Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 15 có sự góp mặt của hơn 200 đại biểu tham dự trực tiếp và gần 250 đại biểu đăng ký tham dự trực tuyến.
Hội thảo quy tụ gần 50 diễn giả là các chuyên gia uy tín từ gần 20 quốc gia ở các châu lục khác nhau; gần 70 đại biểu từ các cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam (trong đó có gần 20 Đại sứ và Tổng lãnh sự).
Năm nay, Hội thảo đánh dấu nhiều điểm mới về ý tưởng và tổ chức. Lần đầu tiên, dành riêng một phiên thảo luận cho các đại diện từ lực lượng Cảnh sát biển của một số nước ven biển Biển Đông.
Bên cạnh đó, Hội thảo cũng đã nâng cấp một phiên riêng của các nhà Lãnh đạo trẻ tại khu vực trở thành phiên toàn thể trong chương trình nghị sự, nhằm hướng tới mục tiêu tạo nhận thức cho thế hệ kế cận về tầm quan trọng của hoà bình, hợp tác, thượng tôn pháp luật và tìm kiếm những góc nhìn mới mẻ về giải pháp hoà bình cho tranh chấp Biển Đông.
Hướng tới Biển Đông hòa bình hơn
Phát biểu khai mạc Hội thảo, chia sẻ về lý do lựa chọn chủ đề của Hội thảo năm nay, Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao cho biết, Ban Tổ chức mong muốn các chuyên gia sẽ cùng nhau phân tích về thực trạng Biển Đông và khu vực, làm rõ các quy tắc điều chỉnh chung, xác định các chính sách thúc đẩy lòng tin và hợp tác, làm sáng tỏ những hành vi có tác động tiêu cực tới trật tự dựa trên luật lệ và gia tăng căng thẳng.
"Thu hẹp vùng biển xám" hướng tới mục tiêu khiến không gian biển trở nên minh bạch và hoà bình hơn. "Mở rộng vùng biển xanh" nhằm xác định những tiềm năng của biển và tương lai, thông qua việc thúc đẩy những thực tiễn tốt trong những lĩnh vực quan trọng như chuyển đổi xanh, các công nghệ, nghiên cứu và đầu tư liên quan đến năng lượng điện gió, chuyển đổi năng lượng biển…
Hội thảo cũng sẽ tập trung trao đổi, thảo luận về cách thức các lực lượng trên biển và các cơ chế khu vực có thể đóng góp một cách xây dựng vì mục tiêu hướng tới một Biển Đông "xanh hơn", "hoà bình hơn".
"Về mặt địa lý, ở trung tâm Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, Biển Đông đã và đang tiếp tục là minh chứng cho khả năng của chúng ta trong việc thúc đẩy đối thoại và hợp tác, duy trì thượng tôn pháp luật, thúc đẩy các thực tiễn tốt và ngăn chặn các tiền lệ xấu", Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao Phạm Lan Dung nhấn mạnh.
Biển Đông ngày càng phức tạp
Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt đã có bài diễn văn chính tại Phiên khai mạc. Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt cho rằng, so với 15 năm trước, tình hình Biển Đông ngày càng trở nên phức tạp hơn, nhiều "vùng xám" mới nảy sinh cần phải được làm sáng tỏ. Bên cạnh đó, Biển Đông vẫn là khu vực mang lại nhiều cơ hội hợp tác tiềm năng. Đáng chú ý, Hiệp định mới về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học tại khu vực nằm ngoài quyền tài phán quốc gia là minh chứng cho thấy các nước có mối quan tâm chung đối với biển. Việt Nam tự hào là một trong những nước tham gia ký kết đầu tiên.
Trong bối cảnh đó, Thứ trưởng nhấn mạnh rằng chỉ thông qua hợp tác, chúng ta mới có thể giúp Biển Đông chuyển màu sắc từ "xám" sang "xanh", hướng tới hoà bình và phát triển bền vững. Để làm được điều đó, điều quan trọng là phải tôn trọng và tuân thủ luật biển quốc tế, được thể hiện trong Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).
"UNCLOS đặt ra khuôn khổ pháp lý trong đó mọi hoạt động trên biển và đại dương phải tuân thủ. Nó có tầm quan trọng chiến lược, là cơ sở cho hợp tác hàng hải quốc gia, khu vực và toàn cầu, và do đó tính toàn vẹn của UNCLOS cần được duy trì", Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt nhấn mạnh.
