NSND Thu Hà, Trần Đức nghẹn ngào khi tiễn đưa "lão khổ" Trần Hạnh

NSND Trần Hạnh: 60 năm cống hiến không ngừng nghỉ

NSND Trần Hạnh – người chuyên trị những vai hiền lành, khắc khổ trên màn ảnh qua đời lúc 2h50 phút sáng 4/3 tại nhà riêng ở phố Trần Quý Cáp (Hà Nội), hưởng thọ 93 tuổi.

NSND Trần Hạnh tên đầy đủ là Trần Ngọc Hạnh, sinh ngày 24/07/1929 tại Hà Nội. NSND Trần Hạnh sinh ra và lớn lên ở Hà Nội. Bố mất sớm, mẹ ông ở vậy tần tảo nuôi ông khôn lớn. Khi trưởng thành, ông tham gia cách mạng và gia nhập đội thanh niên tình nguyện đường sắt Hà Nội – Lào Cai.

Năm 1959, ông về công tác tại Đoàn Kịch nói Hà Nội (tiền thân của Nhà hát Kịch Hà Nội). Để thoả đam mê nghiệp diễn, ông vừa đi làm vừa theo học chuyên ngành diễn viên tại lớp bổ túc Đại học Sân khấu. Những năm 70-80, với dáng vẻ nho nhã, thư sinh, đúng chất trai phố cổ Hà Nội, NSND Trần Hạnh luôn được chọn đóng những vai chính kịch hào sảng, anh hùng ca.

Ông đã có nhiều vai diễn ấn tượng trên Sân khấu Kịch Hà Nội, như: vai diễn Nguyễn Trãi trong vở "Lam Sơn tụ nghĩa", vai Vũ Khiêm trong vở "Tiền tuyến gọi", vở "Già kén", vở "Âm mưu và tình yêu"… Với vai Nguyễn Trãi trong vở kịch thơ "Lam Sơn tụ nghĩa", ông đã đoạt Huy chương Vàng tại Liên hoan Kịch nói toàn quốc.

Nhà văn, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ từng viết về ông: "Bốn, năm người đóng vai Nguyễn Trãi, riêng Trần Hạnh có phong thái hào hoa của người Hà Nội".

Khi lớn tuổi, ông thường đảm nhiệm các vai tâm lý sâu sắc, những hình tượng nhân vật có chiều sâu tâm lý, có số phận thăng trầm… Trong cuộc đời hoạt động nghệ thuật của NSND Trần Hạnh, ông có 30 năm gắn bó với Nhà hát Kịch Hà Nội.

Năm 1989, ông nghỉ hưu theo chế độ nhưng với niềm đam mê và tình yêu mãnh liệt dành cho nghệ thuật, ông vẫn tiếp tục đóng phim. Các bộ phim truyền hình, điện ảnh đã đưa tên tuổi của ông đến gần hơn với đông đảo công chúng và khán giả cả nước. Những vai diễn của nghệ sĩ Trần Hạnh thường gắn liền với hình ảnh khắc khổ, hiền lành, bình dị và ấm áp, đúng như tính cách con người thật của ông ngoài đời vậy.

Với những vai diễn trong các bộ phim "Nước mắt đàn bà", "Ngõ lỗ thủng", "Bão qua làng", "Tướng về hưu", "Cha cõng con", "Làng nổi", "Cuốn sổ ghi đời"… hình ảnh nghệ sĩ Trần Hạnh vẫn đọng sâu trong lòng khán giả. Tại LHP Việt Nam lần thứ 11, NSND Trần Hạnh đã đoạt giải Nam diễn viên chính xuất sắc nhất với phim "Nước mắt đàn bà".

Với vai trong bộ phim truyền hình "Ngõ lỗ thủng", ông đã vinh dự nhận Giải thưởng Cống hiến tại Liên hoan Truyền hình toàn quốc năm 2010. Năm 1994, ông được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú. Với những lao động nghệ thuật không mệt mỏi của mình, năm 2019 ông vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Nghệ sĩ Nhân dân.

Hình ảnh người nghệ sĩ giản dị, khiêm nhường sẽ còn mãi 

Đạo diễn, NSND Phạm Nhuệ Giang kể rằng, lúc bà vừa về Hãng Phim truyện Việt Nam thì được cử đi làm Phó đạo diễn cho phim "Người cầu may". Phim dựng kịch bản dựa trên truyện ngắn "Thần hoàng làng sổ xố" của nhà văn Đoàn Lê, đạo diễn Tự Huy "cầm trịch". Tác phẩm vẽ nên một bi kịch thực sự ám ảnh, rất đúng với nhiều người Việt mê đề đóm thời bấy giờ.

Thời điểm tôi tìm đến nhà chú Trần Hạnh để mời chú tham gia phim ở sau khu B ga Trần Quý Cáp (Hà Nội) là năm 1988. Nhìn thấy nhà chú đúng như nhân vật trong phim, trống rỗng và nghèo khổ. Vai ông Khiển trong phim có lẽ là vai hợp nhất và hay nhất của chú Trần Hạnh. Chú hiền lành, khắc khổ, chân chất... đóng làm mọi người vừa thương, vừa trách. Và phim đó thực sự bi hài, như một phim của thời kỳ tân hiện thực Ý.

