Chưa có quy hoạch không gian nuôi biển: Người nuôi tiến thoái lưỡng nan

Bị động trong phát triển nuôi biển vì quy hoạch chậm

Bà Đinh Thị Minh Hằng, Phó Giám đốc HTX Vạn chài Hạ Long (Quảng Ninh), cho biết hiện các hộ nuôi trồng thủy sản bằng lồng bè trong HTX đang không biết sẽ phát triển nuôi trồng thủy hải sản như thế nào vì cơ quan quản lý địa phương chưa có quy hoạch cụ thể về vùng nuôi thủy hải sản trên biển. Khi không biết mình được sử dụng cụ thể bao nhiêu diện tích mặt nước biển, trong thời gian cụ thể ra sao người nuôi sẽ khó bỏ vốn đầu tư làm kinh tế. Trong khi nghề nuôi thủy hải sản trên biển cần sự đầu tư rất lớn, đi liền với đó là rủi ro về thiên tai, bão lũ có khi dẫn đến mất trắng và nợ chồng chất.

Tương tự, tại HTX Nuôi trồng thủy sản du lịch Vân Phong (Khánh Hòa), các thành viên HTX cũng chỉ nuôi trồng thủy hải sản theo quyết định quy hoạch vùng biển tạm thời của địa phương nên chưa hộ nào được giao khu vực biển cụ thể.

Vì chưa được giao diện tích mặt nước biển cụ thể nên theo các HTX, việc mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư nuôi trồng thủy sản luôn vào thế bị động. Theo các HTX, nếu đầu tư nhưng sau này không thuộc vùng biển được giao thì HTX sẽ thu hồi, gây thiệt hại về kinh tế.

Bên cạnh đó, vì chưa được giao khu vực biển nên các HTX cũng không thể đăng ký nuôi trồng thủy sản theo hướng công nghiệp trên biển. Bởi, Điều 38 Luật Thủy sản 2017 quy định, khi nuôi trồng thủy sản, chủ mô hình phải đáp ứng các điều kiện về địa điểm xây dựng cơ sở nuôi trồng thủy sản, tức là phải tuân thủ quy định về sử dụng đất, khu vực biển để nuôi trồng thủy sản theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, hiện nay ở các địa phương đều chưa có quy hoạch rõ ràng nên chưa có căn cứ giao khu vực biển cho người dân nuôi trồng thủy sản.

Ông Trần Đình Luân - Cục trưởng Cục Thủy sản cho rằng, nghề nuôi biển chưa phát triển đúng tiềm năng, lợi thế một phần nguyên nhân là do mất cân đối giữa cường lực khai thác và khả năng nguồn lợi, đầu tư hạ tầng còn hạn chế, công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản chưa được quan tâm đúng mức và đặc biệt chưa có quy hoạch không gian biển quốc gia.

Chia sẻ với phóng viên Báo Dân Việt hồi tháng 8/2023, ông Nguyễn Hữu Dũng, cho rằng, hiện nay, quy hoạch không gian biển quốc gia đang bị chậm tiến độ, cho đến nay chúng ta chưa xây dựng xong và chưa ban hành được. "Sau khi có quy hoạch, phải tiến hành sớm giao khu vực biển cho các tổ chức, cá nhân để nuôi trồng thủy sản trên biển. Chúng ta không thể kêu gọi ngư dân đầu tư vào công nghệ mới, không thể đầu tư bài bản được"- ông nói.

Hướng đến nghề cá bền vững

Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan cho rằng, để ngành thủy sản phát triển bền vững, gỡ được thẻ vàng của EC không chỉ có sự vào cuộc của Bộ NNPTNT mà cần sự chung tay của các bộ, ngành và địa phương. 

"Việc ngăn chặn tình trạng tàu cá vi phạm khai thác IUU là hoạt động trước mắt, còn mục tiêu lâu dài là bảo vệ nguồn tài nguyên của đất nước, vì thế hệ tương lai. Do đó, chúng ta phải tái trúc lại ngành hàng, đưa ngư dân vào hoạt động theo một quỹ đạo thống nhất"-ông nói.

Ông Hoan cho biết thêm: "Trước đây, khi Bộ NNPTNT đưa ra chủ trương phát triển nuôi biển với mục đích giảm khai thác, tăng nuôi trồng, rất nhiều địa phương háo hức mời gọi doanh nghiệp tham gia đầu tư phát triển ở các vùng biển mà chưa quan tâm đúng mức đến đối tượng ưu tiên đầu tiên là lực lượng ngư dân mà mình muốn chuyển đổi họ sang nghề khác... Khi người dân tự giác, nhận thức đầy đủ được việc chuyển đổi ngành nghề là việc làm có ý nghĩa, trong khi sinh kế, cuộc sống vẫn được đảm bảo thì mục tiêu phát triển thủy sản bền vững mới có thể thành công".

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng cho rằng, thời gian qua, tại nhiều địa phương các doanh nghiệp, người dân ngại đầu tư nuôi biển vì lo sợ những nơi đầu tư sẽ rơi vào khu vực quy hoạch, bị thu hồi để làm resort, khu phức hợp... Do đó, ông mong muốn các tỉnh ven biển sớm hoàn thiện các quy hoạch, đề án chuyển đổi sinh kế cho người dân ở những vùng phải chuyển đổi

Ông Hoan cho hay, năm 2024, ít nhất củng cố lại chi hội nghề cá, từ đó tạo không gian để ngư dân sinh hoạt, chia sẻ tâm tư, đồng thời thiết lập lại cộng đồng đồng quản lý đã ban hành.

Theo ông Chu Hồi - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nghề cá Việt Nam, để ngành thủy sản phát triển xanh và bền vững thì phải "xem mình đang đứng ở đâu". Thủy sản là ngành kinh tế giữ vai trò quan trọng trong ngành nông nghiệp, đặc điểm của thủy sản là kinh tế hàng hóa, phụ thuộc vào hai yếu tố quan trọng, đó là thị trường và môi trường. "Sau 35 năm đổi mới, ngành thủy sản tăng trưởng liên tục, khá ổn định, tuy nhiên, tác động của sự tăng trưởng đó vào đời sống của người lao động nghề cá rất thấp"- ông Hồi nói.

Việt Nam xuất phát từ nghề cá nhỏ, manh mún và đã tiến lên trở thành nước xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới nhưng cho đến nay chính sách vẫn còn "nhiều bất cập". Ông Hồi lấy ví dụ từ Nghị định 67, "Ngư dân lái thuyền thúng được vay đóng tàu to theo quy định nhưng lại không quen lái tàu to, định vị vệ tinh là gì? Đây là một bài học...".

Theo ông Hồi, về thị trường, vấn đề xây dựng chuỗi rất quan trọng, liên quan đến môi trường, truy xuất nguồn gốc. "Chính sách, chương trình, đề án sắp tới khi điều chỉnh phải có hành động cụ thể"- ông nói.