Trong thời gian qua, Việt Nam và các quốc gia ASEAN luôn nỗ lực hướng tới một trật tự khu vực, bao gồm không gian biển ổn định, dựa trên luật lệ. Việt Nam ủng hộ mạnh mẽ việc hiện thực hoá và triển khai hiệu quả Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và Tầm nhìn Hợp tác biển vừa mới được ASEAN thông qua. Đồng thời, Việt Nam luôn ủng hộ những sáng kiến mới vì mục tiêu chung, thông qua các cơ chế song phương, đa phương và mới.
Cùng ứng phó bảo vệ Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, rộng mở
Nghị sĩ Anne-Marie Trevelyan, Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao Vương quốc Anh phụ trách các vấn đề Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cho biết Việt Nam và Vương quốc Anh là đối tác gần gũi trong các vấn đề an ninh biển; việc tham dự hội thảo này vì những gì đang diễn ra tại Biển Đông là mối quan tâm toàn cầu, nhất là trong bối cảnh xung đột làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu. Anh luôn mong muốn tăng cường quan hệ với các đối tác và ủng hộ phát triển bền vững và cùng ứng phó với những thách thức chung để bảo vệ khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở.
Anh luôn tôn trọng và đánh giá cao vai trò trung tâm của ASEAN trong duy trì hoà bình và thịnh vượng tại khu vực; khẳng định tăng cường cam kết với ASEAN và các quốc gia thành viên thông qua các dự án cụ thể như Quỹ Hành tinh xanh (Blue Planet Fund), thoả thuận thành lập Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (Just Energy Transition Partnership). Bà Anne-Marie Trevelyan khẳng định, Anh sẽ tiếp tục duy trì cam kết tại khu vưc vì hoà bình và sự ổn định tại Biển Đông là ưu tiên của tất cả các quốc gia.
Ông Martin Thümmel, Ủy viên phụ trách Đông Á, Đông Nam Á và Thái Bình Dương, Bộ Ngoại giao Liên bang Đức đã bày tỏ quan ngại về tình trạng leo thang căng thẳng ở Biển Đông gần đây, đặc biệt vụ việc tàu cảnh sát biển và tàu dân quân biển Trung Quốc đâm va các tàu của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines ngày 22/10/2023.
Ông Thümmel nhắc lại sự cần thiết của việc tuân thủ đầy đủ Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 và phán quyết năm 2016 của Toà Trọng tài thành lập theo Phụ lục VII của UNCLOS về vụ kiện Biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc. Để bảo đảm sự thịnh vượng và định hình trật tự khu vực dựa trên luật pháp quốc tế cần đến sự hợp tác của các nước ở khu vực.
Hai năm trước, Đức đã đưa ra Bản hướng dẫn chính sách về khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, trong đó, một khía cạnh quan trọng là triển khai hiệu quả luật pháp quốc tế và giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hoà bình. ASEAN đóng vai trò chính trong việc bảo vệ luật pháp quốc tế và cách tiếp cận xây dựng ở khu vực. Phân định vùng biển giữa Indonesia, Malaysia, Việt Nam và các cuộc đàm phán đang diễn ra có tác dụng thúc đẩy hợp tác ở khu vực.
Đức cũng nhấn mạnh việc xác định các vùng biển phải tuân theo quy định của luật pháp quốc tế, UNCLOS. Chỉ từ cấu trúc đất liền mới có thể xác định các vùng biển, lãnh hải và Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) 200 hải lý. Phán quyết Toà Trọng tài năm 2016 đã bác bỏ yêu sách quyền lịch sử của Trung Quốc, theo đó không có cấu trúc nào ở Biển Đông có vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý.
Tuyên bố chung Đức-Pháp-Anh về tình hình Biển Đông nhấn mạnh tôn trọng luật pháp quốc tế. Đức cũng tăng cường hợp tác xây dựng năng lực an ninh biển cho các nước ở khu vực như cảnh sát biển của Philippines và Malaysia. Đức đã điều động tàu hải quân đến Biển Đông vào năm 2021, năm 2022 và sẽ tiếp tục duy trì hiện diện để ủng hộ sự ổn định của an ninh khu vực trong thời gian tới.