Xuất khẩu nông sản bứt phá ngoạn mục, vì sao các chuyên gia vẫn cảnh báo doanh nghiệp phải thận trọng trong năm 2025?

Năm bứt phá của nông nghiệp Việt Nam

Trao đổi tại hội nghị thúc đẩy xuất khẩu nông lâm thủy sản sáng 16/12, ông Ngô Hồng Phong – Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NNPTNT) khẳng định: 2024 là một năm bứt phá của nông nghiệp Việt Nam cả về sản xuất và xuất khẩu. Giá trị sản xuất tăng trưởng trên 3,2%, Kim ngạch xuất khẩu nông lâm thuỷ sản ước đạt trên 62 tỷ USD tăng trên 18% so năm 2023, với 11 mặt hàng tiếp tục duy trì giá trị kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD.

Trong đó có 7 mặt hàng đạt trên 3 tỷ USD (gỗ và sản phẩm gỗ ước 16,1 tỷ USD, rau quả ước 7,1 tỷ USD, gạo ước 5,7 tỷ USD, cà phê ước 5,4 tỷ USD, hạt điều 4,3 tỷ USD, tôm 3,8 tỷ USD, cao su ước 3,2 tỷ USD). Đặc biệt, xuất khẩu rau quả, gạo, cà phê, hạt điều và hạt tiêu đều có bước tăng trưởng hai con số (cà phê tăng 56,9%, hồ tiêu tăng 53,3%, cao su tăng 24,6%, gạo tăng 10,6%).

Ông Phong cho biết thêm, trong thời gian tới những biến động về địa chính trị, xung đột quân sự và đặc biệt là việc Tổng thống Donand Trump tái dắc cử sẽ đặt ra nhiều thách thức, trong đó các chính sách bảo hộ với rào cản thuế quan mức cao, các quy định kỹ thuật ngày càng cao và yêu cầu về phát triển xanh bền vững đang đặt ra cho nhiều quốc gia xuất khẩu nông lâm sản và thủy sản trong đó có Việt Nam.

Để tiếp tục duy trì ổn định sản xuất và xuất khẩu trong thời gian tới, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường đề nghị các cơ quan ban ngành, địa phương, Hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, ưu tiên thúc đẩy các ngành hàng như lúa gạo, thủy sản và rau quả theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả.

Qua đó vừa giúp đảm bảo sản xuất, nguồn cung các mặt hàng lương thực, thực phẩm trong nước dồi dào để góp phần kiểm soát lạm phát. Trong đó cần tích cực triển khai các nhiệm vụ, giải pháp của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao; chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương phát triển nuôi trồng các đối tượng nuôi chủ lực, nuôi biển, thực hiện nghiêm các qui định kỹ thuật trong xuất khẩu.

Đồng thời bổ sung cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển chế biến, phát triển các vùng nguyên liệu lớn, cụm liên kết sản xuất – chế biến và tiêu thụ nông sản, nâng cao chất lượng, giá trị và năng lực cạnh tranh cho nông sản tại thị trường trong nước và quốc tế; xây dựng chuỗi giá trị ngành hàng từng loại nông sản, gắn với phát triển hạ tầng logistics (triển khai thực hiện Chiến lược Phát triển cơ giới hóa và chế biến nông lâm thủy sản đến năm 2030; trình ban hành Đề án Phát triển logistics gắn với vùng sản xuất, kinh doanh nông nghiệp; xây dựng bộ cơ sở dữ liệu chính xác, khách quan phục vụ công tác tham mưu chính sách phát triển chế biến,...)

Cũng theo ông Phong, trong thời gian tới, chúng ta cần tập trung tháo gỡ và mở thêm các thị trường mới, còn nhiều tiềm năng như các nước Hồi giáo Halal, Trung Đông, Châu Phi... Trong đó, các hiệp hội ngành hàng phải giữ vai trò đầu tàu trong hỗ trợ, kết nối doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, các địa phương cần chú trọng việc tập huấn, hướng dẫn nâng cao nhận thức, kỹ năng, năng lực sản xuất kinh doanh của người sản xuất, kinh doanh nông sản trong tiếp cận thông tin thị trường, sản xuất theo tín hiệu thị trường, bảo vệ thương hiệu sản phẩm trước những vụ kiện về phòng vệ và tranh chấp thương mại quốc tế.

