Chuyến thăm của ông Biden đánh dấu đỉnh cao của quan hệ Việt - Mỹ

Một hình thức ngoại giao độc đáo

Chuyến đi của Tổng thống Biden tới Hà Nội vào Chủ nhật tuần này đánh dấu đỉnh cao của quá trình 50 năm xây dựng lại quan hệ song phương sau khi cuộc chiến tranh ở Việt Nam kết thúc… Chuyến đi thể hiện sự phát triển của lòng tin, sự hợp tác và ngoại giao hiệu quả - Andrew Wells-Dang - chuyên gia cao cấp của tổ chức nghiên cứu Viện Hòa bình Mỹ (USIP) viết trong bài đăng trên trang web của USIP.

Andrew Wells-Dang điểm lại quan hệ hai nước: Trong những năm đầu sau chiến tranh, quan hệ Mỹ-Việt rơi vào tình trạng đóng băng sâu sắc. Khi các cựu chiến binh Mỹ, các nhà hoạt động vì hòa bình và người Mỹ gốc Việt bắt đầu quay trở lại Việt Nam vào những năm 1980, mối quan hệ chính thức giữa các chính phủ vẫn chưa tồn tại. Băng giá cuối cùng đã phá vỡ khi hai bên có thể  hợp tác nhằm tìm kiếm thông tin đầy đủ nhất có thể về 1.973 người Mỹ được liệt kê là mất tích khi chiến tranh kết thúc. Khi Chiến tranh Lạnh dịu bớt, Việt Nam báo hiệu sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của mình nhằm "mở rộng và đa dạng hóa quan hệ hợp tác quốc tế".

Những người Mỹ đã đến Việt Nam trong hơn 30 năm qua luôn ngạc nhiên trước sự tiếp đón nồng nhiệt và không gặp phải sự thù địch nào. Có nhiều lý do về mặt văn hóa và tâm lý giải thích điều này, một trong số đó là chính sách chính thức: Tại Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ VII năm 1991, Việt Nam đã xác định mục tiêu "trở thành bạn với tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế đấu tranh vì hòa bình, độc lập và tự chủ, phát triển". Người Việt Nam rất thực tế: họ biết rằng các cường quốc có lợi ích xung đột nhau. Thay vì liên minh với một cường quốc này để chống lại một cường quốc khác, vốn đã gây ra những hậu quả tai hại như vậy ở một nước Việt Nam bị chia cắt, họ sẽ tìm cách hợp tác với tất cả mọi người.

Andrew Wells-Dang cho biết: Sau khi bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, đặc phái viên đầu tiên của Mỹ, Desaix Anderson, đến Hà Nội để tìm thấy "cảm giác rằng sự thù địch của chúng ta đã là một sai lầm". Hai bên đã hợp tác về xử lý bom mìn sót lại sau chiến tranh, làm sạch chất da cam/dioxin, hỗ trợ người khuyết tật do chiến tranh. Năm 2021, Mỹ và Việt Nam đã khởi động một chương trình chung (trong đó Viện Hòa bình Hoa Kỳ là một phần) nhằm giải quyết khoảng 300.000 người Việt Nam vẫn còn mất tích. 

Mỹ hiện cũng là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam, sau Trung Quốc, và trong chuyến thăm sắp tới, Washington sẽ cam kết giúp Việt Nam thúc đẩy sản xuất chất bán dẫn và xe điện, cùng với các hỗ trợ liên quan đến công nghệ khác.

Andrew Wells-Dang cho rằng, chuyến thăm Việt Nam của ông Biden chứng tỏ thế giới không phân chia rõ ràng thành bạn và thù. Có nhiều quốc gia có những khác biệt đáng kể về chính trị với Mỹ vẫn có thể hưởng lợi từ đối thoại, trao đổi và hợp tác an ninh chung. Mối quan hệ đối tác mới cho thấy tiềm năng của một hình thức ngoại giao độc đáo nhằm duy trì hòa bình.

Chuyến đi thay đổi động lực giữa 2 nước

Theo Washington Post, ông Biden thăm Hà Nội nhằm định hướng lại khu vực Thái Bình Dương, thúc đẩy quan hệ hợp tác với Việt Nam, đề nghị giúp tìm hài cốt của những người lính Việt Nam mất tích trong chiến tranh. Tham gia chuyến đi cùng ông có ông John Kerry, Đặc phái viên của Tổng thống về biến đổi khí hậu, cựu chiến binh trong cuộc chiến ở Việt Nam.

Washington Post cho rằng,  chuyến thăm có thể củng cố sự thay đổi đáng chú ý trong quan hệ Mỹ-Việt, từ sự thù địch gay gắt trong cuộc chiến tranh phân cực nhất của Mỹ đến một mối quan hệ then chốt.

Thomas Vallely, một cựu chiến binh thủy quân lục chiến từng tham gia lên kế hoạch cho các chuyến đi Việt Nam của hầu hết các tổng thống trong nhiều thập kỷ và sẽ có mặt tại Hà Nội cho chuyến đi này, cho biết: "Chuyến đi này rất khác. Chuyến đi này đang thay đổi động lực giữa hai nước. Trong lịch sử, đây là chuyến đi lớn nhất của các tổng thống cho đến nay".

Với tư cách là phó tổng thống, vào năm 2015, ông Biden đã tổ chức tiệc trưa tại Washington để vinh danh Tổng Bí thư Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, đánh dấu kỷ niệm 20 năm quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

"Tôi tin rằng hai thập kỷ qua thật đáng chú ý. . . rằng mối quan hệ của chúng ta chỉ mới bắt đầu", ông Biden nói khi đó. 8 năm sau, Biden là tổng thống. Và hai người sẽ gặp lại nhau vào Chủ nhật.