Cách cột cờ Lũng Cú ở Hà Giang 24km có một ngôi nhà cổ, dân khám phá bao lâu nay sao vẫn còn bí ẩn?

Cấu trúc căn nhà cổ Há Súng gồm ba khối lớn ghép lại, trong đó hai nhà bên hông trái - phải sẽ thụt lại hình ngang, nhà chính giữa nhô ra phía trước. Theo cách tả của người dân, căn nhà mang hình dáng con chim đại bàng đang tung cánh.

Những bậc thang làm bằng đá trải dài dẫn lên cửa chính, hai khối đá lớn vuông vức có khắc hoa văn kỳ công dưới chân trụ cổng. Cửa chính làm bằng gỗ với ngạch cửa cao, một kiến trúc quen thuộc của đồng bào Mông.

Giữa nhà là khoảng sân gọi là "giếng trời", xung quanh là gian buồng khách, phòng ngủ, nhà bếp. Hiện tại, 4 gia đình nhà họ Vừ (đến nay là thế hệ thứ 8) vẫn duy trì những hoạt động thường ngày. Phủ kín nhà cổ bí ẩn của họ Vừ là mái ngói âm dương đã phủ rêu. Tiểu tiết trang trí tinh tế, tỉ mỉ với hình ảnh hoa, quả anh túc xuất hiện khắp nơi. Từ cột kèo gỗ đến chân cột nhà bằng đá nguyên khối, chạm trổ cửa sổ đều mang hoạ tiết loài hoa đặc quyền của giới quý tộc bấy giờ. Trong ngôi nhà cổ hơn 100 năm với kiểu kiến trúc đẹp lạ này có chiếc bồn tắm sữa dê cổ xưa hình bán nguyệt được chế tác từ một tảng đá nguyên khối, nặng hàng trăm kg.

Ông Vừ Sứa Bư (80 tuổi) cho biết, ngôi nhà cổ Háng Súng, xã Lũng Táo, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang đã hơn trăm năm tuổi chưa bao giờ được trùng tu, sửa chữa. 

Theo thời gian, nhiều hạng mục của căn nhà đang xuống cấp trầm trọng. Một số căn phòng bị bỏ không vì quá cũ nát. Mặt trước của nhà cổ đã hằn rõ vết tích thời gian: Sơn vôi cũ đã tróc lở, bong thành những vết sâu.