Tránh tâm lý chủ quan, lơ là

Ông Nông Đức Lai, Tham tán thương mại Việt Nam tại thị trường Trung Quốc cho hay: Việt Nam nằm trong nhóm 10 quốc gia (vùng lãnh thổ) có số lượng hàng hóa nông sản, thực phẩm bị cảnh báo nhiều nhất. Trong đó, nhóm hàng thủy sản, nước trái cây (chưa tính cà phê, sản phẩm sữa), bánh các loại bị cảnh báo nhiều nhất.

Theo đó, Tham tán thương mại Việt Nam tại thị trường Trung Quốc khuyến cáo các cơ quan chức năng của Việt Nam cần tăng cường công tác quản lý, giám sát chất lượng hàng xuất khẩu. Đồng thời, thường xuyên cập nhật, phổ biến thông tin đến doanh nghiệp về quy định, tiêu chuẩn chất lượng, ATVSTP của nước nhập khẩu.

Đối với các doanh nghiệp, ông Lai cho rằng: Hiện Trung Quốc vẫn là thị trường lớn thứ 2 của Việt Nam, cơ hội để sản phẩm của chúng ta xuất khẩu vào thị trường 1,4 tỷ dân này còn rất nhiều. Tuy vậy, các doanh nghiệp cần phải tuân thủ các quy định về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm kiểm dịch, bao bì đóng gói, truy xuất nguồn gốc của nước nhập khẩu; chú trọng xây dựng thương hiệu; cần có nhân lực hiểu biết chuyên môn, thông thạo ngôn ngữ, am hiểu thị trường nước nhập khẩu...

Ông Lai cũng lưu ý các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang tìm kiếm đối tác cần phải được trang bị thêm kiết thức, năng lực về thương mại điện tử, giao tiếp với đối tác trên mạng xã hội... "Khi kết nối, làm việc với các đối tác qua mạng xã hội, chúng ta cần xác minh kỹ nhiều chiều. Các đơn vị có thể nhờ các cơ quan đại diện của Việt Nam tại Trung Quốc hoặc nhờ bạn hàng của mình xác minh thông tin kỹ trước khi ký kết hợp đồng giao dịch để giảm rủi ro", ông Lai nói thêm.

Tham tán thương mại Việt Nam tại thị trường Trung Quốc nêu thực trạng vẫn còn một số doanh nghiệp gặp vấn đề khi làm ăn với bạn hàng vì nhiều nguyên nhân. "Có doanh nghiệp gặp chúng tôi đề nghị giúp đỡ nhưng khi xem hợp đồng chỉ có vài tờ giấy A4 rất sơ sài, thông tin không rõ ràng, pháp lý không chặt chẽ nên rất khó để giải quyết", ông Lai nói và khuyến cáo, khi đã kết nối được với đối tác, các doanh nghiệp Việt cần chuẩn bị hồ sơ, hợp đồng bài bản, kỹ lưỡng sẽ giúp việc hợp tác làm ăn thuận lợi và đạt hiệu quả cao hơn.

Ông Lê Văn Thiệt – Phó Cục trưởng Cục BVTV (Bộ NNPTNT) cho hay: Hiện nay, nhiều sản phẩm của Việt Nam đang xuất khẩu và đã khẳng định được thương hiệu tại nhiều thị trường lớn trên thế giới. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần tránh tâm lý chủ quan, lơ là mà phải làm nghiêm túc hơn từ khâu sản xuất, chế biến đến xuất khẩu.

"Việc tìm kiếm, mở cửa được các thị trường đã khó, việc giữ thị trường sẽ càng khó hơn. Nếu chúng ta không cố gắng để tuột mất cơ hội, thị trường thì sẽ rất khó để mở lại. Theo đó, các doanh nghiệp cần phải làm ăn bài bản, chuyên nghiệp hơn ngay từ khâu sản xuất đảm bảo truy xuất nguồn gốc, cơ sở đóng gói... theo đúng quy định của các nước nhập khẩu", ông Thiệt nói.

Tại hội nghị, đại diện các hiệp hội, doanh nghiệp kiến nghị Bộ NNPTNT và các bộ ngành, các địa phương cần tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp xúc tiến thương mại, thường xuyên cung cấp các thông tin về thị trường, cập nhật các quy định mới của các đối tác nhập khẩu. 

Ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam đề nghị các ngân hàng tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp vốn vay ưu đãi; Bộ NNPTNT tiếp tục định hướng cơ cấu giống lúa chất lượng cao giúp các đơn vị sản xuất và có thêm sản phẩm gạo để xuất khẩu đạt hiệu quả cao hơn.