầu đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn chậm so với yêu cầu. Trong đó, chậm triển khai các thủ tục về đất đai làm ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

Bộ GTVT nêu ra loạt vấn đề như: Một số mỏ giao cho nhà thầu khai thác phải thực hiện thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, chuyển mục đích sử dụng đất và phải thông qua Hội đồng nhân dân. Để thực hiện việc này mất rất nhiều thời gian, thường nhà thầu không chủ động được.

Một số mỏ qua khu vực rừng trồng, cần phải thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng rừng nhưng địa phương không có quỹ đất trồng rừng thay thế (như tỉnh Bình Định) phải nộp tiền trồng rừng thay thế về Quỹ bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam.

Theo các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ chưa cho phép áp dụng cơ chế đặc thù trong việc nâng công suất các mỏ cát đang khai thác khu vực các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa.

Vì vậy, các địa phương chưa triển khai các thủ tục nâng công suất để bảo đảm nguồn vật liệu cát cho các dự án.

Đối với các mỏ mới giao nhà thầu khai thác theo cơ chế đặc thù, Nghị quyết của Quốc hội và các Nghị quyết của Chính phủ đều yêu cầu nhà thầu thi công thực hiện đánh giá tác động môi trường. 

Tuy nhiên, theo các hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường nhà thầu không phải lập Báo cáo đánh giá tác động môi trường, chỉ thực hiện cam kết bảo vệ môi trường và thực hiện cải tạo, phục hồi môi trường.

Vì vậy, các địa phương có tâm lý e ngại, cho rằng các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường không đủ căn cứ pháp lý để thực hiện.

Bên cạnh đó, sau khi UBND các tỉnh xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác, các nhà thầu còn phải tiếp tục thực hiện các thủ tục về đất đai như thương thảo với chủ đất về phương án, giá chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất…

Nhiều nhà thầu phải chủ động khảo sát mỏ vật liệu

Trong quá trình thương thảo, nhiều chủ đất yêu cầu mức giá cao hơn nhiều lần mức giá đền bù, hỗ trợ theo quy định dẫn đến việc đàm phán, thỏa thuận không thành công, nhiều nhà thầu phải chủ động khảo sát các mỏ mới không nằm trong hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án làm ảnh hưởng đến thời gian, tiến độ do phải hoàn thiện hồ sơ, thủ tục.

Báo cáo của Bộ GTVT cho biết, các khu vực mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường đã được các địa phương quy hoạch, đưa vào hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án, tuy nhiên một số địa phương chưa chủ động thực hiện điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nên sau khi được giao mỏ phải mất thêm nhiều thời gian các nhà thầu mới có thể khai thác được.

Cùng với đó, một số sở, ban, ngành của địa phương chưa chủ động hướng dẫn nhà thầu xử lý kịp thời các tình huống phát sinh và linh hoạt khi thực hiện các thủ tục nên một số mỏ sau khi hoàn thành các thủ tục không đủ điều kiện để UBND tỉnh xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác, một số mỏ có thể cho phép khai thác từng phần nhưng chưa được xử lý.

Một số địa phương khi xây dựng các khu tái định cư phục vụ dự án cao tốc Bắc - Nam, khả năng cung ứng từ các mỏ đang khai thác không đảm bảo nhưng chưa được áp dụng cơ chế đặc thù đối với các mỏ chưa khai thác mà phải thực hiện theo Luật khoáng sản và Nghị định số 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 của Chính phủ, mất nhiều thời gian và không hoàn thành các khu tái định cư trước 30/6/2023 theo yêu cầu của Chính phủ.

Đối với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, mặc dù trữ lượng đủ đáp ứng nhu cầu nhưng các địa phương đã dành phần lớn các mỏ để phục vụ cho nhu cầu đầu tư các dự án của địa phương, chưa ưu tiên ngay cho 2 dự án thành phần đoạn Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau nên việc cung ứng vật liệu theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban chỉ đạo còn chậm, kéo dài; khi thực hiện thủ tục đánh giá tác động môi trường đối với các mỏ cát giao nhà thầu khai thác theo cơ chế đặc thù nếu không thực hiện song song, đồng thời với quá trình hoàn thiện hồ sơ, khai thác sẽ khó đảm bảo có đủ vật liệu phục vụ thi công các dự án trong năm 2023.