5 dự đoán cho năm 2024

1. Chiến tranh Israel-Hamas có nguy cơ lan rộng

Cuộc chiến ở Gaza là thảm hoạ tồi tệ trong năm 2023.

Năm mới bắt đầu với việc Israel đẩy mạnh cuộc tấn công vào Dải Gaza để đáp trả các cuộc tấn công ngày 7/10 của Hamas.

Áp lực quốc tế đang gia tăng đối với Israel nhằm hạn chế thời gian và cường độ chiến tranh trong bối cảnh toàn cầu phản đối kịch liệt việc người dân Gaza bị mắc kẹt trong tình trạng nguy hiểm chết người, không có nguồn cung cấp quan trọng hoặc khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, khi dịch bệnh lây lan qua các trại nhân đạo đông đúc. Bất chấp điều này, Israel đã tăng gấp đôi nỗ lực của mình và tuyên bố cuộc chiến với Hamas sẽ diễn ra ác liệt trong nhiều tháng.

Ngày càng có nhiều trao đổi xuyên biên giới giữa nhóm bán quân sự Hồi giáo Hezbollah do Iran hậu thuẫn và Lực lượng Phòng vệ Israel  (IDF) ở biên giới Lebanon-Israel.

Các cuộc tấn công ủy nhiệm của các phe phái được Iran hậu thuẫn ở Iraq - giống như cuộc tấn công gần đây vào đại sứ quán Mỹ ở Baghdad - đang trở nên táo bạo và phổ biến hơn. Và các cuộc tấn công tiếp theo của phiến quân Houthi do Iran hậu thuẫn tại Yemen nhằm vào các tuyến đường vận chuyển toàn cầu qua Biển Đỏ và Kênh đào Suez có thể khiến giá năng lượng tăng vọt.

Sự ủng hộ rõ ràng ngay từ đầu của Mỹ đối với các cuộc tấn công của Israel vào Gaza đã làm tổn hại đến hình ảnh mà nước này thể hiện với tư cách là người bảo đảm nhân quyền và luật pháp quốc tế - một tổn hại về mặt uy tín mà Washington khó có thể phục hồi trong thời gian ngắn, bất chấp sự thay đổi giọng điệu mang tính quyết định.

Bước sang năm 2024, Mỹ và các đồng minh phải đạt được sự cân bằng giữa trả đũa và ngăn chặn các cuộc tấn công ủy nhiệm, đồng thời giữ các phản ứng của họ ở ngưỡng có thể gây ra xung đột rộng hơn.

2. Bế tắc khi xung đột Nga-Ukraine bước sang năm thứ ba

Vào tháng 2/2024, cuộc chiến ở Ukraine sẽ bước sang năm thứ ba. Cả Nga và Ukraine đều không cho thấy bất kỳ dấu hiệu nào về việc đạt được chiến thắng hay sẵn sàng thỏa hiệp về các mục tiêu không tương thích của họ. Ukraine đang đấu tranh cho sự sống còn, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền của mình, trong khi Nga đang có ý định thực hiện cái mà họ gọi là "phi quân sự hóa" và phi quân sự hóa Ukraine, cũng như ngăn chặn nguyện vọng gia nhập NATO và các tổ chức phương Tây khác của nước này. 

Ukraine đang chiến đấu để sinh tồn. Ảnh Reuters

Tổng thống Nga Putin bắt đầu năm mới một cách tự tin hơn so với năm trước.

Cuộc phản công được mong đợi từ lâu vào năm 2023 của Ukraine đã không lấy lại được động lực mà Kiev đã đạt được vào cuối năm 2022. Kho dự trữ chiến tranh của Nga đang được cả Iran và Triều Tiên bổ sung. Thêm vào đó, quốc gia có diện tích lớn nhất thế giới luôn có lợi thế về quân số để dựa vào quân đội, không giống như Ukraine, quốc gia sẽ ngày càng phải chịu cảnh thiếu nhân lực vào năm tới.

Châu Âu bị hạn chế về đạn dược và khí tài quân sự có thể cung cấp cho Ukraine, khiến nguồn dự trữ đáng buồn của châu Âu cũng cạn kiệt. Nỗi lo sợ tồi tệ nhất của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky về sự rạn nứt trong sự thống nhất của phương Tây cũng đã thành hiện thực. Theo đó, sự chia rẽ chính trị ở Mỹ và châu Âu hiện đang cản trở việc cung cấp viện trợ quân sự và kinh tế. Chuyến đi vào tháng 12 của ông Zelensky tới Washington đã mang lại 200 triệu đô la - thay vì 61 tỷ đô la mà ông mong muốn - cho các loại đạn dược mới vì sự phủ quyết của các đảng viên Cộng hòa trong quốc hội.