Một nhà phê bình Pháp đánh giá cao phim đó nhưng vì phim ra đời trong thời kỳ đổi mới, nhiều giá trị bị đảo lộn nên không được phổ biến nhiều. Về sau, cứ mỗi lần gặp tôi, chú Trần Hạnh lại nhắc: "Sao không có vai nào cho bố đóng với". Thương chú lắm! Say mê đóng phim và cũng là nguồn sống nữa, mà tiền đóng phim chắc ráo mồ hôi là hết tiền. Chú luôn đóng những vai vất vả nhưng hiền hậu như con người thật ngoài đời của chú vậy - NSND Phạm Nhuệ Giang chia sẻ.

NSƯT, Nhà quay phim Phạm Thanh Hà chia sẻ, ông bắt đầu quay nghệ sĩ Trần Hạnh từ năm 1997 với bộ phim truyện nhựa "Tiếng sáo ly hương" của đạo diễn Trần Phương. Tiếp đến là phim truyền hình "Giọt nước mắt giữa 2 thế kỷ" và "Hoàng hôn dang dở". Cuối cùng, bộ phim gần nhất (cách đây 14 năm) là phim truyện nhựa 35mm "Chớp mắt cùng số phận". Ông còn nhớ, hôm nghệ sĩ Trần Hạnh hết vai, trở về Hà Nội, hai chú cháu siết chặt tay nhau, rất đồng cảm.

Hình như do thân quay nhau quá nên cái khổ của ông cũng bện vào mình luôn. Nhớ cả hôm cùng nhà biên kịch Lê Ngọc Minh qua nhà ông ở Trần Quý Cáp chơi, nghệ sĩ Trần Hạnh khoe túi phục trang của mình tự sắm để đi phim nào cũng chủ động. Nếu cần, có thể đóng được cả sư luôn. Ông nói xong khoe bộ áo sư thầy cho chúng tôi xem. Gắn bó với ông khá lâu, thậm chí thuộc cả tiếng ngáy khi ở cùng một khách sạn của tỉnh Thái Nguyên nên biết tin chú ra đi không khỏi tiếc thương - NSƯT Phạm Thanh Hà bộc bạch.

Trong điếu văn do NSND Trung Hiếu – Đại diện Nhà hát Kịch Hà Nội đọc tại lễ tang có đoạn viết: "Dù diễn kịch hay làm phim, nghệ sĩ Trần Hạnh cũng đều làm việc hết mình, say mê và cống hiến trọn vẹn cho nghệ thuật, cho dù đời sống của nghệ sĩ thời bấy giờ vô cùng khó khăn.

Dù cuộc sống của ông và gia đình có rất nhiều vất vả, lo toan... nhưng ông luôn là một nghệ sĩ rất tự trọng, không bao giờ muốn nhận sự hỗ trợ hoặc sự giúp đỡ từ ai. Ông không thích phô trương, không thích nói về mình. Ông sống khiêm nhường, giản dị nhưng đầy lòng kiêu hãnh...

NSND Trần Hạnh có 5 người con (3 gái, 2 trai), 30 cháu và 7 chắt. Thường ngày khán giả vẫn thấy bóng dáng gần gũi, thân thương của ông ở cửa hàng tạp hoá gần ga Trần Quý Cáp của gia đình. Ông là một người hết lòng yêu thương, tận tuỵ và hy sinh cho gia đình.

Khi đã tuổi cao sức yếu, đôi mắt đã mờ, không còn nhìn rõ kịch bản, ông vẫn nhờ con cháu trong nhà đọc giúp để ông học thuộc thoại, để ông vẫn có thể tham gia đóng phim. Cho đến những năm tháng cuối đời, ông vẫn yêu nghiệp diễn, say nghiệp diễn, vẫn cống hiến không ngừng nghỉ cho nghệ thuật. Sau hơn 90 năm cuộc đời tận tuỵ với gia đình, đam mê với nghệ thuật, rạng sáng ngày 4/3/2021 tại nhà riêng, nghệ sĩ đã thanh thản chìm vào giấc ngủ thiên thu.

Sự ra đi của NSND Trần Hạnh khiến chúng ta không khỏi tiếc thương, đau xót. Những cống hiến của NSND Trần Hạnh cho nền nghệ thuật nước nhà đã được Nhà nước, được khán giả ghi nhận bởi những giải thưởng, những huy chương và danh hiệu NSND cao quý. Không những vậy, đức tính giản dị, khiêm nhường, tự trọng, sự đam mê nghề và trân trọng gia đình của ông chính là tấm gương sáng để thế hệ con cháu, các thế hệ hậu bối trong nghề noi theo và học hỏi.

Hình ảnh người nghệ sĩ với bộ trang phục giản dị, trên tay luôn đốt điếu thuốc lá với cái nheo nheo mắt quen thuộc, cùng nụ cười gần gũi, chân chất, cả đời chung thuỷ với nghiệp diễn, hết lòng vì gia đình, vì vợ con sẽ luôn ở trong trái tim mỗi người chúng ta".