Lựa chọn quân sự của Nga ở Ukraine là gì?

Với những cáo buộc của phương Tây rằng, một cuộc tấn công toàn diện vào Ukraine, với mục đích bình định thủ đô Kiev sẽ dẫn đến việc Tổng thống Nga Putin bắt đầu một cuộc chiến trên quy mô chưa từng thấy kể từ Iraq năm 2003 - khiến các chuyên gia phương Tây đặt câu hỏi liệu có thể đạt được một chiến thắng lâu dài của Nga hay không.

Các ước tính cho thấy khoảng 100.000 quân Nga đang tập trung gần biên giới Ukraine. Tuy nhiên, các chuyên gia theo sát cuộc khủng hoảng nói rằng, trong trường hợp có thật một cuộc tấn công toàn bộ đất nước Ukraine, con số đó sẽ cần tăng gần gấp đôi nữa và gần như chắc chắn sẽ liên quan đến các lực lượng đi qua Belarus.

Tiến sĩ Fred Kagan, một thành viên cấp cao tại Viện Doanh nghiệp Mỹ cho biết: "Điều này có thể sẽ đòi hỏi một cuộc xâm lược với quy mô không khác năm 2003, khoảng từ 150.000 đến 200.000 quân".

Ông dự đoán rằng một lực lượng có quy mô tương tự có thể vào vị trí vào cuối tháng Giêng. Khoảng 175.000 quân đội Mỹ và các đồng minh khác đã tham gia vào cuộc xâm lược Iraq.

Liệu có kế hoạch tấn công không?

Kagan, đồng tác giả của một loạt báo cáo dẫn đến đợt tăng quân năm 2007 của Mỹ ở Iraq cho biết, thách thức thực sự đối với Putin là làm thế nào để người Nga nắm giữ một Ukraine gần như chắc chắn thù địch nếu có một cuộc nổi dậy sau khi chiếm được Kiev.

Ukraine có quân đội 145.000 người, theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), nhưng ước tính cũng có khoảng 300.000 cựu binh tham gia cuộc xung đột cường độ thấp ở vùng Donbas, bắt đầu từ năm 2014. Cuộc thăm dò cho biết 1/3 công dân Ukraine sẽ sẵn sàng tham gia "vũ trang kháng chiến".

Từ bài học kinh nghiệm của Liên Xô ở Afghanistan, Nga nhìn chung coi những nỗ lực của Mỹ để giữ chân các nước chống lại quân nổi dậy là một sai lầm. "Putin sẽ nghiên cứu những gì đã xảy ra với Mỹ ở Iraq sau năm 2003. Những khó khăn trong việc đối phó với hoạt động đảng phái khiến tôi luôn tin vào khả năng Tổng thống Nga không có ý định xâm lược và chinh phục Ukraine", Kagan nói với Guardian.

Lợi thế của Nga

Tuy nhiên, Moscow có lợi thế vượt trội về một cuộc tấn công phủ đầu, đáng chú ý nhất là về hỏa lực và sức mạnh không quân. Ukraine phải đối mặt với những hậu quả đáng sợ tiềm tàng, trong một cuộc tấn công tổng lực, có thể làm tiêu tan tinh thần của một quốc gia và khiến hàng triệu người phải chạy trốn về phía tây, thay vì chiến đấu.

Rob Lee, một cựu thủy quân lục chiến Mỹ  và là thành viên của Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, cho biết: "Nga có khả năng tàn phá các đơn vị quân đội của Ukraine từ xa bằng vũ khí như tên lửa đạn đạo Iskander. Chúng tôi hầu như không bao giờ thấy vũ khí hiện đại như thế này được tung ra; nó mang lại cho quân đội Nga khả năng gây sát thương cao".

Ông Lee cũng bình luận rằng: "Một cuộc tấn công quân sự cũng sẽ có tác động chuyển đổi đối với dư luận quốc tế. Thương vong dân sự với số lượng đáng kể là điều gần như chắc chắn, tương đương với một hoạt động không giống như bất kỳ chiến dịch nào mà Putin đã tiến hành trước đây, bao gồm cả cuộc chiến với Ukraine vào năm 2014".

Tiến sĩ Samir Puri, thành viên cấp cao của IISS, người trước đây đã dành một năm làm giám sát xung đột ở Ukraine cho biết: "Thật khó để tưởng tượng một cuộc xâm lược hoàn toàn mà không sử dụng sức mạnh không quân, nhưng đó là một ngưỡng rất lớn đối với Nga".

Nhiều thông tin được đưa ra về việc Ukraine mua vũ khí từ phương Tây gần đây, nhưng tên lửa chống tăng Javelin có tầm bắn khoảng 2,5 dặm (2,5 km) và chỉ có thể trì hoãn một bước tiến cơ giới hóa.

Hiện tại, nước này có số lượng máy bay không người lái TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ tương đối khiêm tốn, khoảng hơn chục chiếc hoặc hàng chục chiếc, nhỏ bé so với lực lượng hàng nghìn xe tăng của Nga.

Nga cũng phải quyết định cách đối phó với các thành phố của Ukraine, chủ yếu là Kiev, với dân số 3 triệu người, nhưng cả Kharkiv ở phía đông bắc, với dân số gần 1,5 triệu người. Chuyên gia Kagan nói: "Chiến tranh đô thị rất khó, nó gây ra thiệt hại đáng sợ và Nga đã phải vật lộn với nó ở Aleppo", trích dẫn sự can thiệp của Putin vào cuộc nội chiến ở Syria.