Vài ngày sau, Hungary chặn gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro (55 tỷ USD) của Liên minh châu Âu cho Ukraine. Xu hướng này có thể sẽ tiếp tục cản trở các nỗ lực quân sự của Ukraine trong năm tới vì cả Mỹ và EU sẽ ưu tiên các vấn đề trong nước trước cuộc bầu cử của họ.

Ukraine sau đó có thể tập trung vào cách tiếp cận phòng thủ, đào tạo tân binh và sản xuất quốc phòng. Crimea sẽ tiếp tục là phần thưởng chiến lược mà Ukraine tìm cách tấn công và thách thức sự thống trị của Nga ở Biển Đen.

Mặc dù Ukraine hiện đã chính thức trở thành thành viên EU, nhưng đôi khi sự ủng hộ về mặt thể chế và ngôn từ từ các đồng minh có thể sẽ tiếp tục trái ngược với sự hỗ trợ tài chính và quân sự thực sự của họ.

Đương nhiên, tương lai của cuộc xung đột này phụ thuộc phần lớn vào việc ai là người đứng đầu nguồn viện trợ tài chính và quân sự lớn nhất của Ukraine. Trong khi Moscow ủng hộ sự trở lại của ứng cử viên đang dẫn đầu Đảng Cộng hòa Donald Trump vào mùa thu này.

3. Các cuộc bầu cử, chắc chắn và không chắc chắn

Các cuộc bầu cử luôn có ý nghĩa quan trọng không chỉ với quốc gia đó mà còn có sức ảnh hưởng đến toàn cầu.  Vào năm 2024, 2 tỷ người trên thế giới sẽ đi bỏ phiếu bầu.

Cuộc  bầu cử Mỹ vào ngày 5/11 có thể chứng kiến Trump trở lại Nhà Trắng. Trump đang dẫn trước các đối thủ Đảng Cộng hòa về đề cử của đảng họ, nhưng phán quyết của Tòa án Tối cao Colorado rằng ông không thể tranh cử ở bang này do vụ nổi dậy năm 2021, sau đó là quyết định tương tự ở Maine, có thể báo trước những trở ngại mà ông sẽ gặp phải.

Trong khi đó, Ấn Độ sẽ tổ chức cuộc bầu cử dân chủ lớn nhất thế giới trong suốt tháng 4 và tháng 5.

Thủ tướng đương nhiệm Narendra Modi cùng với Đảng Bharatiya Janata (BJP) theo chủ nghĩa dân tộc theo đạo Hindu của ông, dự kiến sẽ đảm bảo nhiệm kỳ thứ ba. Bất chấp các vấn đề xung quanh lạm phát và sức mua, ông Modi nhận được sự ủng hộ rộng rãi của đa số người theo đạo Hindu ở Ấn Độ dựa trên lòng yêu nước và chính sách đối ngoại tự tin. 

Nước Mỹ sẽ bắt đầu bầu cử tổng thống vào tháng 11 năm nay. Ảnh Getty

Nga sẽ tiến hành bầu cử vào ngày 17/3. Nếu cuộc bầu cử ở Nga cho thấy dấu hiệu hạn chế về mức độ ủng hộ chính phủ, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu thấp có thể gây thêm áp lực lên Điện Kremlin và việc nước này đang trì hoãn cuộc chiến ở Ukraine. Ngoài ra, các nước như Belarus và Iran cũng tổ chức bầu cử.

Sẽ có một điểm nóng về bầu cử sớm khi trong vòng chưa đầy hai tuần nữa, Đài Loan (Trung Quốc) sẽ bỏ phiếu, thiết lập quan hệ với Trung Quốc trong bốn năm tới. Nếu người chiến thắng là Lai Ching-te của Đảng Dân chủ Tiến bộ, người trước đây là người ủng hộ đường lối cứng rắn cho nền độc lập của Đài Loan, thì mối quan hệ với Bắc Kinh dự kiến sẽ xấu đi hoặc tiếp tục đóng băng. Các ứng cử viên Quốc Dân Đảng (KMT) và Đảng Nhân dân Đài Loan hứa hẹn sẽ tạo ra ít xích mích hơn với Trung Quốc mặc dù cả ba đảng đều phản đối nguyên tắc "một quốc gia, hai chế độ" mà Bắc Kinh tán thành.