Tờ báo Bild của Đức đã đưa ra một kịch bản tấn công của Nga theo cách sẽ bao vây Kharkiv và cuối cùng là Kiev, cắt nguồn cung cấp để dẫn đến đầu hàng. Điều đó có thể ít bạo lực hơn nhưng vẫn làm giảm ý tưởng về việc Nga đóng vai trò là một lực lượng thống nhất.

Các nhà phân tích phương Tây nói rằng việc bao vây Kiev cũng không phải là điều dễ dàng. Các điểm chính của thành phố, bao gồm cả dinh tổng thống, nằm ở phía tây của sông Dneiper dễ dàng phòng thủ. Những cây cầu đầu tiên ở phía nam thành phố cách đó 60 dặm; một con đập 4 dặm về phía bắc đã biến đoạn sông chảy qua biên giới với Belarus thành một cái hồ.

Khai thác Belarus

Cách đơn giản nhất để băng qua sông là băng qua một lãnh thổ an toàn đó chính là Belarus về phía bắc. Điều đó sẽ cần đến sự hỗ trợ của Minsk, điều này rất có thể xảy ra với mối quan hệ hợp tác gần đây với Moscow. Trong bài phát biểu đánh dấu lễ Giáng sinh của Chính thống giáo vào ngày 7/1, Tổng thống Belarus, Alexander Lukashenko cho biết đất nước của ông sẽ "làm mọi thứ" để giành lại Ukraine.

Các lực lượng cơ giới hóa của Nga sẽ nhằm bao vây Kiev từ phía tây. Một con đường là băng qua đầm lầy Pripet, nơi đóng băng vào mùa đông và khu vực Chernobyl (không được coi là phức tạp lớn đối với một quân đội hiện đại có thể hoạt động trong vùng bức xạ).

Một giải pháp thay thế sẽ là tấn công từ xa hơn về phía tây ở Belarus, chẳng hạn như khu vực huấn luyện Baranovichy. Theo chuyên gia Kagan, dấu hiệu chính cho thấy Nga đã sẵn sàng hành động nếu "các lực lượng cơ giới hóa của Nga triển khai tới Belarus".

Ngay cả khi Nga không có kế hoạch tấn công Ukraine, thì một đơn vị đồn trú quân sự thường trực của Nga ở Belarus sẽ có lợi cho Điện Kremlin, như một mối đe dọa tiềm tàng không chỉ đối với Ukraine mà còn đối với các nước Baltic ở phía bắc. Orysia Lutsevych, một nhà nghiên cứu tại Chatham House cho biết, đơn vị đồn trú quân sự thường trực kiểu này sẽ tạo ra một căn cứ quân sự lớn giúp Nga chiếm ưu thế trên không đối với sườn phía đông của NATO ".

Các lựa chọn thay thế quân sự của Putin

Những rủi ro vốn có trong cuộc xâm lược và chiếm đóng khiến các chuyên gia như Tiến sĩ Taras Kuzio, một cộng sự của Hiệp hội Henry Jackson, lập luận trong một bài báo mới phát hành rằng một cuộc tấn công tổng lực là "ít khả năng nhất" trong các kịch bản quân sự có sẵn cho Putin. Thay vào đó, chuyên gia Ukraine nhìn thấy 3 lựa chọn khác.

Đầu tiên, Nga chỉ đơn giản là chiếm đóng và sát nhập phần Donbass do quân ly khai kiểm soát, một cuộc xâm lược từng phần phản ánh cuộc khủng hoảng Georgia năm 2008. Theo chuyên gia Kuzio,  điều đó bắt đầu sau khi "các hành động khiêu khích quân sự lặp đi lặp lại" của các lực lượng ủy nhiệm "dẫn đến sự can thiệp của quân đội Gruzia", tạo cho Putin một cái cớ để đáp trả.

Thứ hai là mở rộng lãnh thổ bị chiếm đóng bằng hành lang đất liền tới Crimea đã sáp nhập trước đây, chiếm thành phố biển Mariupol. Nga cũng có thể chiếm các địa điểm công nghiệp quan trọng khác và cố gắng làm suy yếu quân đội lân cận của Ukraine. Ông Lee nói: "Nga có thể hạ gục máy bay không người lái TB2 và pháo của Thổ Nhĩ Kỳ ở Donbass" trong một chiến dịch hạn chế, công khai nhằm làm suy yếu Ukraine.

Kuzio cho biết, một lựa chọn cuối cùng là "hồi sinh dự án "Nước Nga mới" năm 2014" nhằm cố gắng "cắt Ukraine khỏi Biển Đen". Điều này có nghĩa là chiếm được miền nam, chiếm được cảng Odessa và có lẽ là thành phố công nghiệp Dnipro.

Đánh chiếm Odessa, dân số 1 triệu người, có lẽ sẽ đòi hỏi một chiến dịch không quân và hải quân kịch tính, sử dụng lính dù từ Crimea sau đó là lính thủy đánh bộ đổ bộ lên các bãi biển gần đó.

Trong số các lựa chọn đó, việc sát nhập Donbass bị chiếm đóng gần như chắc chắn sẽ phổ biến ở Nga, Tuy nhiên, đó sẽ là một phản ứng cực kỳ hạn chế do Điện Kremlin nhấn mạnh rằng mục tiêu chính của họ, như được nhắc lại gần đây nhất của Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov là không để Ukraine trở thành thành viên NATO.

Chuyên gia Lee nói: "Nếu Nga muốn buộc thay đổi định hướng chính trị của Ukraine, chúng ta có thể thấy lý do tại sao Điện Kremlin có thể xem xét các lựa chọn quân sự".

Với tất cả những suy đoán nêu trên, cả Mỹ và Nga đều đang kiên trì đi theo con đường đối thoại và tránh xảy ra một cuộc chiến tranh, gây tổn thất cho tất cả.