Ở những nơi khác, lần đầu tiên kể từ khi lên nắm quyền cách đây ba thập kỷ, Đảng Quốc đại Châu Phi (ANC) của Nam Phi  phải đối mặt với nguy cơ thực sự mất đa số trong quốc hội trong cuộc bầu cử năm 2024. Thất nghiệp, nền kinh tế bất ổn và tội phạm đã phá vỡ sự thống trị của ANC. Lãnh đạo đảng kiêm Tổng thống Cyril Ramaphosa, người nhậm chức vào năm 2018 sau khi người tiền nhiệm đầy bê bối Jacob Zuma bị cách chức, sau đó bản thân ông cũng phải đối mặt với các câu hỏi về cáo buộc tham nhũng, điều mà ông phủ nhận.

4. Tranh chấp lãnh thổ

Như các cuộc chiến tranh ở Đông Âu và Trung Đông cho thấy, chúng ta đang ở thời điểm chuyển biến về địa chính trị.

Các trục quyền lực địa chính trị đang được sắp xếp lại một cách lỏng lẻo, với một bên là Mỹ và EU và một bên là Trung Quốc, Iran, Nga và Triều Tiên. Điều này dẫn đến những hành động táo bạo hơn, ít dự đoán hơn và tạo ra một môi trường toàn cầu nguy hiểm và bất ổn hơn.

Chúng ta sẽ tiếp tục chứng kiến sự thay đổi này, điều này có thể trở nên trầm trọng hơn do thái độ của các quốc gia không liên kết và sự trỗi dậy của các khối cạnh tranh như BRICS.

Tranh chấp lãnh thổ và chủ nghĩa phục thù đang gia tăng. Việc Azerbaijan nhanh chóng chiếm được khu vực Nagorno-Karabakh đang tranh chấp lâu dài  chỉ là một ví dụ.

Ấn Độ và Trung Quốc tiếp tục đấu tranh và quân sự hóa biên giới tranh chấp dài nhất thế giới, ngăn cách hai nước. Các cường quốc nhỏ hơn có thể lợi dụng sự rút lui của phương Tây và nhắm mắt làm ngơ rằng các cường quốc đang lên sẽ hướng tới tham vọng bành trướng của họ.

Trong khi đó, việc sử dụng ngày càng nhiều quyền phủ quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đang làm tê liệt và gây ít niềm tin vào khả năng của các tổ chức siêu quốc gia trong việc ngăn chặn hoặc ứng phó với một thế giới đang trải qua nhiều xung đột nhất kể từ Thế chiến thứ hai.

5. AI bùng nổ

Năm 2023 đánh dấu những tiến bộ lớn trong lĩnh vực Generative AI (AI tạo sinh - loại AI tập trung vào việc tạo ra nội dung mới dựa trên dữ liệu hiện có), khi các thuật ngữ như ChatGPT và Bard trở thành những cái tên quen thuộc.

Các doanh nghiệp đã đầu tư mạnh vào start-up (công ty khởi nghiệp) AI, chẳng hạn Microsoft đầu tư 10 tỉ USD vào OpenAI, trong khi Amazon rót 4 tỉ USD vào Anthropic, còn các nhà nghiên cứu và CEO hàng đầu về AI tranh luận về siêu trí tuệ nhân tạo AGI.

Trong khi đó, các nhà hoạch định chính sách bắt đầu nghiêm túc hơn về việc quản lý AI, đơn cử Liên minh châu Âu (EU) đưa ra bộ chính sách toàn diện nhất đến nay về quản lý công nghệ này.

Theo báo Financial Times, cứ khoảng một thập niên, thế giới điện toán lại đứng trước một cuộc cách mạng: quá trình thương mại hóa Internet vào những năm 1990 hay sự ra đời của điện toán di động và đám mây trong thập niên đầu tiên của thế kỷ này.

Chưa biết điều gì nổi bật nhất trong thập niên này, nhưng đối với nhiều người trong ngành công nghệ, 2023 là năm AI tạo sinh làm thay đổi mọi thứ.

Theo Financial Times, năm 2024 sẽ được xem là thời điểm mấu chốt để AI chứng minh công nghệ này là bước ngoặt mới của khoa học kỹ thuật, thay vì chỉ là "thí nghiệm công nghệ vui vẻ" của năm 2023.

Liệu AI tạo sinh có mang tính cách mạng hay chỉ đơn thuần là một sự bổ sung hữu ích cho kho công nghệ thông tin với các ứng dụng hạn chế, điều đó sẽ bắt đầu trở nên rõ ràng hơn vào năm 2024.

Ông Dan Ives, giám đốc điều hành và là nhà phân tích cổ phiếu tại Công ty đầu tư Wedbush Securities (Mỹ), đánh giá AI đã trở thành một vấn đề lớn (big thing) trong năm 2023 và sẽ còn lớn hơn nữa vào năm 2024.